۲۰ اقدام حمایتی برای نگهداشت استعدادهای برتر

خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ بنیاد ملی نخبگان به عنوان یک نهاد حاکمیتی که مهمترین مأموریت آن توسعه منابع انسانی برگزیده برای بدست گیری تحولات کشور است، از سال ۱۳۸۵ فعالیت خود را با تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز کرده است. سرمنشا تأسیس این نهاد، سخنان مقام معظم رهبری بود که در مهر ماه سال ۱۳۸۳ در جمع نخبگان فرمودند: «لازم است بنیادی در دستگاه ریاست جمهوری در راستای پیگیری و تلاش برای حل مشکلات نخبگان، توجه به پیشنهادها و نظرات شأن، شناسایی استعدادها، هدایت آنان در مسیر پیشرفت‌های علمی و نخبه پروری در جامعه ایجاد شود».

لذا سفارشات رهبری درخصوص نقش نخبگان و بکارگیری از استعدادهای درخشان برای حل مسائل علمی کشور زمینه ساز ایجاد برنامه‌هایی در بنیاد ملی نخبگان شده است.

رهبر انقلاب اسلامی در آخرین دیدار با نخبگان نیز با تأکید بر لزوم اصلاح شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، اظهار داشتند: اکنون شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، تعداد مقالات است در حالی‌که باید موضوع حل مسئله را شاخص ارتقا قرار داد.

ایشان همچنین در خصوص انتظارات از دستگاه‌های مسئول در قبال نخبگان خاطرنشان کردند: در یک کلمه انتظار اصلی از دستگاه‌ها، حمایت از نخبگان به صورت عاقلانه، خردمندانه و با توجه به جوانب گوناگون است.

ارائه تسهیلات جذب برای نگهداشت استعدادهای برتر و نخبه به هزار نفر

دکتر سید محمد صادق موحد، معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان در گفتگو با خبرنگار مهر با ارائه گزارشی از برنامه‌های آتی این نهاد ملی حول محور تأکیدات مقام معظم رهبری گفت: بنیاد ملی نخبگان برای گروه‌های جامعه مخاطب شامل دانش‌آموزان مستعد، دانشجویان و طلاب مستعد تحصیلی، دانش‌آموختگان برتر، اعضای هیئت علمی مؤسسات علمی، مخترعان و نوآوران، اجتماعات تخصصی غیردانشگاهی شامل برگزیدگان ادبی، هنری، قرآنی، طرح‌های توانمندسازی و توسعه دامنه اثرگذاری متعددی را طراحی و اجرا می‌کند.

وی با بیان اینکه ۱۰ درصد برتر دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی و اول متوسطه مخاطبان طرح‌های بخش دانش‌آموزی بنیاد هستند، گفت: هر ساله در حدود ۴ هزار نفر از دانشجویان مستعد تحصیلی از برنامه‌های توانمندسازی طرح شهید وزوایی بهره مند می‌شوند. از سال ۱۳۹۵ تاکنون، جمعاً ۶۸۰۰ نفر از دانشجویان در قالب هسته‌های مسئله‌محور پژوهشی و فناوری (طرح شهید احمدی روشن)، فعالیت‌های مسئله‌محوری را تجربه کرده‌اند.

وی افزود: از سال ۱۳۹۹ تاکنون بیش از ۱۰ هزار نفر در طرح توسعه رویدادهای رقابتی مسئله‌محور (طرح شهید بابایی) شرکت کرده‌اند. همچنین سالانه در حدود ۲۳۰۰ نفر از دانش‌آموختگان داخل و خارج از کشور، برای انجام طرح جایگزین خدمت نظام وظیفه در نهادهای مختلف و همچنین شرکت‌های دانش بنیان، معرفی می‌شوند.

موحد خاطر نشان کرد: سالیانه در حدود ۱۵۰ نفر از دانش‌آموختگان دوره دکتری تخصصی از تسهیلات پسادکتری بنیاد (طرح شهید دکتر چمران) استفاده می‌کنند. تا پیش از آغاز سال ۱۴۰۱، در حدود ۷۰۰ نفر از دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی برای استفاده از تسهیلات جذب در دستگاه‌های اجرایی و نهادهای فناورانه‌، توسط بنیاد شناسایی شده‌اند.

به گفته معاون آینده سازان بنیاد ملی نخبگان، البته مقرر شده است که در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۱۰۰۰ نفر از تسهیلات جذب در قالب آئین نامه جدید هیئت دولت برای جذب و نگهداشت استعدادهای برتر و نخبه، بهره‌مند شوند.

