«رفتارهای پرخطر» در رسانه های اجتماعی چگونه شکل می گیرد؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- حسن محرابی مقدم- رصد، یکی از مشخصه های بارز زندگی در قرن بیست و یکم را می توان تاثیرات شگرف و غیر قابل کنترل پیشرفت های فن آوری بر زندگی اجتماعی انسان دانست. از آنجا که یکی از مصادیق بارز این تاثیرگذاری ظهور شبکه های به ظاهر اجتماعی مجازی است بررسی ابعاد مختلف برزو وظهور این شبکه ها همواره باید محور مطالعات و تحقیقات به هنگام، مفید و اثر بخش قرارگیرد.

هنوز یادمان نرفته زمانی را که زمزمه رواج تلفن هایی بدون نیاز به سیم و کابل به گوشمان خورد و تعجبمان را برانگیخت و به محض مشاهده فردی درحال مکالمه با گوشی هایی تقریبا ۳۰۰ یا ۴۰۰ گرمی غبطه وی را می خوردیم! فقط به این دلیل که که افتخار صحبت کردن با تلفن همراه نصیب وی شده بود. دیری نپایید که داشتن تلفن همراه از یک عامل تاثیرگذار در نشان دادن جایگاه و ارزش اجتماعی به یک نیاز ارتباطی عادی و همگانی مبدل شد و نگاه ها از داشتن و نداشتن تلفن همراه، به سمت نوع، مدل و قیمت و کارآیی آن معطوف شد.

امروزه صاحبان فن آوری های نوین با اهداف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، تمام تلاش های خود را معطوف به ایجاد قابلیت های مختلف از طریق این ابزار ارتباطی کرده اند و سعی دارند عناصری چون تنوع، جذابیت و نیازمحوری را در کاربری های تلفن همراه به مدد نرم افزارهای مختلف فراهم کنند. تا این جای کار هیچ ایراد و عیبی بر اصل موضوع مترتب نبوده و نمی توان نقش تلفن همراه را در فراهم کردن تسهیلات لازم برای یک زندگی مطلوب در جامعه نادیده گرفت.

اسارت ارادی و غیر آگاهانه اندیشه انسان در شبکه های اجتماعی
نکته حائز اهمیت در ظهور شبکه های اجتماعی مختلف از طریق تلفن همراه، تاثیرغیرقابل انکارآن در شکل دهی رفتار انسان و شاید پیوند سرنوشت زندگی برخی انسان ها با عرصه مجازی یکی از مهمترین مخاطراتی است که انسان را در قرن بیست و یکم تهدید می کند.
به عبارت دیگر در طول تاریخ بشری هیچ زمانی به اندازه قرن حاضر، اندیشه و اراده انسان به طور اختیاری اما ناخودآگاه به اسارت اندیشه ها و تمایلات دیگران در نیامده است. نکته قابل توجه در قرن کنونی این است که اندیشه ها و قدرت های سلطه گر به مدد فن آوری های نوین به راحتی توان کنترل اندیشه و اراده افراد را در شرایط مختلف با اراده و اختیار فرد به دست آورده اند.

ساختار شکنی و شکل گیری گروه های نامتعارف اجتماعی

یکی از مصادیق این اهداف و خواسته ها را در کاربری نرم افزاهای ارتباطی اجتماعی به ظاهر پرجاذبه، تسهیلگر وخدمتگزار، می توان برهم خوردن نظم اجتماعی حاکم بر روابط افراد و گروه های مختلف دانست.

عملا به کمک این نرم افزار ها ارتباطات میان افرادی را برقرار می سازد که از نظر سن، جنسیت، سطح اطلاعات، طبقه اجتماعی و خانوادگی و حتی شرایط مالی، سوابق اجتماعی و فکری در نقطه مقابل و سطوح متفاوت از یکدیگر قرار دارند. درعرصه واقعیت این نوع ارتباط تا این سطح یا به وجود نمی آید و یا منطق این ارتباط به گونه ای است که بروز واقعی آن در عرف مقبول جامعه جایگاهی ندارد.

به عنوان مثال در جامعه ما تاکنون زمینه شکل گیری یک گروه شش نفره متشکل از یک دانش آموز پسر سوم متوسطه، یک مرد میانسال ۴۵ ساله، یک دختر دانشجوی ۲۲ ساله و یک بانوی خانه دار ۳۶ ساله و تاجر مرد ۵۵ ساله و یک خانم پرستار ۲۸ ساله فراهم نبوده است، اما در سایه نرم افزارهای اجتماعی شکل گیری این گروه ارتباطی در حداقل زمان و با استفاده از قابلیت های چندگانه رسانه ای امکان پذیر شده است. شاید در نگاه اول مزایایی برای این ارتباط در نظر گرفته می شود اما به هر ترتیب نوع گذران اوقات فراغت هریک از این گروه ها در فضای مجازی آن قدر با دیگری متفاوت است که علاوه بر اختلاف سطح فرهنگی موجب به هم ریختگی مرزهای اجتماعی می شود.

شبکه های اجتماعی بستر شکل گیری رفتارهای پرخطر
باید این حقیقت را پذیرفت که شبکه های نوین مجازی یکی از ورطه هایی است که ورود ناآگاهانه به آن ها می تواند منجر به ایجاد روابطی شود که منطق روابط اجتماعی را برهم زده و به پدیده ای به نام ارتباطات اجتماعی آسیب های جدی وارد کند. این آسیب ها می تواند به تعداد افراد و اغراض آن ها انواع مختلفی داشته باشد. برقراری ارتباط یک نوجوان با یک فرد میانسال در فضای واقعی به سختی و در چارچوب منطق خانواده او پذیرفته می شود؛ این درحالی است که چنین ارتباطی یکی از ساده ترین اتفاقاتی است که روزانه در فضای چنین شبکه هایی می افتد. این مثال می تواند جزئیات بیشتری را به خود بگیرد و به همان نسبت آسیب های بیشتری را ایجاد کند.

نمی توان چشم ها را به روی آسیب های پیدا و پنهان استفاده از این فضا بست زیرا این نرم افزار ها به دلیل قابلیت هایی بسیاری که دارند جذاب تر می شوند و پوششی برای آسیب های اجتماعی آنان ایجاد می کنند. با این همه شاید نتوان گفت حذف این رسانه های اجتماعی راه حل مناسبی باشد ولی باید درباره نسبت رفتارهایمان در فضای مجازی با رفتارهای خود در فضای واقعی بیشتر تامل کنیم.