آتش کاغذ به جان مطبوعات

به گزارش پارس به نقل از مهر: رسانه ها اگرچه همه همیشه جزئی از متن رویدادهای هر سال کشور بوده اند و حضورشان گاه در به ثمر رسیدن آن رویداد تاثیرگذار بوده است اما مجموعه رویدادهای رخ داده در حوزه رسانه ها در سال ۹۱ به نوعی سعی داشت تا رسانه ها را از متن به حاشیه بکشاند که البته در مواردی نیز موفق شد.

هدیه جنجالی

هدیه جنجالی رئیس جمهور به خبرنگاران در سال ۹۰ که همزمان با روزخبرنگار اعلام و در روزهای پایانی سال ۹۰ به شیوه ای عجیب اهدا شد، در نخستین روزهای سال ۹۱ منجر به ایراد انتقاد فراوانی از سوی اهالی مطبوعات به دولت شد و واکنش بسیاری از آنها را در مقابل شیوه توهین آمیز پرداخت این هدیه برانگیخت.

از جمله این واکنش ها از سوی داوود نعمتی، عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده صدا و سیما مطرح شد که در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نحوه پرداخت هدیه به خبرنگاران و عکس العملی که آنها باید در قبال این نوع هدیه گرفتن ها داشته باشند، گفت: در مجموع به عقیده من دریافت هدیه از سوی خبرنگاران را از هر مقامی درست نمی بینم. خبرنگاران نباید در قبال کاری که انجام می دهند هدیه دریافت کنند. این هدیه ها تبعات دیگری نیز دارد که از جمله آنها می توان به وامدار شدن خبرنگار در قبال حوزه مربوطه و همچنین مغضوب واقع شدن خبرنگار شود. از ظرف دیگر، هنگام دریافت هدیه ممکن است برخوردهایی صورت گیرد که در شأن خبرنگار نباشد و همین برخوردها نیز در روند فعالیت وی تزلزل ایجاد کند.

این در حالی بود که در همان ایام منصور سعدی معاون وقت سردبیر روزنامه ایران با تایید این رویه به خبرنگار مهر گفت: این هدیه را بالاترین مقام اجرایی برای همه به مناسبت یک روز خاص (روز خبرنگار) در نظر گرفته و با هدایایی که از سوی حوزه ها پرداخت می شود کاملاً متفاوت است.

این اما تمامی ماجرای این هدیه نبود. جمع قابل توجهی از اهالی مطبوعات حتی پس از مراجعه به ساختمان کوثر با این موضوع مواجه شدند که نام آنها در لیست خبرنگاران کشور ثبت نشده بوده. پیگیری ها حاکی از این بود که این اسامی از روی لیست پایگاه جامع سمان که از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد ایجاد شده بود تهیه شده است و بسیاری از اهالی رسانه در همان سال با انتقاد از سیستم پیچیده و ناکارآمد این پایگاه، از ارائه و تکمیل اطلاعات خود در آن امتناع کرده و در نهایت هم از طرف معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد شایسته احراز مقام خبرنگاری شمرده نشده بودند.

روزنامه نگارانی که دیگر به دانشگاه نمی روند

حذف رشته روزنامه نگاری از برخی دانشگاه های مرجع تدریس این رشته نیز یکی از بحران های قابل توجه در حوزه مطبوعات بود که در سال گذشته درباره آن حاشیه هایی پدید آمد و در نهایت نیز بدون مشخص شدن مرجع تصمیم گیرنده در این زمینه، به شکلی عجیب فراموش و در نهایت این حذف در برخی دانشگاه های مرجع تدریس این رشته به مرحله اجرا در آمد.

ماجرا زمانی آغاز شد که دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از دانشگاه های مادر در زمینه تربیت دانشجو در رشته روزنامه نگاری از پذیرش دانشجو برای این رشته در سال ۹۱ امتناع کرد و پذیرفته شدگان رشته های روزنامه نگاری در آزمون سراسری را در بهت فرو برد.

در پی این اقدام، سخنگوی وقت کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی نیز فاش کرد که رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۹۰ هم به دنبال حذف رشته روزنامه نگاری در این دانشگاه بود که این تصمیم با مخالفت جدی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس روبه رو شد و ۱۳ رشته ای که توسط وی حذف شده بودند به دانشگاه علامه بازگشتند.