تربیت هزار محقق برجسته

موحد خاطر نشان کرد: با عنایت به اهمیت توسعه متوازن عرصه‌های مختلف در توسعه علمی کشور، در سال ۱۴۰۱، تفاهم‌نامه سه جانبه ای بین بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم‌، تحقیقات و فناوری و همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تحت عنوان طرح حمایت از جذب دانشجویان مستعد در رشته‌های اولویت‌دار کشور با تأکید بر رشته‌های علوم‌پایه و علوم انسانی، به تصویب رسید.

در قالب طرح «دکتر اژه ای» انتظار می‌رود بعد از ۱۰ سال هزار محقق برجسته در رشته‌های مشخص تربیت شوند و بتوانند نقش مهمی در تولید علم در مرزهای دانشِ ایفا کنند

معاون آینده سازان بنیاد ملی نخبگان عنوان کرد: در قالب این طرح که به نام طرح «دکتر اژه ای» معروف است، انتظار می‌رود بعد از ۱۰ سال هزار محقق برجسته در رشته‌های مشخص تربیت شوند و بتوانند نقش مهمی در تولید علم در مرزهای دانشِ اجتماع علمی بین‌المللی ایفا کنند.

حمایت از اساتید در مؤسسات علمی

وی عنوان کرد: همچنین طرح توسعه هسته‌های مسئله‌محور اساتید یا طرح «شهید دکتر بهشتی»، به تازگی تصویب شده و بر این اساس بنیاد از تشکیل گروه‌هایی از اساتید مؤسسات علمی برای انجام فعالیت حول مسائل راهبردی کشور حمایت ویژه ای خواهد داشت.

معاون آینده سازان بنیاد ملی نخبگان در ادامه با اشاره به سایر طرح‌های مهم این سازمان گفت: طرح توسعه کانون‌های مردمی شناسایی و هدایت مستعدان به منظور تحقق مأموریت و نیل به اهداف «طرح شناسایی و هدایت استعدادهای برتر (شهاب)» و در اجرای سیاست اجرایی طرح شهاب در محور «هدایت» دوره متوسطه مبنی بر «ارتقا کیفیت تحصیل رسمی، غنی‌سازی در حوزه‌های استعدادی و پرورش مهارت‌های پایه اثرگذاری نخبگانی (خلاقیت، حل مسئله، رهبری و همدلی اجتماعی)»، اجرا می‌شود.

اعطای تسهیلات نظام وظیفه به طلاب برگزیده در بنیاد ملی نخبگان

موحد خاطر نشان کرد: ضمن اینکه بنیاد نخبگان در صدد است با هدف استفاده بهینه از فرصت خدمت مقدس نظام وظیفه برگزیدگان حوزه‌های علمیه کشور برای حل مسائل دستگاه‌های مختلف از یک سو و تسهیل شرایط خدمت آنان از سوی دیگر، تسهیلات خدمت نظام وظیفه را به طلاب مستعد نیز اعطا کند که مقدمات اجرای آن در حال انجام است.

وی در خصوص تأکیدات رهبری درباره تغییر معیارهای ارزیابی نخبگان گفت: واژه‌ای که مقام معظم رهبری اخیراً به آن اشاره کردند معیار «حل مسئله» بود. توجه به این مهم البته در بیانات معظم له جدید نیست و ایشان به این مهم قبلاً هم اشاره کرده اند. توجه ویژه به فعالیت‌های مسئله‌محوری در بنیاد نیز سابقه دارد و اکنون با تأکید جدید مقام معظم رهبری، بنیاد برای اصلاح و ارتقای فعالیت‌های مسئله‌محوری برنامه‌ریزی می‌کند.

موحد اضافه کرد: طرح توسعه هسته‌های مسئله‌محور اساتید (طرح شهید دکتر بهشتی)، طرح ویژه حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌‌آموزی و رتبه‌‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌‌های اولویت‌ دار کشور (طرح دکتر اژه‌ای)، طرح توسعه کانون‌های مردمی شناسایی و هدایت مستعدان، از جمله جدیدترین طرح‌های بنیاد هستند که به تصویب رسیده اند. البته که به غیر از این طرح‌ها، تدوین طرح توسعه کانون‌های تفکر نیز در دستور کار بنیاد قرار دارد.

