ردپای آلودگی در استخوان کودکان تهرانی

علی‌اکبر سهیلی با بیان اهمیت نقش تغذیه بر تقویت استخوان‌ها اظهار داشت: اسکلت بدن از یکسری ریزمغذی‌های مواد معدنی تشکیل شده که مهم‌ترین آن‌ها کلسیم و فسفر است، حدود 99 درصد کلسیم و 85 درصد از فسفر موجود در بدن در بافت استخوانی و دندانی به کار رفته است که این میزان بیانگر اهمیت این دو عنصر اساسی در ساخت اسکلت بدن است.

این متخصص تغذیه، در ادامه گفت: مقادیری از منگنز، منیزیم، مواد آلی و پروتئینی که مهم‌ترین آن‌ها کلاژن است، در ساخت بافت استخوانی وجود دارند، از این‌رو برای اینکه از استخوان بندی محکمی  برخوردار باشیم باید از نظر تغذیه‌ای توجه بیشتری به این عناصر داشته باشیم.

وی افزود: دریافت مواد مغذی از طریق تغذیه به تنهایی کافی نیست، چندین عامل در جذب کلسیم و فسفر در دستگاه گوارش موثر هستند که مهم‌ترین آن‌ها ویتامین 3D است که باید از طریق مواد غذایی و اشعه نور خورشید تأمین شود.

با مصرف جگر و زرده تخم‌مرغ ویتامین D تأمین می‌شود

سهیلی، با اشاره به منابع غذایی حاوی ویتامین D گفت: چربی‌های حیوانی، شیر و لبنیات، جگر و زرده تخم‌مرغ منابع خوراکی ویتامین D هستند، اما بهترین منبع برای تأمین ویتامین D اشعه UV نور خورشید است که با تابش مستقیم این اشعه به بدن کلسترول موجود در زیرپوست به ویتامین D تبدیل می‌شود.

این متخصص تغذیه، درباره مکانیسم عمل ویتامین D گفت: ویتامین 3D وارد کبد شده و  به کمک آنزیم‌هایی در سلول‌های کبدی به ماده‌ 25 تبدیل می‌شود و از طریق جریان خون به سلول‌های کلیه رفته و با تبدیل شدن به ماده‌ای با نقش هورمونی از طریق جریان خون به دو بافت هدف یعنی سلول‌های روده و سلول‌های لوله‌های ادراری کلیه می‌رسد و باعث ساخت پروتئین ناقل کلسیم شده و به این ترتیب کلسیم جذب بدن می‌شود.

کمبود ویتامین D عامل راشیتیسم و پوکی استخوان است

وی افزود: کسانی که دچار کمبود ویتامین 3D می‌شوند، از ساخت استخوانی خوبی برخوردار نخواهند بود به طوری‌که کمبود این ویتامین در کودکان شیرخوار و خردسال منجر به بیماری راشیتیسم خواهد شد و در بزرگسالان سبب ابتلا به پوکی استخوان می‌شود.

سهیلی، درباره عوارض کمبود ویتامین D و راشیتیسم در کودکان گفت: از عوارض کمبود این ویتامین در کودکان تأخیر در رشد دندان‌ها و عدم ایستادن روی پا از سن یک‌سالگی یا ایجاد مشکل در بسته شدن ملاج پسین است، همچنین زمانی که وزن بالا می‌رود بر اثر فشار به استخوان‌های نرم، پاها پرانتزی می‌شوند، در ضمن ایجاد برآمدگی‌ روی استخوان دندان‌ها یا برآمدگی استخوان جناغ به سمت جلو همه از نشانه‌های بیماری راشیتیسم است.

وی در پاسخ به نحوه درمان بیماری راشیتیسم گفت: در تشخیص به موقع، این بیماری با تزریق ویتامین D در عرض یک هفته قابل درمان خواهد بود، اما در تشخیص دیرهنگام سوء‌تغذیه غیر قابل برگشت است. همچنین عدم تکمیل دوره درمانی یا عدم بهبود با تزریق به معنای غیرقابل درمان بودن است.

