تاملی بر مشاوره های عجیب و غریب انتخاب رشته دبیرستان!/ هر رشته به چه استعداد و توانایی هایی نیاز دارد؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- بدون شک هر انسانی در طول زندگی خود، چندین انتخاب مهم دارد که هر کدام بر دیگری و بر آینده کلی زندگی اش تاثیرگذار است. شاید بتوان گفت در شرایط معمولی، انتخاب شغل، انتخاب رشته دانشگاهی، انتخاب همسر و ... از جمله مهم ترین انتخاب هاست که ذهن بسیاری از افراد را در زمان مربوط به خود، مشغول می سازد. اما آنچه در میان انتخاب های مهم زندگی مغفول مانده، انتخاب رشته تحصیلی در مقطع دبیرستان است. انتخابی که اتفاقاً جزو اولین تصمیم های مهم یک فرد محسوب می شود و به نوعی مسیر زندگی آینده اش را مشخص می کند و قطعا بر انتخاب های دیگر زندگی او به خصوص در انتخاب رشته دانشگاهی و انتخاب شغل تاثیر زیادی دارد. این در حالی است که معمولاً این انتخاب چندان مهم تلقی نمی شود. از طرفی فرد هنوز در دوران نوجوانی و ورود به دوران جوانی به سر می برد و شناخت کافی از علایق خود، استعدادها و همچنین آینده تحصیلی اش ندارد و از سوی دیگر آنچه بیشتر ذهن والدین را درگیر می کند ثبت نام در مدرسه ای خوب است تا رشته ای مناسب. شاید در این میان نقش مشاوران تحصیلی مدارس پررنگ تر از سایر نقش ها باشد. با این حال پرونده امروز زندگی سلام توصیه هایی دارد برای دانش آموزانی که قصد انتخاب رشته دارند...

معدلت بالاست، برو ریاضی!/ تاملی بر مشاوره های عجیب و غریب انتخاب رشته دبیرستان!

مریم ملی - سال اول دبیرستان که تمام می شد، کارنامه تحصیلی ات را می گذاشتند جلوی پدر و مادرت و در حضور خودت می گفتند نمره هایش خیلی خوب است معدلش هم بالا شده، پس در رشته ریاضی ثبت نامش کنید. پدر و مادر هم سرشان را بالا می گرفتند و با خوشحالی این که فرزندشان قرار است رشته ریاضی فیزیک بخواند، جلوی همه فامیل، حرفی را که مشاور مثلاً تحصیلی مدرسه گفته بود، تعریف و کیفش را می کردند. این ماجرا برای خیلی از ما آشناست. حتی ممکن است نمونه عکس آن هم برای بعضی ها آشنا باشد یعنی زمانی که معدل دانش آموزی کم شده بود و مشاور معتقد بود که او اصلا کشش رشته های نظری را ندارد و باید برود هنرستان. و این طور شد که هنرستان یا در بهترین حالت رشته علوم انسانی در نظر همه تبدیل شد به رشته هایی برای دانش آموزانی که در تحصیل ضعیف هستند.

در مشاوره هایی که در دبیرستان ها و دقیقا همان روزهای انتخاب رشته دبیرستانی انجام می گرفت، هیچ خبری از بررسی علایق و استعدادهای دانش آموزان نبود. نهایت توجهی که ممکن بود به دانش آموزی شود این بود که می پرسیدند می خواهی چه شغلی داشته باشی؟ مسلماً نوجوانی که تا 15 سالگی اصلاً به این موضوع فکر نکرده یا هیچ شناختی درباره توانایی های خودش ندارد، نمی تواند یک شبه بفهمد که دوست دارد در آینده چه شغلی داشته باشد و حالا باید برای آن شغل فلان رشته را در دبیرستان بخواند تا پایه اش برای انتخاب رشته دانشگاهی اش قوی شود. متاسفانه در سیستم آموزشی ما و حتی در خانواده ها، شرایطی فراهم نمی شود که دانش آموز بداند چه علایقی دارد و آیا در زمینه علاقه مندی هایش توانایی هم دارد یا نه. در این حالت طبعا شرایطی هم به وجود نخواهد آمد که ضعف هایش را برطرف کند و یا توانمندی هایش را بیشتر بروز دهد. در این شرایط تبدیل می شود به یک کتاب جغرافیا یا یک ماشین حساب یا یک هندبوک پر از فرمول که در حقیقت هیچ توانایی عملی و اجرایی ندارد و فقط یک مجموعه اطلاعات را به حافظه سپرده است و جای استفاده آن را هم نمی داند. حالا یکدفعه می افتد توی معرکه انتخاب رشته و قرار است بین رشته های مختلف، رشته ای انتخاب کند که زمینه پرورش و یادگیری بنیادی اش را رقم می زند و در صورتی که انتخابش با شناخت خود، شناخت رشته و آینده شغلی رشته اش و ظرفیت دانشگاه های ایران برای گرایش های این رشته، هیچ هماهنگی نداشته باشد سال های زیادی از بهترین موقعیت تحصیلی و زمان مناسب یادگیری اش به هدر می رود.

