سرانجام تغییر کاربری زندان اوین به کجا رسید؟

زندان اوین اکنون در بافت شهری قرار دارد، اما هنگامی که این زندان در دهه ۴۰ و در مساحت ۴۳هکتاری ساخته می‌شد، کاملا در خارج از فضای شهری قرار داشت.

زندان اوین در زمین خانه سید ضیاءالدین طباطبایی، روزنامه‌نگار و نخست‌وزیر دوره پهلوی و در منطقه خوش آب و هوای اوین- درکه ساخته شد و ساخت آن ۱۰ سال طول کشید و در دهه۵۰ رسما افتتاح شد. این زندان در دوران پیش از انقلاب، زندانی کاملا سیاسی بود که مستقیما توسط ساواک اداره می‌شد.

تاکید بر انتقال زندان اوین از آیت الله طالقانی تا شهرداران مختلف تهران

یکی از نخستین افرادی که خواستار تبدیل زندان اوین به پارک عمومی شد، آیت‌الله طالقانی بود؛ آرزویی که با وجود تلاش برخی از شهرداران پایتخت تا به امروز تحقق نیافته و اکنون بار دیگر بحث بر سر تبدیل زندان به فضای سبز به طور جدی مطرح شده است.

این موضوع در زمان مدیریت غلامحسین کرباسچی بر شهرداری تهران نیز بار دیگر به طور جدی مطرح شد؛ محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورا که خود در دوره غلامحسین کرباسچی، معاون خدمات شهرداری تهران بود در این باره می‌گوید: این طرح در زمان کرباسچی هم مطرح بود ولی آن زمان قوه قضاییه از ما خواسته بود تا مکانی را به عنوان زندان جدید به آنها اختصاص دهیم ولی ما می‌گفتیم، می‌خواهیم کل زندان را بخریم یا تهاتر کنیم و کاری به ساخت محل جدید زندان نداریم.

محمدباقر قالیباف شهردار تهران نیز در مراسم افتتاحیه دوازدهمین نمایشگاه بین المللی گل و گیاه در سال۹۳ ضمن تاکید چندباره بر ضرورت افزایش فضای سبز در کلانشهر تهران گفت: همه تلاش ما بر این است که بتوانیم در این دوره مدیریتی، ۱۵ هزار هکتار فضای سبز فعلی را به ۱۸ هزار هکتار برسانیم و سرانه فضای سبز را در شهر بالا ببریم. همچنین به دنبال آن هستم که توزیع پارک‌ها را عادلانه کنیم.

شهردار تهران سال بعد و در مراسم افتتاحیه سیزدهمین نمایشگاه بین المللی گل و گیاه در اردیبهشت۹۴ اما بار دیگر به طور صریح موضوع تبدیل زندان اوین به بوستانی عمومی را مطرح کرد و با اشاره به اینکه توافقاتی انجام شده است، گفت: با رئیس قوه قضائیه مذاکراتی داشته‌ایم و مقرر شد شهرداری تهران و این قوه برای مجموعه اوین و زندان اوین بوستانی را مهیا کند تا این مجموعه نیز همانند زندان قصر که به باغ موزه تبدیل شد، مورد استفاده قرار گیرد.

کمتر از یک ماه بعد قالیباف در حاشیه حضور در شورا در خصوص جزئیات توافق با قوه قضائیه برای تبدیل ندامتگاه اوین به بوستان عمومی توضیح داد: این بحث را حدود ۹ ماه قبل و در اوایل سال گذشته خدمت آیت‌الله آملی لاریجانی منعکس کردم و ایشان نیز در آن زمان گفتند که باید بررسی‌های بیشتری را انجام دهد. در جلسه‌ای که دو هفته پیش از پایان سال گذشته با ایشان داشتم، آیت‌الله آملی لاریجانی خودشان گفتند که این موضوع را بررسی کرده‌ام و با اصل توافق با شهرداری تهران مبنی بر اینکه ندامتگاه اوین را در اختیار شهرداری گذاشته و تبدیل به پارک عمومی کنیم موافق هستیم، اما باید کمک کنیم تا مشکلات ساختمانی و ظرفیت‌های قوه قضائیه را نیز تامین کنیم.

تغییر کاربری زندان قصر و تاثیر روانی آن بر همسایگان زندان اوین

تصور همسایگی با زندان هم دشوار است؛ آن هم زندان اوین. دقیقا از جایی که تابلوی بازداشتگاه اوین، آغاز می‌شود، انتقادها هم شروع می‌شوند.

بوق دائم ماشین‌ها، توقف‌های نامتعارف و حتی چادرزدن در پیاده روها، اقامت و گفتگوهایی که حتی نیمه شب هم تمام یا آرام نمی‌شود، بدون توجه به همسایه‌ها موضوعاتی است که زندگی را برای اهالی سخت کرده است و مردم منطقه فقط منتظر تحقق وعده‌هایی هستند که قرار است با انتقال زندان، اینجا فضای سبز را ایجاد کند.

بسیاری از اهالی محله، معتقدند با تغییر کاربری زندان قصر در سال۹۱ و تبدیل آن به موزه، به تحقق وعده‌ها امیدوارتر شده‌اند و اکنون منتظر چنین تغییری در زندان اوین هستند.

