رکود علمی در دانشگاه ها؛ موانع و الزامات

مقام معظم رهبری بار ها به تولید علم و رشد علمی دانشگاه ها تاکید فرموده اند و از استادان دانشگاه به ‌عنوان فرماندهان جنگ نرم نام بردند و دانشجویان را افسران جنگ نرم خطاب کردند.

دنیا پذیرفته است که دیگر جنگ و خونریزی در روابط دیپلماتیک کارساز نیست و در حال حاضر عقلانیت و تفکر سیستمی بر اساس نقش کلیدی نخبگان جامعه در روابط بین‌الملل بسیار تأثیرگذار است.

حضرت آیت الله خامنه ای از مسئولان دانشگاه ‌ها خواسته اند که محیط دانشگاه محیط فهم سیاسی، آگاهی و دانش سیاسی باشد ولی متاسفانه سیاسی‌کاری و حاشیه پردازی به وظیفه اصلی دانشگاه‌ها یعنی تلاش و پیشرفت علمی ضربه جدی می‌زند. 

نکته دیگری که رهبر انقلاب به آن تاکید ویژه دارند، تخصیص سهم بودجه پژوهش از بودجه عمومی کشور بوده است. 

در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ سهم ۴ درصد از بودجه عمومی برای پژوهش در نظر گرفته ‌شده که تحقق این سهم در کوتاه‌ مدت وجود ندارد اما باید سهم حدود ۲ درصدی پژوهش در بودجه عمومی محقق شود.

دلایل رکود علمی در دانشگاه ها

یکی از علل افت علمی مراکز آموزشی کشور، مسئله مدیریتی در محیط ‌های دانشگاهی است. مدیران باید با فضای دانشگاه آشنایی کامل داشته و بهترین راهبردهای عملی را در دانشگاه به سرانجام برسانند و این امر زمانی محقق می‌شود که مدیران به ‌دور از بازی‌های سیاسی، عمل نمایند. 

عامل دیگری که در رشد علمی کشور حائز اهمیت است، دسترسی به پایگاه‌های علمی و اطلاعاتی دنیااست. 

بسیاری از دانشگاه‌های ما دسترسی محدودی به پایگاه‌های داده دارند. زیرا دانشگاه بودجه لازم جهت تأمین حق اشتراک را ندارد. دانشگاه‌های شهرستان نسبت به دانشگاه‌های تهران در دسترسی به پایگاه‌های داده جهانی بسیار در تنگنا قرار دارند.

قانون کپی‌رایت و حمایت از پژوهشگران در وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز هنوز به درستی اجرا نمی شود.

در واقع سیستم حمایتی از حقوق ناشران و پژوهشگران وجود ندارد و این موضوع بیشترین ضربه بر پیکره علمی کشور خواهد زد چراکه به دنبال کشف مطالب جدید نخواهیم رفت و سعی می‌شود مطالب موجود در داخل کشور را با ایجاد تغییراتی، بتوانیم در قالب‌های دیگر تبدیل و تولید کنیم.

بازوی توانمند رشد علمی کشور را محیط‌های علمی و پژوهشی تشکیل می‌دهد. زمانی که بودجه تحقیقاتی و پژوهشی در محیط دانشگاهی فراهم نباشد، اساتید کمتر تمایل به کشف درهای ناگشوده علم دارند  و سعی می‌کنند به موضوعات ساده بپردازند که در درازمدت باعث ضربه‌های سختی بر پیکره علمی کشور خواهد بود.

نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، توجه به علوم انسانی و تحول در آن است. اکثر مطالب درسی دانشگاهی بر طبق نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران غربی است که بسیاری از آن‌ها در محیط انقلابی و اسلامی ما کاربردی نیست و نیازمند تلاش نخبگان در تولید محتوای متناسب با نیاز جامعه است.

امروز جنگ اصلی، جنگ بر سر علم و دانش است که تحت عنوان جنگ نرم مطرح می‌شود. این مسئله اهمیت علم و دانش را نشان می‌دهد و در همین زمان است که موضوع فرار مغزها مطرح می ‌شود که یکی از نشانه‌ های بی ‌توجهی به علم و عالم است.

زمانی که بتوانیم علم را  در خدمت صنعت و در خدمت منافع جامعه و مردم و کشور به ‌کار ببریم و از نخبگان علمی در جهت انجام این مهم به درستی استفاده کنیم، به جایگاهی بهتر دست می یابیم و شاهد شتاب علمی به جای رکود علمی خواهیم بود.