گاهی سفارش برخی از مشاوران به خانواده ها و دانش آموزان این است که برای این که ذهن فرزندشان بازتر و خلاق تر شود، حتماً رشته ریاضی را در دبیرستان بخوانند و بعد هر کنکوری که می خواهند شرکت کنند. شاید این موضوع از جهتی قابل تامل باشد که مفاهیم ریاضیاتی و ادراکی و تحلیلی به اندازه کافی در همه رشته ها توزیع نشده است و برای اینکه ذهن خلاق تر و کارآمدتر شود نیاز است دانش آموز تا حدی این موضوعات را فراگیرد ولی از طرفی باید به این موضوع نیز دقت کرد که سه سال زمان کوتاهی نیست برای این که یک دانش آموز درسی را بخواند که به هیچ وجه از آن خوشش نمی آید. شاید بهترین روش برای این که انتخاب رشته تحصیلی دبیرستانی یک دانش آموز به لحظه دیدن کارنامه و معدلش موکول نشود، این است که هر خانواده ای تا حدی که از دستشان بر می آید، برای علاقه مندی های فرزندشان زمان بگذارند، به آن توجه کنند و اجازه بدهند با حضور در کلاس های اوقات فراغت یا دوره های آموزشی، فرزندشان در مسیری که دوست دارد پیشرفت کند. کتاب ها با موضوعات مختلف، بازی های فکری مناسب و حرف زدن و توجه کردن به دغدغه ها و توانایی های فرزندانمان می تواند مدت تصمیم گیری دشوار و سرنوشت ساز انتخاب رشته در دبیرستان را از یک لحظه و یک روز به چندین سال افزایش دهد. با این شیوه، به عنوان مثال دانش آموزی که می داند در زمینه های مختلف هنر توانایی دارد و به هیچ وجه هم علاقه ای به دروس ریاضیاتی و محاسباتی ندارد، حتی اگر نمره های بالا در آن درس ها می آورد، به زور مادر و پدر و به حرف مشاور مدرسه اش ناگزیر نمی شود رشته ریاضی فیزیک را برگزیند در حالی که یقین دارد نمی خواهد در دانشگاه رشته های این حوزه را بخواند و سه سال خودش را با مفاهیمی بگذراند که نه تعلق خاطری به آن ها دارد و نه زمانی برای پرورش هنرش باقی می گذارد.

توصیه های مشاور تحصیلی به دبیرستانی هایی که امسال می خواهند انتخاب رشته کنند/ کدام دانش آموز، کدام رشته؟

مریم آگاه، کارشناس ارشد مشاوره تحصیلی- انتخاب رشته دبیرستان یکی از مهم ترین تصمیم هایی است که دانش آموزان و اولیای آنان باید اتخاذ کنند. به عبارت دیگر شاید بتوان آن را مهم ترین تصمیم دانش آموزان در دوران تحصیل دانست. انتخاب یک رشته دبیرستانی مناسب و متناسب با علایق، توانایی و استعدادهای دانش آموز، می تواند بر کیفیت زندگی آن ها در آینده تأثیر بسیار مثبتی بگذارد چرا که بسیاری از تصمیم هایی که فرد در آینده خواهد گرفت و بسیاری از انتخاب هایی که در آینده خواهد داشت، به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر رشته دبیرستانی وی خواهد بود.