این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه یک درصد از کلسیم در مایعات بدن به عنوان کوآنزیم در ساخت آنزیم‌ها به کار می‌رود، گفت: حدود 9 تا 11 میلی‌گرم بافت خون یک فرد سالم دارای کلسیم است، عدم تأمین این مقدار سبب اختلالات عصبی و عضلانی خواهد شد.

وی درباره پوکی استخوان افزود: در بزرگسالان در صورت عدم تأمین ویتامین D کلسیم به بدن نمی‌رسد و استخوان‌ها پوک می‌شوند، به خصوص در سنین بالا سراستخوان‌های لگن  بر اثر کوچکترین فشار دچار شکستگی می‌شوند که هزینه‌های سنگینی برای خانواده و جامعه به همراه خواهد داشت.

سهیلی، با تأکید بر نقش تغذیه در بافت استخوانی گفت: محیط اسیدی روده در جذب کلسیم تأثیر بهتری دارد، با توجه به اینکه در شیر مادر نسبت به شیر دام قند لاکتوز بیشتری وجود دارد، مقداری از این قند در دستگاه گوارش انسان به اسید لاکتیک تبدیل می‌شود و با اسیدی کردن  محیط روده روند جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد.

پوست غلات و حبوبات منبع خوبی از کلسیم است

این متخصص تغذیه در پاسخ به تأثیر مصرف روغن‌های کنجد یا بذر کتان در تقویت استخوانی گفت: این روغن‌ها نقش موثری در تقویت استخوان‌ها ندارند، اما پوست غلات و حبوبات مانند دانه‌های کنجد، کتان و سبوس گندم منابع خوبی از کلسیم هستند.

وی افزود: عامل دیگری که در جذب کلسیم بسیار موثر است نسبت کلسیم به فسفر در مواد غذایی است اگر این نسبت بین صفر تا یک باشد، جذب کلسیم بسیار سرعت می‌گیرد. اما هنگامی که این نسبت بالا می‌رود جذب کلسیم بسیار پایین می‌آید به طور طبیعی غذایی که می‌خوریم تا 30 درصد جذب بدن می‌شود و مابقی از طریق مدفوع از بدن دفع می‌گردد.

سهیلی، با اشاره به نوعی دیگر از پوکی استخوان گفت: در حالی که پوکی استخوان را اکثرا به کمبود کلسیم نسبت می‌دهند و نسخه را بر این اساس تنظیم می‌کنند، در انواع دیگر کمبود منیزیم و کمبود ویتامینC  که برای ساخت پروتئین کلاژن به کار می‌رود، منجر به پوکی استخوان خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه قلم گوسفند و قلم پای مرغ یکی از منابع خوب تأمین کلسیم و فسفر است، گفت: روی سوپ قلم گوسفند یک لایه ژلاتینی از کلاژن تشکیل می‌شود که ارزش غذایی بسیار بالایی دارد، بهتر است که این سوپ را فریزر کرده و در طبخ هر غذایی استفاده شود.

ابتلای 30 درصد از کودکان تهرانی به راشیتیسم

 این متخصص تغذیه با اشاره به نوع سبک زندگی در شهرهای صنعتی گفت: متأسفانه در جامعه ما ابتلا به پوکی استخوان رو به افزایش است، حتی در تهران گزارش شده است که تا 30 درصد کودکان تهرانی به علت آلودگی هوا و زندگی آپارتمانی مبتلا به  راشیتیسم هستند. با توجه به اینکه مواد لبنی منبع بسایر خوبی برای تأمین کلسیم، فسفر، منیزیم و روی هستند باید از دامداران حمایت‌های لازم انجام شود تا بتوانند تولید این میان‌وعده‌ها را افزایش دهند.

سهیلی، در پایان خاطرنشان کرد: قوت غالب ایرانی‌ها نان است، اما پوسته گندم را که حاوی کلسیم، منیزیم، فسفر، روی، آهن،  نیاسین و ویتامین‌های گروهB است دور می‌اندازیم. امیدواریم در آینده به این ریزمغذی‌ها توجه بیشتری شود تا با تغذیه خوب و مناسب و پیشگیری بتوانیم هزینه‌‌های درمان را کاهش دهیم .