وی تاکید کرد: مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با تعدادی از مستعدین و نخبگان، وجود فردی و اجتماعی نخبگی را تبیین کردند. ایشان خیلی دقیق نخبگی را از یک مفهوم انتزاعی به عینی ارتقا دادند. وجوهی از تعهدات متقابل نخبگان و حاکمیت را مورد تأکید قرار دادند. یکی از مواردی که معظم له به آن اشاره کردند اصلاح شاخص شناسایی نخبگان و توجه به موضوع فعالیت‌های مسئله‌محوری است. این موضوع بسیار برای بنیاد حیاتی است.

وی ادامه داد: لذا بنیاد نخبگان نیز مصمم است که جریان‌سازی در فضای دانشجویان، طلاب، دانش‌آموختگان و اعضای هیئت علمی مؤسسات علمی را برای انجام فعالیت‌های گروهی به منظور حل مسائل کشور، در دستور کار خود قرار دهد. جامع‌نگری و طراحی برنامه‌هایی که به صورت هرچه طبیعی‌تر اهمیت فعالیت‌های مسئله‌محوری و اقبال جامعه نخبگانی را از یک سو و از سویی دیگر استقبال نهادها و سازمانها برای سرلوحه قراردادن معیار مسئله‌محوری در اعتبار بخشی به فعالیت‌های نخبگانی اجتماع نخبگانی، در پی داشته باشد را در دستور کار خود قرار داده است.

معاون آینده سازان بنیاد ملی نخبگان اضافه کرد: البته عزم ملی برای جذب نخبگان به منظور نهادینه شدن حکمرانی نخبگان نیاز است و بنیاد نیز مصمم‌تر از همیشه، عزم خود را جزم کرده است تا در رسیدن به تمدن اسلامی ایرانی نقش مؤثری داشته باشد. توسعه رویدادهای رقابتی مسئله‌محور و هسته‌های مسئله‌محور پژوهشی و فناورانه قویاً در دستور کار بنیاد قرار گرفته است.

بنیاد ملی نخبگان با توجه به مأموریت‌های خود ذیل سند راهبری کشور در امور نخبگان، ایستگاه‌های مسیر نخبگی را شناسایی و با کمک نهادهای مرتبط برای پشتیبانی از مشمولان هر ایستگاه برنامه‌ریزی کرده است. این طرح‌ها شامل طرح شهاب، طرح ایران گشت، طرح شهید احمدی روشن، طرح شهید وزوایی، طرح شهید بابایی، طرح شهید احدی، طرح شهید چمران، طرح شهید طهرانی مقدم، طرح شهید صیادشیرازی، طرح شهید شهریاری، طرح شهید رضوی، طرح کاظمی آشتیانی و شهید فخری زاده می‌شود.

همچنین برنامه‌های دیگری همچون شناسایی و همکاری با کانون‌های تربیت مستعدان و آینده‌سازان، حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌‌آموزی، ساخت مسکن نخبگان، جذب و بکارگیری نیروی انسانی نخبه و مستعدبرتر در دستگاه‌های اجرایی، حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی، حمایت از برگزاری کرسی‌های حل مسائل ملی و استانی و… از دیگر برنامه‌های حمایتی در راستای منویات رهبری به شمار می‌روند.

جدول اقدام حمایتی برای نگهداشت استعدادهای برتر

شناسایی و پشتیبانی از دانش‌آموزان برتر

اجرای برنامه «شهاب» با هدف شناسایی و هدایت استعدادهای برتر در همه استان‌های کشور در پایه‌های چهارم، پنجم، ششم و هفتم اجرا می‌شود. هدف اصلی این برنامه، شناسایی و تدوین اطلس استعدادی دانش‌آموزان برتر کشور و هدایت آنان در مسیر شکوفاسازی استعدادهای آنان است.

این برنامه، مهم‌ترین برنامه شناسایی مستعدان برتر در عرصه آموزش عمومی و اولین همکاری گسترده بنیاد ملی و وزارت آموزش و پرورش کشور است که از سال تحصیلی ۹۴-۱۳۹۳ در تمامی استان‌های کشور اجرا شده است.

مهم‌ترین نتایج اجرای این برنامه در این سال‌ها، «شناسایی هشت حوزه استعدادی (استعداد اجتماعی، استعداد کلامی، استعداد علوم، استعداد حرکتی، استعداد ریاضی، استعداد هنری، استعداد فرهنگ دینی و استعداد فضایی) دانش‌آموزان»، «پوشش اجرای برنامه در تمامی استان‌های کشور» و «ارتقای سطح کیفی آموزش‌های مدرسه‌ای (در همه دوره‌های تحصیلی) به منظور پرورش خلاقیت، مهارت حل مسئله، آداب و مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان» بوده است.

