زخم و رنج و غيرت

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- الهام رضاپور- به او مي آيد صاحب عروس و داماد باشد.«همه همين تصور را دارند، ديگرکمرم خم شده؛ افسردگي و هزار درد و رنج زندگي.کسي چه مي داند يک زن تنها چطور مي تواند زندگي کند در حالي که هيچ حمايتي نمي شود...»کم نيستند زناني که تجربه چنين زندگي را دارند، اين ها زناني هستند که به دليل فوت ،طلاق،زنداني بودن يا از کار افتادگي همسر و... با نام زن سرپرست خانوار معرفي مي شوند.وقتي مي گويد38 سال دارم ذهنم به عمق مشکلاتش مي رود، حدود يک ماه قبل، در چهار شنبه بازار بيرجند در ميان يک جمع مردانه ديدمش، از کسادي کسب و کارش، به دليل حضور فروشندگان غير بومي گلايه داشت و از کار و کاسبي اش دفاع مي کرد.« 25ساله بودم که به اصرار مادرم با يک مرد که بعد متوجه شدم معتاد است ازدواج کردم و دو سال قبل، پس از تحمل سال ها سختي و مشکلات از مهريه ام گذشتم و طلاق گرفتم، حالا هم در يک خانه استيجاري به تنهايي زندگي مي کنم و به هيچکس متکي نيستم».

مثل يک مرد کار مي کند تا بتواند اجاره خانه و اقساط وامي که از کميته امداد گرفته را بدهد . از بد روزگار 6ميليون تومان از اجناس مغازه اش به سرقت رفته وحالا بايد به هر دري بزند تا اين پول را برگرداند.آشپزي براي مردم ،دستفروشي و انجام کارهاي سخت در خانه هاي اين و آن؛ از نگاه هاي سنگين و حرف هاي نيشدار فاميل و غريبه و آشنا دلگير است.او از تعصبات مذهبي اش مي گويد و اين که در مقابل هر آسيبي زود نمي‌شکند. از حمايت ها چندان دل خوشي ندارد و شانه هايش زير بار ناملايمات دردناک شده است.اين زن و 24هزارو 492زن ديگر در خراسان جنوبي به دلايل مختلف يک تنه بار خانواده را به دوش مي کشند، هم پدر هستند هم مادر و سرپرستي مي کنند.معاون حمايت و سلامت کميته امداد امام خميني (ره)خراسان جنوبي مي گويد: 54درصد زنان سرپرست خانوار، شهري و 46درصد روستايي هستند ، در مجموع 67درصد اين زنان از حمايت هاي کميته امداد برخوردارند.«علي اکبر نخعي» متوسط سن زنان سرپرست خانوار استان را 41تا 58سال عنوان واعلام مي کند:فوت ،طلاق و زنداني همسر،عمده دليل زيرپوشش قرار گرفتن اين افراد است.وي پرداخت وام کمک معيشت،اشتغال و کارگشايي ،بيمه تامين اجتماعي،کمک به ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار،ارائه آموزش هاي فني و حرفه اي و... را ازجمله مهمترين خدمات مستمر و غير مستمر ارائه شده به زنان سرپرست خانوار مي داند.وي خاطر‌نشان مي کند: با توجه به برنامه هاي مختلف اجرايي در اين نهاد،تمامي برنامه ها در راستاي توانمند سازي است وارائه هر گونه خدمتي در کميته امداد مشروط به تاثير گذاري آن در چرخه توانمند سازي است.وي ارائه خدمات مشاوره اي،توجه به آموزش خانواده در زمينه هاي اعتقادي-مذهبي و مهارت هاي زندگي، تلاش براي توانمندي و ايجاد اشتغال پايدار براي اين زنان و... را از ديگر برنامه ها عنوان مي کند.وي با بيان اين که در دولت هاي گذشته پرداخت يارانه نقدي به سرپرستان کمک بسيار خوبي بوده است تا بتوانند مشکلات اقتصادي اين افراد را کاهش دهند تلاش ها براي مسکن دار شدن آن ها ،افزايش کمک معيشت و بيمه اجتماعي روستاييان و عشاير و بيمه تامين اجتماعي زنان شهري را در اولويت برنامه هاي اين نهاد حمايتي اعلام مي کند.وي همچنين گفت: معافيت فرزندان ذکور زنان سرپرست خانوار، کمک به تعرفه هاي نظام وظيفه، آموزش فني و حرفه اي و پرداخت وام اشتغال به فرزندان زنان سرپرست از ديگر موارد براي حمايت از اين افراد مي باشد. دوهزارو 168زن سرپرست خانوار با ميانگين سني 25تا 70سال از خدمات بهزيستي خراسان جنوبي بهره مند هستند که اين تعداد 5درصد جامعه هدف اين نهاد حمايتي را تشکيل مي دهد.مديرکل بهزيستي استان با بيان اين مطلب مي گويد: 70 درصد اين زنان به دليل فوت يا از کار افتادگي همسرانشان زير پوشش هستند ودليل زير پوشش قرار گرفتن 16درصد اين تعداد طلاق است.«محمد حسن اکبري مطلق» توانمندي اين زنان در ابعاد اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي را از اولويت هاي بهزيستي عنوان مي کند و مي افزايد: وام خود اشتغالي و مشاغل خانگي، سرمايه کار بلاعوض، هزينه آموزش حرفه و شغل و...براي اين زنان پرداخت مي شود.