ملاک های انتخاب رشته دبیرستان

برای انتخاب صحیح رشته تحصیلی، باید ویژگی های دانش آموز از جمله میزان بهره هوشی، نمرات تحصیلی، نقاط ضعف و قوت در دروس مختلف، استعداد و میزان علاقه مندی اش بررسی شود. اگر دانش آموز رشته ای را انتخاب کند که با توانایی ها و علایقش مطابقت داشته باشد تا حد زیادی توانسته است در مسیری قدم بردارد که به موفقیت ختم می شود. هرچه میزان علاقه مندی فرد به رشته انتخابی اش بیشتر باشد، تلاش و کوشش وی برای رسیدن به هدف بیشتر می شود. با این حال در انتخاب رشته تحصیلی باید به چند مورد توجه کرد که شناخت این موارد و مشورت و آگاهی درباره رشته های تحصیلی می تواند به یک انتخاب درست کمک کند.

1 -شناخت شخصی: 

مهم ترین مسئله در انتخاب رشته در سال دوم دبیرستان، شناخت توانایی های شخصی است. به طور مثال، دانش آموزی که توانایی بالاتری در درک درس های مفهومی و استدلالی دارد، طبیعتاً می تواند در رشته ریاضی موفق تر ظاهر شود. همچنین دانش آموزی که توانایی علمی مشخصی در دروس تخصصی تجربی یعنی دروس زیست شناسی دارد، می تواند در رشته تجربی موفق تر باشد و در نهایت شخصی که بر دروس علوم انسانی و مسایل مربوط به آن اشراف بیشتری دارد، می تواند در رشته علوم انسانی موفق تر ظاهر شود.

2 -شناخت بازار کار: 

یکی از مواردی که می تواند در انتخاب صحیح رشته تحصیلی به شما کمک کند و زمینه ساز موفقیت های علمی و شغلی آینده شما باشد، شناخت بازار کار مربوط به رشته های دانشگاهی مرتبط با رشته تحصیلی در دانشگاه است. مطالعه در این زمینه و مشورت کردن با دانش آموختگان رشته های مربوطه به شما در انتخاب درست کمک می کند.

3 -توجه به ظرفیت دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در خصوص رشته های دانشگاهی: 

در برخی از رشته ها مانند پزشکی با توجه به ظرفیت کم دانشگاه ها در پذیرش دانشجو و استقبال زیاد داوطلبان کنکور از آن، شرایط و امکان قبولی در این گونه از رشته ها سخت تر از رشته های دیگر است. این نکته برای انتخاب رشته، مهم است و قابل چشم پوشی نیست.

4 -مشاوره با افراد متخصص: 

یکی از موثرترین راهکارها برای انتخاب درست رشته در سال دوم دبیرستان، مشاوره با متخصصان و مشاوران در این زمینه است. از جمله افرادی که می توانند به شما کمک شایانی کنند، دانش آموختگان دانشگاهی هستند که اطلاعات جامعی درباره رشته های دانشگاهی، بازار کار مربوط به آن و شرایط تحصیلی در دانشگاه های کشور در رشته مرتبط با خود را به شما خواهند داد.

آشنایی با مباحث رشته ریاضی فیزیک

دروس اصلی این رشته در دوره دبیرستان، ریاضی(حسابان و دیفرانسیل)، فیزیک و شیمی است. در درس ریاضی، دانش آموزان با مباحث نامعادلات، معادله درجه دوم، تابع درجه دوم، لگاریتم، تصاعد عددی، تصاعد هندسی، تابع و انواع آن، مجانب، حد و پیوستگی مشتق و کاربرد مشتق، انتگرال و مثلثات، آشنا می شوند؛ در درس فیزیک نیز با مباحث حرکت شناسی، دینامیک، نور، موج، صوت، موج الکترومغناطیس، فیزیک اتمی، الکتریسیته ساکن، دما، گرما، فشار، گازها و نور و در درس شیمی با مباحث شیمی آلی و شیمی معدنی آشنا می شوند.