حمایت از هسته‌های دانشجویی مسئله‌محور

با هدف افزایش سطح کیفی رشته و تسهیل کسب تجربه در دنیای واقعی، بنیاد ملی نخبگان از سال ۱۳۹۵ تاکنون، اقدام به تشکیل هسته‌های نخبگانی در قالب «طرح شهید احمدی روشن» با استفاده از همکاری متقابل خبرگان علمی، شرکت‌های صنعتی و فعالیت مستعدان برتر کرده است.

در این طرح، اساتید خبره دانشگاهی و متخصصان برتر صنعتی با شناسایی مسائل و مشکلات اصلی کشور، هسته‌های نخبگانی مسئله‌محور را با مشارکت دانشجویان مستعد برگزیده تشکیل داده و به صورت علمی و تخصصی در قالب طرحی مشخص و در بازه زمانی معین به حل آنها می‌پردازند. طیّ برگزاری پنج دوره و شروع دوره ششم از طرح احمدی روشن، شبکه‌ای از مستعدان برتر با نظارت نخبگان شکل گرفته است که به خوبی توانسته نیازهای جامعه را شناسایی کرده و برای حل آن گام بردارد.

شناسایی و هدایتِ دانشجویان و طلاب مستعد تحصیلی

همچنین هر ساله به منظور هدایت هدفمند دانشجویان و طلاب صاحب استعداد برتر در دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کشور و پشتیبانی از فعالیت‌های نخبگانی آنان، به تعدادی از دانشجویان و طلاب صاحب استعداد برتر کشور تسهیلاتی را در سه مقطع «کارشناس-سطح ۲»، «کارشناسی ارشد-سطح ۳» و «دکتری تخصصی- سطح ۴ و بالاتر» اعطا می‌کند.

این تسهیلات شامل «اعتبار دستیاری (بالغ بر یازده مورد)»، «کمک‌هزینه توان‌مندی آموزشی-کارآفرینی»، «کمک‌هزینه ارتباطات و امکانات علمی»، «کمک‌هزینه اجرای پایان‌نامه- رساله»، «اعتبار همکاری دانشجویی (بالغ بر سیزده مورد)»، «هدیه ازدواج و تولد فرزند»، «کمک‌هزینه اعزام به فرصت مطالعاتی داخلی-خارجی»، «کمک‌هزینه شرکت در مجامع علمی داخلی و خارجی»، «کمک‌هزینه استفاده از تسهیلات شبکه آزمایشگاهی»، «کمک‌هزینه شرکت در رویداد رقابتی مسئله‌محور (طرح شهید بابایی)»، «کمک‌هزینه هسته دانشجویی مسئله‌محور (طرح شهید احمدی‌روشن)»، «وام ودیعه اجاره مسکن» و «برنامه‌های فرهنگی» است که هر ساله به دانشجویان و طلاب مستعد تحصیلی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کشور اختصاص می‌یابد.

از مهم‌ترین نتایج اجرای برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان، می‌توان به «هدایت و توانمندسازی دانشجویان و طلاب مستعد تحصیلی در مسیر تخصصی خود»، «افزایش تعداد مشمولان»، «گسترش بیشتر دامنه پشتیبانی در سراسر کشور»، «ارائه خدمات موردنیاز برای انجام فعالیت‌های علمی فردی و گروهی»، و «ترویج فرهنگ‌کار و تلاش به جای ایجاد توقع و تأکید بر مسئولیت اجتماعی مستعدان» اشاره کرد.

حمایت از رویدادهای رقابتی مسئله‌محور

ایجاد فضای نشاط علمی در دانشگاه‌ها، آشنایی دانشجویان با نیازها و مسائل کشور و ترغیب آنان برای کارِ گروهی، از دیگر اهداف در طراحی برنامه‌ها و اعطای تسهیلات به دانشگاهیان است که بنیاد ملی نخبگان به همین منظور از برگزاری رویدادهای رقابتی مسئله‌محور پیرامون حل مسئله‌های کشور، در قالب اجرای «طرح شهید بابایی» حمایت می‌کند.

مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح، «ایجاد فضای پرنشاطِ علمی و پژوهشی میان دانشجویان به ویژه در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و همچنین طلاب سطح ۲ و ۳»، «آشنا شدن دانشجویان، به ویژه دانشجویان مستعد با نیازها و مسائل جامعه و صنعت»، «ترغیب و توانمندسازی دانشجویان مستعد به انجام کارِ گروهی»، «کمک به شبکه‌سازی در اجتماع نخبگانی با هدف تقویت همکاری‌های علمی و فناورانه»، «کمک به ایجاد و تسهیل ارتباط میان اجتماع نخبگانی و سایر بخش‌های اجتماعی و صنعتی به منظور حل مسائل کشور» و «تشویق نهادهای دولتی و غیردولتی در راستای حل مشکلات و مسائل جامعه و صنعت توسط مستعدان برتر» است.