مذاکراتی که ادامه دارد

محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران درباره نتیجه مذاکرات شهرداری و قوه قضائیه می‌گوید: زندان اوین فضایی در حدود ۴۳ هکتار دارد و برای تملک آن تفاهم‌نامه اولیه بین شهردار تهران و ریاست محترم قوه قضاییه تهیه شده است.

وی درباره روند این تفاهم نامه می‌گوید: اما بعد از آن تفاهم نامه کارشناس ها مشغول مذاکره هستند و هنوز این مذاکرات ادامه دارد.

این عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به موانع پیش‌رو ادامه می‌دهد: از سوی دیگر ساخت زندان در محل دیگر هم بحث جدی دیگری است که اول باید آن اقدام صورت بگیرد، زندان تکمیل شود و بعد زندان اوین تحویل شهرداری شود.

رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با اشاره به آخرین مراحل بررسی این کار اضافه می‌کند: در حال حاضر بحث‌ها در مسائل کارشناسی است و کارشناسان دو طرف در تلاش هستند با بررسی های دوسویه و کارشناسانه ببینند با چه بها و با چه قراردادهای تهاتری می‌توانند این قضیه را عملیاتی کنند.

عضو شورای شهر تهران با بیان این مطلب که تبدیل زندان اوین به فضایی دیگر از اول انقلاب مطرح بوده، ادامه می‌دهد: در  دهه ۷۰ هم بحث آن به صورت جدی مطرح شد و نشست های مختلفی در این زمینه صورت گرفت آن موقع بحث بر این بود که شهرداری زندان جدید را بسازد اما مدیریت وقت این پیشنهاد را نپذیرفت و تنها پذیرفت که اعتبار آن را بپردازد.

حقانی می‌افزاید: این موضوع بار دیگر از سال گذشته به صورت جدی شروع شد و امیدوارم امسال این آخرین مرحله بررسی‌ها باشد و هر دو سو به نتیجه برسند و این محل که جای حساسی هم هست و می تواند در منطقه تاثیرگذار باشد تغییر کاربری دهد.

رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با بیان این مطلب که بحث ها بسیار امیدوارکننده است اضافه می‌کند: جدا از فضای سبز بسیاری از ساختمان‌های زندان قابلیت تبدیل به فضاهای فرهنگی را دارند.

عظمت پروژه، بحث کارشناسی را طولانی کرده است

اقبال شاکری رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به اقدامات صورت گرفته در زمینه تغییر کاربری زندان اوین با بیان اینکه بعد از توافقنامه اولیه هنوز خبر جدیدی از اقدامات صورت گرفته نداریم، می‌گوید: توافق اولیه بین شورا و رئیس قوه قضاییه امضا شده اما از نظر اجرایی هنوز اطلاعی به شورا داده نشده و اتفاقی رخ نداده است.

وی با اشاره به اهمیت موضوع می‌گوید: این موارد باید با تذکر یا طرح سوال در صحن شورا مطرح شود و ما نیز آمادگی داریم تا این موضوع به صورت جدی تر پیگیری شود.

این عضو شورای شهر تهران اضافه می‌کند: این تملک و تغییر کاربری کار بسیار بزرگی است، تهاتر آن با وسعتی که دارد عملیات اجرایی سنگینی می‌طلبد که همین مساله پروسه بحث های کارشناسی را طولانی‌تر می‌کند و نیاز به بحث‌های کارشناسی و دقیق در این زمینه الزامی است.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با اشاره به ورود جدی شورای اسلامی شهر تهران به این موضوع تاکید می‌کند: ما پیگیر آزادسازی جاهایی مانند پادگان‌ها، صنایع آلاینده، راه آهن، و زندان هایی مانند اوین هستیم و تمرکز ما بر تبدیل این اماکن به دارایی عمومی شهر و فضای عمومی است که مورد استفاده همه مردم قرار گیرد، نمونه های آن را در بوستان ولایت و یاس شاهد بوده‌ایم.

شاکری با بیان این مطلب که در سال‌های اخیر بر گسترش فضای سبز در تهران تاکید بسیار شده است ادامه می‌دهد: شهر تهران کمبود بسیار سنگین و جدی از این نظر به ویژه فضاهای سبز عمومی دارد و نظر شورا بر این است که اگر این جابجایی انجام شود زندان اوین به فضای سبز عمومی یا فضایی با کاربردهای عمومی مرتبط با فضای سبز تبدیل شود.

وی تاکید می‌کند: نباید آزادسازی آن منجر به ساخت و ساز جدید در این محل شود شهر باید از فضاهای عمومی بیشتری برخوردار باشد امیدواریم این اتفاق بیفتد و این نظر شورای شهر تهران است.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در خاتمه می‌گوید: ما شاهد آسیب‌های جدی در این محله هستیم که همین امر بر ضرورت تسریع در روند جابه‌جایی زندان تاکید دارد و ما نیز پیگیر جدی آن هستیم.

به نظر می‌رسد طرح چند دهه‌ای تغییر کاربری زندان اوین و انتقال آن این بار جدی‌تر از دوره‌های پیش است و با مذاکراتی که همچنان ادامه دارد می‌توان امیدوار بود که این پروژه سرانجام به نتیجه برسد.