وي با بيان اين که پارسال 315 زن سرپرست خانوار از چرخه حمايت بهزيستي خارج شدند از بازتواني 138 سرپرست زن در 6 ماه امسال خبر مي دهد.وي رقم مستمري زنان سرپرست خانوار را براساس بعد خانوار از 53تا 100هزار تومان اعلام و خاطر نشان مي کند:وديعه و ساخت مسکن براي اين افراد از طريق عضويت درتعاوني مسکن مددجويان و معلولان پي گيري و انجام مي شود،علاوه براين تامين بيمه،هزينه هاي تحصيل و درمان و... از ديگر حمايت ها براي اين گروه است. وي به برنامه هاي بهزيستي براي کاهش جمعيت اين زنان اشاره و خاطرنشان مي کند:با استفاده از توانمندسازي خانواده از طريق بالا بردن توان اقتصادي و اجتماعي وبرنامه ريزي براي ازدواج مجدد و موفق تعداد زنان سرپرست خانوار زير پوشش کاهش مي يابد و افراد نيازمند و داراي شرايط جايگزين مي‌شوند که در استان 20نفر پشت نوبت هستند. به گفته وي،حمايت ها در دولت هاي گذشته به اين افراد مالي بود و اکنون علاوه بر حمايت هاي مالي به صورت بيمه اي نيز حمايت مي شوند و براي بازتواني آن ها وفرزندانشان نيز برنامه وجود دارد. ايجاد طرح خدمات مالي خرد براي گروه هاي تحت حمايت با هدف کاهش فقر نسبي در ابعاد مختلف و توسعه عدالت اجتماعي از طريق فراهم کردن زمينه دسترسي گروه هاي هدف کم درآمد و بدون ضامن به تسهيلات بانکي همچنين توسعه کسب و کار هاي کوچک از برنامه هاي جديد بهزيستي براي حمايت از زنان سرپرست خانوار است.

افزايش طلاق و کاهش سن زنان سرپرست خانوار
دولت هاي گذشته ، وعده هاي زيادي در خصوص زنان سرپرست خانوار و رسيدگي به وضعيت آنها داده اند. پرداخت حق اولاد و عائله مندي به تمام زنان شاغل سرپرست خانوار توسط دولت، اعطاي وام 10 ميليوني به زنان سرپرست خانوار، کاهش ساعت کار اين زنان، تامين امنيت شغلي و ديگر وعده هاي ناتمام، طرح هايي هستند که دولت ها در سخن مطرح کردند اما در عمل از پس انجام آن بر نيامده و دست آخر نيز لايحه حمايت از زنان سرپرست خانوار که در دولت دهم مطرح شده بود، به نتيجه نرسيد. دکتر«امان ا... قرايي مقدم » جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران، کاهش سن زنان سرپرست خانوار را حاصل از افزايش طلاق در سنين پايين مي داند. وي مي گويد: بيشتر طلاق ها در سنين 18 تا 25 سال اتفاق مي افتد و در پي آن، ميزان زنان کم سن و سالي که بي سر و سامان شده يا به سرپرست خانوار تبديل مي شوند ، بيش از گذشته است. اين پژوهشگر حوزه اجتماعي، کاهش سن زنان سرپرست خانوار را موجب افزايش آسيب ها پيرامون اين زنان مي داند و با تاکيد بر اينکه اين زنان جوان هستند، هنوز ريشه آرزو در آن ها نخشکيده و در برابر مشکلات نيز آسيب پذير تر و شکننده تر هستند، هشدار داد که آن ها در معرض خطرات بي شماري از جمله فحشا، اعتياد و قاچاق مواد مخدر قرار دارند که ممکن است به راحتي پاي در راه آن بگذارند. «قرايي مقدم» معتقد است که کمک به اين زنان بسيار ضعيف است و با حمايت هاي مالي اندک نمي توان اين زنان را حمايت کرد. وي اشتغالزايي براي اين زنان را حمايت واقعي مي نامد و تاکيد مي کند که راهکار تنها همين است و هر چه بخواهيم براي اين زنان انجام دهيم، اشتغالزايي و تامين امنيت شغلي در اولويت است.اين جامعه شناس از فقر به عنوان مهم ترين مشکل اين زنان نام مي برد و مي گويد: تامين هزينه زندگي، تنگناي بسياري براي اين افراد ايجاد مي کند که ممکن است از آن ها به خاطر فراهم کردن حداقل ها براي افرادي که تحت سرپرستي خود دارند، شخصيتي بسازد که در واقع آن نيستند.