اجتماع دانش‌آموختگان- تسهیلات خدمت نظام‌وظیفه تخصصی

تسهیلات نظام وظیفه هر ساله با هدف استفاده بهینه از توانایی‌های دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی و ایرانیِ خارج از کشور و حمایت از نهادهای فناورانه برای توسعه فعالیت‌های علمی، فرهنگی و فناورانه کشور و بر اساس مجموع فعالیت‌های نخبگانی دانش‌آموختگان در دوران دانشجویی اعطا می‌شود.

مشمولان این تسهیل با معرفی بنیاد، دوره خدمت نظام‌وظیفه خود را مشتمل بر «دوره آموزش نظامی» و «اجرای طرحی پژوهشی، فناورانه، فرهنگی یا مشابه آن» می‌گذرانند و کارت پایان‌خدمت دریافت می‌کنند.

زمان دوره خدمت نظام‌وظیفه تخصصی حداقل برابر با نیمی از دوره رسمی نظام‌وظیفه سایر مشمولان هم‌تراز است که بر اساس مدت زمان اجرای طرح تعیین می‌شود. این طرح در ۳ بخش نظام‌وظیفه فناور، نظام‌وظیفه دانشگاهی و نظام‌وظیفه ویژه دانش‌آموختگان برتر خارج از کشور، به صورت مستمر اجرا می‌شود.

علاوه بر این، مقررات مرتبط با بهره‌مندی دانش‌آموختگان برتر حوزوی از تسهیلات نظام‌وظیفه تخصصی (طرح شهید صیاد شیرازی ویژه طلاب مستعد)، در سال جاری به تصویب رسیده و در مرحله اجرا قرار دارد.

تسهیلات ادامه تحصیل در دوره دکتری تخصصی

تسهیل مسیر تحصیلی دانش‌آموختگان برترِ دوره کارشناسی‌ارشد در دوره دکتری تخصصی در دانشگاه‌های کشور و با هدف ایجاد انگیزه برای حضور آنان در داخل کشور و ایجاد آرامش بیشتر ذهنی برای تحصیل و فعالیت‌های علمی آنان، از دیگر فعالیت‌های بنیاد است که به همین منظور تسهیلات «امکان ادامه تحصیل در دوره دکتری تخصصی» با عنوان «طرح شهید احدی» از دو مسیر «انتخاب دانش‌آموختگانِ برتر»، «تخصیص سهمیه به دانشگاه‌های برتر» به دانش‌آموختگانِ برتر اعطا می‌شود.

معرفی دانش‌آموخته برتر برای پذیرشِ بدون آزمون در دوره دکتری تخصصی به مؤسسه‌های پذیرنده (از طریق سازمان سنجش) و پرداخت بخشی از کمک‌هزینه دوره دکتری تخصصی به مؤسسه پذیرنده، تسهیلاتی است که در قالب این طرح به مشمولان اعطا می‌شود.

تسهیلات دوره پسادکتری

با هدف ارتقای توانایی‌های پژوهشی، فناورانه و آموزشی، دانش‌آموختگان برتر دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و سایر مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور، بنیاد، دانش آموختگان برترِ دانشگاهی را بر اساس مجموع فعالیت‌های نخبگانی آنان در دوران دانشجویی و دانش‌آموختگی شناسایی می‌کند تا بتوانند از تسهیلات پسادکتری بهره‌مند شوند.

مشمولان این تسهیل، مطابق مقررات بنیاد دوره پسادکتری را زیرنظر استاد میزبان در یکی از مؤسسه‌های علمی داخل کشور سپری می‌کنند. پرداخت بخشی از حق‌الزحمه، حق بیمه تکمیلی پژوهشگر، اعتبار ارتباطات علمی و تسهیلات فرهنگی رفاهی، از جمله تسهیلات اعطایی به برگزیدگان این طرح به شمار می‌رود. در شیوه اجرای اخیر این طرح تلاش شده تا با شناسایی نهادها و مراکز و احصای نظام مسائل آنها، طرح‌های تقاضامحور را بیش از پیش در این برنامه مورد توجه قرار گیرد.