با این حال محمد جعفر محمد زاده در مقام تنها مقام مسئولی که سال گذشته بر ادامه این روند واکنش نشان داد در سخنانی در حاشیه سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران گفت: انکار رسانه یعنی انکار حرکت جهان. نمی توان اهمیت رسانه و نیروی انسانی آن یعنی خبرنگاران را انکار کرد. البته این ضرورت که باید رشته روزنامه نگاری تقویت شود نه اینکه حذف شود، خودش را بر جامعه و فضای دانشگاهی و رسانه ای کشور تحمیل خواهد کرد و بعید می دانم این اتفاق بیفتد.

این اظهار نظرهای در حالی رخ داد که گوش تصمیم گیرندگان برای این موضوع شنوای انتقادات نشد و در نهایت نیز این حذف به مرحله اجرا درآمد.

در همین حال سال گذشته در اقدامی قابل توجه مدیر گروه ارتباطات دانشکده صدا و سیما از راه اندازی پنج رشته دانشگاهی تازه در این مرکز آموزشی خبر داد و گفت: در حال حاضر ۴ رشته تحصیلی توسط گروه ما تدریس می شود و به زودی رشته تبلیغات هم در مقطع فوق لیسانس ایجاد خواهد شد. وی همچنین از برنامه ریزی گروه ارتباطات دانشکده صدا و سیما برای راه اندازی مدیریت رسانه، رسانه و فرهنگ (هر دو در مقطع دکتری) ، رسانه و سلامت (در مقطع فوق لیسانس) و ژورنالیسم الکترونیک (در مقطع لیسانس) در آینده نزدیک خبر داد.

یارانه کم رمق، مطبوعات را لاغر کرد

ماجرای یارانه مطبوعات و کم و کیف آن در شانزدهمیمن سال اعطای آن در سال گذشته نیز با حاشیه هایی روبرو شد.

یارانه مطبوعات در تمامی سال های پرداخت خود، بدون هرگونه سیستم و نظام جامع برای تعیین مبلغ و تنها از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد و گاه بر اساس تصمیم شخص وزیر تخصیص و اعطاء می شده است که معنایش این است که تخصیص این یارانه برای خود ساز و کاری درون سازمانی در این معاونت و دفتر وزیر ارشاد داشته و دارد.

رشد فزاینده مطبوعات در سال های اخیر به ویژه در سال ۱۳۹۰ و مبلغ ناچیز این یارانه منجر شد که برخی از مطبوعات کشور عطای این یارانه را به لقاء آن ببخشند و به طور کلی حسابی بر روی دریافت آن باز نکنند. این در حالی بود که معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خرداد ماه سال گذشته و در حاشیه افتتاح یک نمایشگاه کاریکاتور با موضوع بیداری اسلامی در سرای روزنامه نگاران ایران با اشاره به مبلغ این یارانه اظهار داشت: میزان افزایش پیش بینی شده برای یارانه مطبوعات در بودجه سال ۹۱،۱۵ درصد است. ولی مهم اعتبار پیش بینی شده نیست، مهم نحوه تخصیص آن است. سال گذشته ۹۰ درصد یارانه مطبوعات تخصیص یافت ولی امیدواریم امسال صد درصد آن تخصیص پیدا کند.

در همین حال و هوا سید فرید قاسمی محقق و روزنامه نگار صاحب نام کشور در خرداد ماه سال گذشته و در سخنرانی خود در سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران گفت: پس از ۶۰ سال به معایب مطبوعات صرفا دولتی پی برده ایم و جبر زمانه ما را به سمت روزنامه نگاری غیردولتی سوق داده است؛ برای اینکه خود را متمدن نشان دهیم، ۱۶ سال پیش از این مجوز نشریه به بخش خصوصی داده ایم، اما به دلیل اینکه زیرساخت های روزنامه خصوصی فراهم نبوده یارانه را علم کرده ایم و خصوصی نما را به جای خصوصی نشانده ایم.

قاسمی اضافه کرد: در این تاریخ ۱۶ ساله یارانه مطبوعاتی، به جای آنکه یارانه را به سمت زیرساخت ها هدایت کنیم ثروت ملی را به جیب افرادی روانه کردیم که بیشترین شأن روزنامه نگاری را نه علم و هنر و فن و حتی صنعت بلکه بازرگانی دانسته اند.