آشنایی با مباحث رشته علوم تجربی

درس های اصلی این دوره زیست شناسی، شیمی و فیزیک است. در زیست شناسی دانش آموزان با مباحث زیست شناسی گیاهی، زیست شناسی جانوری، زیست شناسی سلولی و ژنتیک آشنا می شوند. در درس فیزیک اکثر مباحث مانند رشته ریاضی است، فقط در بحث گرما و دما(ترمودینامیک) و صوت مطالب کمتری می خوانند؛ در درس شیمی با مباحث شیمی آلی و شیمی معدنی آشنا می شوند.

آشنایی با مباحث رشته علوم انسانی

دروس اصلی شامل ادبیات، اقتصاد،تاریخ و جغرافیا، علوم اجتماعی(جامعه شناسی)، فلسفه و منطق و روان شناسی است.

هر رشته به چه استعداد و توانایی هایی نیاز دارد؟

توجه کنید که از میان مهارت هایی که برای هر رشته مطرح شده، ممکن است با توجه به رشته دانشگاهی مدنظر شما در آینده فقط به چند مورد از آن ها نیاز باشد.

رشته ریاضی فیزیک:

1 -قدرت تجزیه و تحلیل و درک و فهم بالا در دروس ریاضی، فیزیک و شیمی

2 -علاقه و پشتکار در زمینه حل مسائل پیچیده و وقت گیر

3 -علاقه به کشف حقایق در علوم فیزیک و شیمی

4 -توانایی درک فضایی و هندسی

5 -علاقه به کار در محیط های کارگاهی و مهندسی

6 -توانایی درک و به خاطر سپاری فرمول ها وجداول

رشته علوم تجربی

1 -علاقه مندی به کارکرد اندام های بدن انسان یا مسائل مربوط به طبیعت

2 -علاقه مندی به یافتن درمان برای بیماری ها و حل مشکلات پزشکی

3 -پایه قوی در دروس زیست شناسی، شیمی، فیزیک و زمین شناسی(علوم تجربی)

4 -علاقه مندی به محیط طبیعی و کشف روابط و قوانین محیط زندگی

5 -علاقه به کار در محیط های بیمارستانی، پزشکی، آزمایشگاهی یا کشاورزی

6 -توانایی درک و به خاطر سپردن طبقه بندی ها و زنجیره ها

رشته علوم انسانی

1-قدرت تجزیه، تحلیل و درک بالای مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی یا فرهنگی

2 -علاقه مندی به بررسی مسائل و روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی

3 -علاقه مندی به مسائل تاریخی و مطالعه جغرافیا

4 -علاقه به کار در محیط های دادگاه، آموزشی، کلینیک های روان شناسی

5 -علاقه به مطالعه در زمینه مسائل دینی، مذهبی و عرفانی

6 -علاقه به ادبیات فارسی، نویسندگی، شعر و ...

7 -علاقه مندی به مسائل فلسفی و درک مباحث منطق

8 -داشتن حافظه قوی و توانایی به خاطر سپردن وقایع، نام ها و ... .

9 -داشتن مهارت های کلامی بالا و علاقه به بحث و گفت و گو

چه شغلی در انتظار شماست؟

در این مطلب رشته های دانشگاهی مرتبط با هر یک از رشته های دبیرستانی و گرایش های آن ها، با هدف آشنایی بیشتر شما مطرح می شود:

رشته ریاضی فیزیک

رشته های دانشگاهی رشته ریاضی فیزیک به 2 دسته رشته های مهندسی و غیر مهندسی تقسیم می شود؛ رشته های مهندسی شامل مهندسی برق، مهندسی معماری، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی فناوری اطلاعات، مهندسی روباتیک، مهندسی پزشکی، مهندسی پلیمر، مهندسی شیمی، مهندسی نفت، مهندسی نساجی، مهندسی هوا و فضا، مهندسی کشاورزی، مهندسی معدن، مهندسی مواد، مهندسی پرتو پزشکی، مهندسی صنایع و مهندسی کامپیوتر است. رشته های غیر مهندسی هم شامل ریاضی، فیزیک، آمار و علوم اقتصادی است.