نظام حمايتي زنان سرپرست خانوار کارآمد نيست
رييس انجمن مددکاران اجتماعي ايران هم با تاکيد بر اين که نظام حمايتي زنان سرپرست خانوار فراگير و کارآمد نيست‌مي گويد: ميزان پرداختي نظام هاي حمايتي به خانواده يک نفره ۵۰۰ هزار ريال است در حالي که بايد يک سوم حقوق کارمندان دولت يعني دو ميليون ريال به آنان پرداخت شود.به گفته «سيدحسن موسوي چلک» ،بر اساس سرشماري مرکز آمار ايران در سال ۷۵ يک ميليون و ۲۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود داشت که اين ميزان در سال ۹۰ به بيش از دو ميليون و ۵۰۰ هزار نفر رسيده است.«موسوي چلک» با بيان اينکه هر ساله شاهد افزايش ميزان زنان سرپرست خانوار در کشور هستيم، افزود: يکي از مهمترين علل افزايش اين زنان طلاق است.رييس انجمن مددکاران اجتماعي ايران ادامه مي دهد: بر اساس دستورالعمل سازمان هاي حمايتي زنان سرپرست خانوار شامل زنان بيوه، زنان مطلقه (اعم از زناني که پس از طلاق به تنهايي زندگي مي کنند يا به خانه پدري بازگشته، ولي خود امرار معاش مي کنند)، همسران مردان معتاد، همسران مردان زنداني، همسران مردان بيکار، همسران مردان مهاجر، همسران مرداني که در نظام وظيفه مشغول خدمت هستند، همسران مردان از کار افتاده، زنان خود سرپرست (زنان سالمند تنها)، دختران خودسرپرست(دختران بي سرپرستي که هرگز ازدواج نکرده اند) هستند.

برنامه ريزي براي ارتقاي تحصيلي زنان سرپرست خانوار
رضاپور - ارتقاي تحصيلي زنان سرپرست خانوار بهزيستي خراسان جنوبي در حال پيگيري است. «محمد حسن اکبري مطلق» مدير کل بهزيستي استان از پي گيري ارتقاي تحصيلي زنان سرپرست خانوار از طريق همکاري کلينيک هاي مددکاري و موسسه هاي خيريه با آموزش و پرورش براي اجراي تصميم گيري هاي شوراي ساماندهي بي سوادان خبر داد.

توانمند سازي زنان سرپرست خانوار، يک ضرورت
سيد حسن موسوي چلک- مسئله اقتصادي در واقع مهمترين مسئله اي است که زنان سرپرست خانوار در زندگي روزمره خود با آن روبرو هستند. قدرت و فشار اين مسئله در زندگي اين گروه از زنان بسيار چشمگير است، از اين رو، سياست هاي رفاهي يک جامعه به ويژه در سازمان ها و دستگاه هاي حمايتي بايد براي بهبود وضعيت اقتصادي اين قشر از زنان و توانمندسازي آنان باشد.

توانمندسازي فرآيندي است که طي آن افراد، گروه ها و جوامع از وضعيت موجود زندگي و شرايط حاکم بر آن آگاهي يافته و براي تغيير شرايط موجود به سمت شرايط مطلوب يا شناسايي نيازهاي خود و يافتن راه حل هاي مناسب براي برطرف کردن آنها اقدام هايي آگاهانه و سازمان يافته انجام مي دهند.در سال هاي گذشته نهادها، صاحبنظران و کارشناسان به صورت هاي گوناگون به اين موضوع پرداخته اند و طبيعي است در برخي ابعاد اقدام ها براي توانمندسازي بسيار پررنگ بوده، ولي پرداختن جامع به اين موضوع نيازمند توجه به فرآيند تحولي و چند بعدي آن است.

در بحث اقتصاد و معيشت فقط درآمد کافي نيست، بلکه اشتغال، مهارت هاي فني و فرصت هاي شغلي نيز در برنامه هاي توانمندسازي بايد در نظر گرفته شود.بر پايه گزارش سال 1380 سازمان ملل متحد درباره توسعه انساني، مسائلي مانند رفع موانع اشتغال زنان در بازار کار، دسترسي به منابع مالي، برخورداري از حق مالکيت قانوني، مشارکت احتمالي نهادهاي ديگر در نگهداري کودکان و تقسيم کار در منزل مي تواند امنيت مالي و پويايي اجتماعي آنان را افزايش دهد.