وی گفت: اگر یک صدم پولی که از محل درآمدزایی مطبوعاتی به دست آمده، صرف رشد و توسعه این حرفه می شد، امروز روزنامه نگارانی را که امنیت شغلی نداشتند، نداشتیم. آنچه در این سال ها به عنوان هدیه به بعضی از روزنامه نگاران داده می شد، اگر صرف زیرساخت ها، ایجاد باشگاه و صندوق قرض الحسنه و نظایر اینها شود برای اهل حرفه به مراتب بهتر خواهد بود.

با این حال سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اینباره در سال گذشته عنوان داشت که مساله اصلی پیش روی مطبوعات نه تنها یارانه که موضوع کیفیت آنهاست.

حسینی در سخنرانی خود در سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران گفت: با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۴ هزار نشریه مجوز دارند گفت: دیگر رشد کمی مطبوعات دغدغه ما نیست و الان بحث، بحث کیفیت آنهاست. تنها در دولت دهم ۱۳۰۰ مجوز نشریه صادر شده است؛ از فصلنامه تخصصی بگیرید تا نشریات محلی. این در حالی است که بعضی ها با صدور مجوز برای نشریات مخالف بودند و می گفتند باید به همین تعداد و همین افراد فعلی محدود و منحصر باشد.

خبرگزاری و روزنامه؛ کدامیک شبیه دیگری است؟

الحاقیه جدید دولت به قانون مطبوعات مبنی بر الزام خبرگزاری ها به درج منبع خبر نیز یکی از چالش های قابل توجه در حوزه رسانه در سال گذشته بود.

ماجرا از چایی آغاز شد که در تابستان سال گذشته خبر رسید هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مقررات مربوط به خبرگزارییها را به فصل پنجم آیین نامه اجرایی قانون مطبوعات الحاق کرده است. بر اساس ماده ۳۸ این الحاقیه، خبرگزاری ها موظفند مطالب خود را به طور مستمر و با درج شماره و زمان جداگانه منتشر کنند و درج منابع اخبار در خبرگزاری الزامی است.

این رویداد با واکنش فراوانی از سوی اهالی مطبوعات و حتی سیاسیون روبرو شد تا جایی که احمد توکلی یکی از سیاستمداران منتقد به این واقعه و رئیس وقت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی خواستار رعایت نکردن این مصوبه نادرست از سوی رسانه ها شد و گفت: وجود چنین مصوبه ای از سوی دولت نشانه بی اطلاعی وزیر ارشاد به وظایف خود است زیرا در ماده ۴ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به صراحت می خوانیم که این کاری که هم اکنون وزارت ارشاد رسانه ها را مجبور به آن کرده در قانون مذکور از سوی وزارت ارشاد ممنوع شده است.

وی ادامه داد: ماده ۴ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات می گوید اجبار تهیه کنندگان و اشاعه دهندگان اطلاعات به افشای منابع اطلاعات خود، ممنوع است مگر به حکم مقام صالح قضائی و البته این امر نافی مسئولیت تهیه کنندگان و اشاعه دهندگان اطلاعات نیست.

رئیس مرکز پژوهش های مجلس ادامه داد: نکته جالب این است که وزارت ارشاد خود تهیه کننده آیین نامه این قانون بوده است. هم اکنون وزارت ارشاد در حالی که اجرای این قانون را به دست دارد پیشنهادی که ۱۰۰ درصد خلاف آن است به دولت می دهد و در دولت هم به تصویب می رسد.

همچنین در یکی از معدود نشست های علمی که برای نقد این آئین نامه در سرای روزنامه نگاران ایران برگزار شد، سهیلا خلجی کارشناس رسانه نیز در سخنانی اظهار داشت: ما از یک سو شاهد استمرار در فقدان دیدگاه جامع نگر، آینده نگر و اقدامات پراکنده در زمینه تدوین، تصویب و ابلاغ آئین نامه های مربوط به نحوه فعالیت خبرگزاری ها و نشریات الکترونیک هستیم و از سوی دیگر اگر دولت یا هر مرجع قانونگذاری دیگری ده ها نوع از این آئین نامه ها را تصویب کند، تا زمانی که ما بحث اخلاق حرفه ای و مسئولیت اجتماعی رسانه ها را نادیده بگیریم، این قوانین به خودی خود ابتر است.