تسهیلات جذب در نهادهای فناورانه

بنیاد ملی نخبگان همچنین در راستای ایجاد شرایطی برای جذب دانش‌آموختگان برتر در نهادهای فناورانه و کمک به انها در جهت کسب مهارت‌های لازم برای دستیابی به اشتغالی پایدار، «طرح شهید تهرانی مقدم» را طراحی کرده است.

راهبردهای اصلی بنیاد در طراحی این تسهیل، «پشتیبانی از اشتغال پایدار دانش‌آموختگان برتر»، «کمک به نهادهای فناورانه برای جذب نیروهای مستعد» و «ایجاد فرصت کسب تجربه و مهارت‌اندوزی برای دانش‌آموختگان برتر» بوده است.

برگزیدگان این طرح می‌توانند در نهادهای فناورانه (از قبیل مراکز رشد، شرکت‌های مستقر در پارک‌های علوم و فنّاوری، بنگاه‌های صنعتی و شرکت‌های دانش‌بنیان) مشغول به کار شوند و بنیاد بخشی از کارمزد (تا سقف ۷۵ درصد) برای طی دوره آزمایشی حداکثر سه‌ماهه در نهاد فناورانه بکارگیرنده وی، اعتبار توانمندی مهارتی (معادل ۷۵ درصد از هزینه‌های شرکت در برنامه‌های توانمندسازی شامل یادگیری مهارت‌های موردنیاز برای جذب در نهادهای فناورانه) و تسهیلات فرهنگی رفاهی (شامل: وام خرید- ساخت مسکن، هدیه ازدواج و سایر تسهیلات فرهنگی) را به آنان اعطا می‌کند.

تسهیلات جذب در مؤسسه‌های علمی

با هدف کمک به جذب دانش‌آموختگان برترِ دوره دکتری تخصصی به عنوان «عضو هیئت‌علمی» در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور، دانش آموختگان برترِ دانشگاهی طبق مقررات مرتبط می‌توانند از تسهیلات جذب در مؤسسه‌های علمی بهره مند شوند. مشمولان این طرح، با معرفی بنیاد از اولویتِ بررسی و پذیرش به عنوان عضو هیئت‌علمی در مؤسسه‌های علمیِ کشور (مطابق ضوابط جذب هیئت‌علمی مصوّب هیئت عالی جذب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی) برخوردار خواهند شد.

پشتیبانی از دانش‌آموختگان برتر برای ایجاد کسب‌وکارهای دانش‌بنیان

طرح شهید رضوی از دیگر طرح‌هایی است که برای پشتیبانی از دانش‌آموختگان برتر برای ایجاد کسب‌وکارهای دانش‌بنیان برنامه‌ریزی شده است. بنیاد با هدف حمایت از اشتغال و اثرگذاری دانش‌آموختگان برتر در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور، مقرراتی را در قالب «طرح شهید رضوی» در سال ۱۳۹۹ تصویب و اجرایی ساخته است. بر این اساس، هر ساله بنیاد از میان متقاضیان واجد شرایط، تعدادی را برای بهره‌مندی از پشتیبانی‌های این بخش انتخاب می‌کند.

هر یک از برگزیدگان از اعتبار توانمندسازی یا ارتقای توانمندی راه‌اندازی کسب‌وکار (معادل ۷۵ درصد از هزینه‌های یادگیری مهارت‌های موردنیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکار دانش‌بنیان)، وام خرید- ساخت مسکن و هدیه ازدواج؛ و هر یک از هسته‌های فناور برگزیده از تسهیلاتی مشتمل بر حمایت مالی اولیه بلاعوض، امکانات دفتری (مکان استقرار، به مدت یک سال) و حمایت مالی بلاعوض به صورت پلکانی در دو نوبت (در صورت تأسیس شرکت و جذب سرمایه ظرف مدت سه سال پس از تاریخ پذیرش پیشنهاده و تأییدکارگزار ناظر) بهره‌مند می‌شوند.

بر اساس سند راهبردی کشور در امور نخبگان، این طرح با هدف حمایت از اشتغال و اثرگذاری دانش اموختگان برتر در زیست بوم دانش بنیان کشور که به گرامیداشت یاد شهید سید محمد تقی رضوی نامگذاری شده، به تدوین رسیده است.

نحوه انتخاب برگزیدگان این طرح بر عهده معاونت آینده سازان بنیاد ملی نخبگان است. این معاونت تا سقف سهمیه تعیین شده از میان متقاضیان واحد، تعدادی را انتخاب می‌کند.