افزون بر اين سلامت زنان براي ايفاي نقش خويش در مقام مادر يکي ديگر از عواملي است که در توانمندسازي زنان تاثيرگذار است، بنابراين اتخاذ راهبردهايي براي حفظ سلامت زنان ضروري است. همچنين توجه به نيازهاي فرهنگي زنان از بايسته هاي جوامع امروز است. دامنه اقدام هاي سازمان بهزيستي در زمينه توانمندسازي زنان سرپرست خانوار گسترده است و در همين زمينه اقدام هاي گوناگوني از پرداخت مستمري تا توانمندسازي خانواده ها در ابعاد گوناگون فردي- اجتماعي در دست اجرا است.در برنامه گروه هميار زنان سرپرست خانوار از وابستگي طولاني افراد به پشتيباني هاي مستقيم دولتي جلوگيري مي شود؛ به گونه اي که افراد با استفاده از توانمندي هاي گروه، به فعاليت هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مشترک مي پردازند که به توانمندسازي آنان منجر مي‌شود.شکل گيري گروه هاي خوديار در چارچوب برنامه «خدمات مالي خرد» يکي ديگر از اقدام هاي حمايتي سازمان بهزيستي است که با رويکرد کاهش فقر و بهبود معيشت زنان و جوانان نيازمند در مناطق کمتر توسعه يافته انجام مي شود و محور راهبردي آن، ارايه تسهيلات و پرداخت وام و کارآفريني از راه ساخت و گسترش واحدها و بنگاه هاي کوچک اقتصادي و بانکداري پيوندي است.

حمايت از زنان سرپرست خانوار پس از ازدواج قطع نمي شود
رضاپور- خدمات کميته امداد امام خميني(ره) براي زنان سرپرست خانوار تا 6 ماه پس از ازدواج مجدد اين زنان و بعد از اين مدت در صورتي که مرد توانايي اقتصادي نداشته باشد قطع نمي شود.معاون حمايت و سلامت کميته امداد امام خميني (ره) استان با بيان اين مطلب گفت: طرح ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار زير پوشش اين نهاد با هدف توانمند سازي اين زنان که تعداد زيادي از آن ها مطلقه هستند و يا در سنين جواني همسرانشان را از دست دادند در حال اجراست.

«علي اکبر نخعي»افزود: با ازدواج مجدد،وضعيت اين زنان هم از لحاظ اجتماعي و هم اقتصادي ارتقا پيدا مي کند و دغدغه هايشان کمتر مي شود.

وي،درباره تامين آتيه اين زنان هم به برخورداري آن ها از خدمات بيمه اجتماعي اشاره کرد و گفت: تا اطمينان از تداوم زندگي مشترک اين افراد به مدت 6 ماه مبلغي بابت بيمه تامين اجتماعي پرداخت مي شود.

وي ادامه داد: همچنين اگر همسران اين زنان بيکار باشند در اولويت دريافت تسهيلات اشتغال قرار مي گيرند تا شغل پايداري را ايجاد و از اين طريق بتوانند کيفيت زندگي خود را ارتقا دهند.

وي با بيان اين که از ابتداي سال تا کنون 82نفر از زنان سرپرست خانوار در سنين قبل از ميانسالي زير پوشش اين نهاد، دوباره زندگي مشترک خود را آغاز کردند ادامه داد: 615ميليون ريال به 36نفر از اين تعداد جهيزيه و هديه پرداخت شده است.

از نظر وي زنان سرپرست خانوار در مقايسه با ديگر زنان از تحصيلات و مهارت هاي فني و آموزشي کمتري برخوردارند بنابراين احتمال بالاتري وجود دارد که اين زنان حتي در صورت انجام فعاليت هاي اقتصادي در مشاغل پست و با دستمزد کم مشغول به فعاليت شوند. وي يکي از راه هاي مهم براي توانمند سازي اين زنان را سوق دادن کمک ها به آن ها از سازمان هاي حمايتي به خدمات بيمه اي و اجتماعي دانست.

اجراي طرح بيمه اجتماعي اين زنان،علاوه بر کمک به ارتقاي امنيت روحي و رواني اين زنان در اداره زندگي و کاهش دغدغه ها مي تواند به عنوان پشتوانه محکمي براي حمايت از آن ها در شرايط سخت و در دوران کهولت و از کارافتادگي محسوب شود.

وي تاکيد مي کند: هدف هر گونه برنامه اي که زنان سرپرست خانوار در متن آن قرار مي گيرند بايد توانمندسازي آنان باشد.