این آئین نامه اما با وجود ماندن در متن قانون سرانجامی بیش از بی تفاوتی اهالی رسانه به آن پیدا نکرد.

دیدار تابستانی پاستور

ماجرای روز خبرنگار نیز در سال ۹۱ برای خود حواشی قابل توجهی داشت. خبرنگاران و اهالی رسانه امسال و به مناسبت روز خبرنگار با حضور در محل ساختمان سابق مجلس شورای اسلامی به دیدار رئیس جمهور رفتند.

رئیس جمهور در سخنان خود در این مراسم به موضوعات مختلفی اشاره کرد که یکی از قابل توجه ترین آنها پاسخ به انتقاد یکی از خبرنگاران درباره بازدشات وبلاگ نویسان بود که رئیس جمهور در این زمینه گفت: حق با شماست. باید دید آیا با بسته شدن وبلاگ ها ماجرا درست می شود؟ آیا فکر می کنید اگر مردم این چیزها را نبینند خدا هم نمی بیند. اگر خدا بخواهد هر کسی حتی کسانی که در راس امور هستند نیز سقوط خواهند کرد. البته اگر جایی تهمتی زده می شود باید رسیدگی کرد.

رئیس جمهور با بیان اینکه برخی خودشان هم شاکی هستند و هم قاضی، گفت: ما خوشبین هستیم و برخی توضیحات را می پذیریم ولی برخی اعمال را وقتی کنار هم می گذاریم با هم جور در نمی آید.

نکته جالب توجه در برگزاری این مراسم این بود که برای نخستین بار در مراسم ر وز خبرنگار اقشار جدیدی در مراسم حضور یافته بودند و از این گذشته نماینده نیز برای سخنرانی معرفی کرده بودند. مجری برنامه سخنران را از بخش فضای مجازی معرفی کرد که مدتی طولانی به انتقاد شدید از قوه قضاییه به خاطر بازداشت برخی وبلاگ نویسان جریان حامی دولت و فیلترینگ وبلاگ های آنان پرداخته شد. در پایان مراسم گعده های متعدد چند نفره این افراد نشان می داد که تعدادشان در مراسم روز خبرنگار کم هم نبوده است.

یکی از این افراد در پاسخ به سئوال خبرنگار مهر که نام رسانه اش را پرسید گفت: ما حامیان آقای احمدی نژاد هستیم هرجا هم که ایشان سخنرانی داشته باشد حضور داریم.

نماینده این افراد بعد از سخنرانی نزد احمدی نژاد رفت و دست داد.

گرانی کاغذ؛ آتش به جان مطبوعات کشید

گرانی کاغذ و ناتوانی مطبوعات لاغر و کم بنیه کشور از تامین مبلغ آن فصل مشترک تمامی رویدادهای اهالی رسانه در سال گذشته بود.

زمزمه های گرانی کاغذ در کشور از اوایل تابستان شنیده شد و در این مدت به طور تقریبی قیمت کاغذ به صورت لحظه به لحظه سیر صعودی پیش گرفت. در همین راستان شنیده شد که کاغذ از جرگه کالاهای اساسی مشمول دریافت ارز دولتی خارج شده است که این خروج و داخل شدن در طول سال چندین مرتبه به طول انجامید.

در این میان بسیاری از روزنامه های سراسری کشور نیز تصمیم به کاهش تعداد صفحات خود گرفتند تا بتوانند به نوعی با این موضوع روبرو شوند. روزنامه های رسالت، جوان، جمهوری اسلامی، مغرب و… ناچار به کاهش صفحات خود شدند و برخی نیز نوع انتشار خود را از قالب هفته نامه به ماهنامه تغییر دادند، برخی نیز مانند نشریه پنجره برای مدتی ناچار از لغو انتشار خود شدند و برخی نیز مانند ماهنامه خیمه انتشار خود را به شکلی ناخواسته تغییر داده و با تاخیر سر از کیوسک های مطبوعات درآوردند و البته برخی که کمی قوی تر و پر مایه تر بودند به تغییر نوع کاغذ مورد استفاده خود بسنده کردند.