رشته علوم تجربی

رشته های دانشگاهی علوم تجربی به 2 دسته رشته های پزشکی و پیراپزشکی و غیر پزشکی تقسیم می شود. رشته های پزشکی و پیراپزشکی شامل پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، پرستاری، تکنسین اتاق عمل، مامایی، تکنسین پروتزهای دندانی، علوم آزمایشگاهی و هوشبری است. رشته های غیرپزشکی هم شامل مهندسی منابع طبیعی، مهندسی فضای سبز، مهندسی کشاورزی، مهندسی چوب و کاغذ، دامپزشکی، علوم تغذیه، زیست شناسی، زیست شناسی سلولی و مولکولی، شیمی و زمین شناسی است.

رشته علوم انسانی

رشته های دانشگاهی رشته علوم انسانی هم شامل حقوق، علوم قضایی، علوم سیاسی، روانشناسی، راهنمایی و مشاوره، علوم تربیتی، حسابداری، علوم اقتصادی، مدیریت، روزنامه نگاری، مطالعات خانواده، کتابداری، تربیت بدنی، علوم ارتباطات، علوم اجتماعی، جغرافیا، باستان شناسی، تاریخ، زبان و ادبیات فارسی، فلسفه، علوم قرآنی، زبان و ادبیات عرب و الهیات و معارف اسلامی است.

فنی و حرفه ای خواندن یا نخواندن؟

هنرستان و رشته هایش، برخلاف تصور عامه مردم، مخصوص کسانی نیست که حوصله درس خواندن ندارند و نمره هایشان خیلی پایین است. تحصیل در هنرستان فنی و حرفه ای اصلاً هم ساده نیست. خیلی از هنرستان ها شرط معدل دارند و هر دانش آموزی را نمی پذیرند. کسی که می خواهد از همین سال های اول به طور جدی تر فنون و حرفه های مورد علاقه اش را یاد بگیرد، می تواند به رشته های فنی و حرفه ای که اخیرا تنوع خوبی هم پیدا کرده است، فکر کند.

انتخاب رشته های فنی و حرفه ای برای کسانی که به این گرایش ها علاقه مند هستند، می تواند نکات مثبت و قابل توجهی داشته باشد مثلا این که یک سال زودتر از بقیه دانش آموزان می توانند در کنکور شرکت کنند. از طرف دیگر چون فنی و حرفه ای دروس کارگاهی و عملی زیادی دارد دانش آموزان می توانند خودشان را در کارهای اجرایی هم محک بزنند و تمرین کنند برای روزهای کاری پیش رو در آینده. دانش آموزی که هنرستان را برای تحصیلش انتخاب می کند، می تواند راحت تر کار پیدا کند چون در زمینه تحصیلی اش توانایی عملی دارد. اگر هم مایل به ادامه تحصیل در دانشگاه باشد، می تواند در کنکور رشته خودش شرکت کند و مهارتش را ارتقا دهد.

شخصیت هایی که حرفه شان متفاوت از رشته شان است

حتما شما هم دور و بر خودتان زیاد از این موارد دیده اید که کار و رشته تحصیلی برخی از افراد هیچ ربطی به هم ندارد. در بین آدم های معروف هم این قضیه صدق می کند:

مصطفی مستور: 

برگزیده جشنواره قلم زرین برای بهترین رمان های سال 79 و80 و تعدادی هم جوایز دیگر. این نویسنده مهندسی عمران خوانده و بعد برای ارشد به سراغ زبان و ادبیات فارسی رفته است.

افشین یداللهی: 

ترانه هایش دستمایه ساخت تیتراژهای خیلی خوب برای برنامه ها و سریال های تلویزیونی بوده و هست. افشین یداللهی روان پزشکی خوانده است و هم اکنون هم در همین زمینه اشتغال دارد و در مطبش به عنوان روان پزشک مشغول به کار است.