این رویه معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را دست به کار تهیه و توزیع کاغذ یارائه ای کرد.

اولین سری از این دست کاغذها را این معاونت در مهرماه سال جاری و تنها به روزنامه های کثیرالانتشار ارائه داد و این توزیع تا سه نوبت در سال گذشته ادامه یافت هرچند که در واپسین روزهای سال گذشته معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان داشت که دومین مرحله از سومین دور توزیع این کاغذها با تاخیر مواجه شده است.

با این وجود بسیاری از مطبوعات سراسری در سال گذشته ناچار از افزایش قیمت و کاهش صفحات شده و برخی نیز با وجود مخاطب فراوان، انتشار خود را متوقف و یا به تاخیر انداختند تا شاید مسکن های تشویقی اهالی کوچه هشتم خیابان قائم مقام بتواند گرهی از کلاف سردرگم کار آنها بگشاید اما به نظر نمی رسد که در آینده نزدیک افق روشنی را بتوان برای آن متصور بود.

کشف شبکه رسانه ای انگلیسی در ایران

بازداشت جمعی از خبرنگاران و فعالان رسانه کشور به جرم همکاری با شبکه های خبری رسانه ای بیگانه نیز یکی از اتفاقت قابل توجه عرصه رسانه در سال گذشته بود.

یازدهم بهمن ماه سال گذشته وزارت اطلاعات در اطلاعیه ای عنوان داشت: تعدادی از روزنامه نگاران و خبرنگاران دستگیرشده در این ماه بخشی از شبکه ارتباطی شبکه خبری بی. بی. سی متعلق به دولت انگلستان هستند و این روند تا تحقیق از آخرین فرد وابسته به این شبکه استمرار خواهد یافت.

این اطلاعیه افزود: این شبکه که توسط سازمان عملیات روانی دولت انگلیس (موسوم به بی بی سی) با بهره برداری از تجارب مقطع فتنه ۸۸ احداث و با همکاری چند دولت غربی اداره می شد، به دلیل چند لایه بودن، گستردگی، بهره برداری از ابزار و روشهای خاص ارتباطی در ارسال اخبار و دریافت خطوط کاری از عوامل بیگانه، ماهها تحت نظر و تعقیب سربازان گمنام امام زمان (عج) قرار داشت تا سرانجام با تکمیل چرخه شناسایی عوامل داخلی، عوامل مستقر در خارج از کشور، گردآوری اطلاعات و فراهم نمودن مستندات قضایی لازم، مورد اقدام قانونی قرار گرفت.

بر اساس متن این اطلاعیه همچنین عنوان شد به دلیل تعدد عناصر مرتبط با این شبکه (در داخل و خارج از کشور) و با توجه به تفاوت های موجود در نوع و سطح تماس عناصر مورد نظر با شبکه موصوف و اطلاعات ارائه شده و احتمالا عدم آگاهی تعدادی از مرتبطین نسبت به منشاء خارجی شبکه، ضمن استمرار تحقیقات در روزهای آینده، ممکن است تعدادی دیگر از مرتبطین شبکه احضار یا بازداشت و عده ای از بازداشت شدگان قبلی، مرخص شوند.

وزارت اطلاعات در ادامه و در سویمن اطلاعیه خود در این زمینه برخی از رسانه هایی که تاکنون ارتباط یا وابستگی آنها به هسته موصوف محرض شده است را به شرح زیر معرفی کرد:

- سایت های جرس، کلمه، ملی مذهبی، نوروز، ندای سبز آزادی، روز آنلاین، گذار، خودنویس و سهام نیوز.

- شبکه های رادیوی R. F. I (فرانسه) ، دویچه وله (آلمان) ، رادیو فردا (آمریکا)

- شبکه های تلویزیونی B. B. C (انگلیس) ، V. O. A (آمریکا) ، من و تو (انگلیس) .

با ای وجود و بر اساس اخبار منتشر شده بخش قابل توجهی از بازداشت شدگان این پرونده پس از اقدامات مقتضی در اسفند ماه گذشته از بازداشت خارج شده و برخی نیز به منظور انجام تحقیقات بیشتر کماکان در بازداشت به سر می برند.