محمد اصفهانی: 

محمد اصفهانی در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران تحصیل کرد و در سال ۱۳۷۶ دانش آموخته شد. وی در سال ۱۳۷۳ به عنوان اولین تجربه کاری خود تیتراژ سریال آوای فاخته را به عنوان اولین اثرش اجرا کرد که از شبکه ۱ پخش شد.

پیمان قاسم خانی: 

بسیاری از سریال های طنز را او نوشته است. پیمان قاسم خانی که در دانشکده اهواز آمار انفورماتیک خوانده است، در سال ۱۳۷۰ در پی علاقه اصلی اش، به مرکز آموزش فیلمسازی باغ فردوس رفت و دوره فیلمنامه نویسی را در آن جا گذراند.

بهرام عظیمی:

بهرام عظیمی، خالق پویانمایی «بابابرقی» در دانشگاه صنایع دستی خوانده است که به گفته خودش این رشته و کاری که اکنون انجام می دهد، دو دنیای متفاوت است.

مریلا زارعی: 

حضور موفق مریلا زارعی در سینما و تلویزیون نشان می دهد که همان بهتر که رشته خودش یعنی صنایع غذایی را دنبال نکرده است!

ضوابط یک انتخاب

شاخه نظری در مقطع تحصیلی متوسطه شامل رشته های ریاضی فیزیک، ادبیات و علوم انسانی و علوم تجربی است. در خور ذکر است که رشته علوم و معارف اسلامی نیز در تعداد محدودی از دبیرستان ها تدریس می شود. در ادامه مطلب با شرایط لازم برای ورود به رشته های دبیرستانی در شاخه نظری آشنا می شوید.

رشته ریاضی فیزیک

1 -مجموع 3 نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریور هر یک از درس های ریاضی و علوم تجربی در 3 پایه در دوره راهنمایی، بدون ضریب کمتر از 30 نباشد.

2 -نمره درس ریاضی پایه اول در دوره متوسطه حداقل 12 باشد و درس فیزیک (1) و آزمایشگاه را با موفقیت (کسب حداقل نمره 10) گذرانده باشد.

3 -مجموع نمرات درس های مرتبط با رشته در دوره راهنمایی و پایه اول دوره متوسطه باید حداقل 96 باشد یا به عبارت دیگر معدل درس های مرتبط با رشته از 12 کمتر نباشد.

رشته تجربی

1 -مجموع 3 نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریور هر یک از درس های ریاضی و علوم تجربی در 3 پایه در دوره راهنمایی تحصیلی بدون ضریب کمتر از 30 نباشد.

2 -در دوره متوسطه درس های ریاضی(1)، شیمی(1) و آزمایشگاه و علوم زیستی و بهداشت (درس های پایه اول) را با موفقیت یعنی کسب نمره حداقل 10 گذرانده باشد و حداقل در یکی از 3 درس مذکور نمره 12 اخذ کرده باشد.

3 -مجموع نمرات درس های مرتبط با رشته در دوره راهنمایی و پایه اول دوره متوسطه باید حداقل 108 باشد یا به عبارت دیگر معدل درس های مرتبط با رشته از 12 کمتر نباشد.

رشته ادبیات و علوم انسانی

1 -مجموع 3 نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریور هر یک از درس های ادبیات فارسی (معدل درس های فارسی، دستور، املا و انشا) و عربی در 3 پایه در دوره راهنمایی تحصیلی بدون ضریب کمتر از 30 نباشد.

2 -در درس های ادبیات فارسی(1)، زبان فارسی(1)، زبان عربی(1) و مطالعات اجتماعی پایه اول متوسطه نمره حداقل 10 را کسب کرده باشد و نمره درس ادبیات (معدل نمرات درس های ادبیات فارسی(1) و زبان فارسی(1)) حداقل 12 باشد.

3 -مجموع نمرات درس های مرتبط با رشته در دوره راهنمایی و پایه اول دوره متوسطه باید حداقل 108 باشد یا به عبارت دیگر معدل درس های مرتبط با رشته از 12 کمتر نباشد.