اجتماع مخترعان و نوآوران- شناسایی و پشتیبانی از اختراع‌های برگزیده

همچنین برای رونق بخشیدن به فضای خلاقیت و ابتکارات ذهنی، هرساله تعدادی از اختراعات ثبت شده در سه سطح شناسایی و به منظور هدایت آنها، تسهیلات توانمندسازی برای تحقق مواردی نظیر ثبت بین‌المللی اختراع، تأسیس شرکت نوپای دانش بنیان، تسهیل فرایند نمونه‌سازی (نیمه صنعتی) و شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی را به آنان اعطا می‌شود.

بر اساس این طرح، اعطای تسهیلات توانمندساز به منظور رسیدن به محصولی دانش‌بنیان و نقش‌آفرینی در عرصه ملی برنامه‌ریزی شده است. در این طرح، کشور به ۱۰ منطقه جغرافیایی تقسیم‌بندی و تلاش شده است که با استفاده از زیست‌بوم فناوری و نوآوری هر منطقه امکان توانمندسازی مخترعین آن منطقه در همان منطقه انجام شود.

پشتیبانی از برگزیدگان رویدادهای نخبگانی

بنیاد ملی نخبگان به غیر از این طرح‌ها برای حمایت از استعدادهای برتر، برنامه‌های دیگری نیز اجرایی می‌کند. یکی از این برنامه‌ها پشتیبانی از برگزیدگان رویدادهای نخبگانی است.

استقبال از توسعه و تنوع رقابت‌ها، همایش‌ها و مسابقه‌ها در زمینه‌ها و سطوح مختلف و حمایت از برگزیدگان آنها از جمله فعالیت‌های بنیاد در راستای توانمندسازی اجتماع نخبگان است، به همین دلیل برگزیدگان رویدادهای مورد تأیید بنیاد، با هدف توانمندسازی و تأثیرگذاری، توسعه طرح و «پشتیبانی از فرد برگزیده»، متناسب با موضوع رویداد و سطح آن، مشمول تسهیلاتی از جمله «پشتیبانی از طرح برگزیده» می‌شوند.

بخشنامه بکارگیری دستیار (مشاور) نخبه

به منظور زمینه‌سازی برای حضور فعال نخبگان در فرآیند تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی دستگاه‌های اجرایی و آشنایی آنان با اقتضائات حکمرانی، بخشنامه بکارگیری دستیار (مشاور) نخبه در تاریخ ۲۴/‌۰۱/‌۱۴۰۱‬ صادر شده که طی آن امکان بکارگیری ۵ نفر از جوانان نخبه توسط هر یک از وزرا، رؤسای سازمان‌های مستقل زیر نظر رئیس‌جمهور، استانداران و رؤسای مؤسسات دولتی با گستره کشوری فراهم شده است. در این زمینه بنیاد ملی نخبگان آمادگی کامل برای معرفی نیروهایی تخصصی مورد درخواست نهادهای فوق‌الذکر را دارد.

حمایت از برگزاری کرسی‌های حل مسائل ملی و استانی

همچنین حمایت از برگزاری کرسی‌های نظریه پردازی، نقد و مناظره نخبگانی و مجموعه‌های فعال در این حوزه و در راستای تحقق اقدام ۳-۱-۳ سند راهبردی کشور در امور نخبگان با اهدافی شامل ایجاد هویت و حس دلبستگی نخبگان در نقش آفرینی برای حل مسائل، تلاش در جهت رفع خلاءهای علمی و فکری در مورد چالش‌های پیش روی استان، بهره برداری از دانش و تفکر نخبگان در پیشبرد اهداف بنیادهای استان و شبکه سازی گروه‌های نخبگانی به منظور هم‌افزایی مربوطه در بنیاد ملی نخبگان در دست اقدام است.

شیوه‌نامه حمایت از فعالیت‌های پژوهشی استادیاران برترِ جوان با رویکرد حل مسائل کشور

بنیاد هر ساله به منظور ارتقای توانمندی‌ها و تلاش استادیاران برترِ جوان دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های علمی برای حل مسائل کشور، تسهیلاتی را به برگزیدگان اعطا می‌کند که اعطای اعتبار پژوهشی و اعتبار تجهیزات، تسهیلات فرهنگی - رفاهی (شامل هدیه ازدواج و وام مسکن)، اعتبار تعهدات و مسئولیت‌های اجتماعی، بهره مندی از فعالیت‌های فوق برنامه بنیاد (برنامه‌های مهارت افزا، توانمندساز و فرهنگی)، تخفیف استفاده از شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی مطابق ظرفیت تخصیصی سالیانه توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، معرفی به نهادهای دولتی و خصوصی به عنوان مشاور تخصصی و دستیار علمی، معرفی استادیاران جوان برگزیده دارای طرح‌های ملی برای حمایت مادی و معنوی از جمله تسهیلات این طرح است.

حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌‌آموزی و رتبه‌‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌‌های اولویت‌‌دار کشور

از دیگر برنامه‌های حمایتی برای ارائه تسهیلات به نخبگان، المپیادی‌ها هستند. از این رو با تصویب هماهنگ بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دارندگان نشان‌‌های طلا، نقره و برنز کشوری در المپیادهای ملی دانش‌‌آموزی مورد تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی در صورت انتخاب و پذیرش در رشته‌‌های هدف اولویت‌‌دار از مزایای طرح طرح ویژه «حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌‌آموزی و رتبه‌‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌‌های اولویت‌‌دار کشور» (از دوره کارشناسی تا دکتری تخصصی) برخوردار می‌‌شوند.

این افراد می‌توانند در رشته‌های اولویت دار کشور شامل ادبیات، ریاضی، زیست، شیمی، فیزیک، کامپیوتر و نجوم، با معرفی سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان باشند. همچنین دارندگان رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰ کشوری آزمون‌های سراسری ورود به مقطع پایه دانشگاه در گروه‌های آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، و علوم انسانی و دارندگان رتبه‌های ۱ تا ۵۰ کشوری آزمون‌های سراسری ورود به مقطع پایه دانشگاه در گروه‌های هنر و زبان‌های خارجی می‌توانند از این تسهیلات برخوردار شوند.

برگزیدگان طرح با حفظ شرایط پویایی از تسهیلاتی برخوردار می‌شوند که شامل «پذیرش بدون آزمون به عنوان استعدادهای درخشان در دوره‌های تحصیلی بالاتر تا مقطع دکتری تخصصی هستند.

این برگزیدگان می‌توانند در رشته‌های هدف در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحصیل کنند.

ارائه تسهیلات ویژه برای ساخت مسکن نخبگان

نظر به دستور رئیس‌جمهور، در راستای ایجاد شهرک نخبگان در کشور و رفع مسئله مسکن اجتماع نخبگانی، به عنوان موضوعی مهم در حفظ و نگهداشت نخبگان و مستعدان برتر و فراهم آوردن شرایط مناسب برای بهره‌مندی از توان ایشان در توسعه و پیشرفت کشور، انجام اقدامات اولیه تحقق طرح ساخت شهرک نخبگان در دستور کار بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته است.

از این رو بنیاد امضای تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های بزرگ مراکز استان‌ها را به عنوان گام نخست این اقدام، در نظر گرفته، که با همکاری و همراهی و استفاده از امکانات هر یک از این دانشگاه، ساخت این شهرک‌ها در کنار دانشگاه‌ها آغاز شود و در ادامه با ساخت مراکز آزمایشگاهی و تحقیقاتی در این شهرک‌ها و ایجاد زیرساخت مناسب و ارائه تجهیزات لازم به نخبگان علاوه بر رفع دغدغه‌های مرتبط با اسکان، مسیر علم‌آموزی و دانش‌افزایی نخبگان تسریع شود.

بر اساس این تفاهم‌نامه‌ها، دانشگاه‌ها بخشی از زمین‌هایی را که می‌توانند به این امر اختصاص دهند، در اختیار بنیاد ملی نخبگان قرار می‌دهند و بنیاد نیز با کمک منابع، حمایت‌ها، تسهیلات و اعتبارات دولتی اقدام به ایجاد و ساخت واحدهای مسکونی در قالب شهرک نخبگانی برای نخبگان می‌کند، که این واحدها به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار نخبگان کشور قرار خواهد گرفت.

جذب و بکارگیری نیروی انسانی نخبه و مستعدبرتر در دستگاه‌های اجرایی

از آنجایی که موضوع فعالیت نخبگان و استفاده از ظرفیت و استعدادهای آنها در دستگاه‌های اجرایی از اهمیت بالایی برخوردار است آئین نامه‌ای برای این منظور تدوین شده است.

این آئین نامه به منظور توسعه اثرگذاری و تحول‌آفرینی استعدادهای برتر و نخبگان در نهادهای دولتی کشور، تحت عنوان «جذب و نگهداری سرمایه انسانی استعداد برتر و نخبه در دستگاه‌های اجرایی» توسط هیئت وزیران در اسفندماه سال ۱۴۰۰ به تصویب رسیده است.

آئین‌نامه «جذب و نگهداری سرمایه انسانی استعداد برتر و نخبه در دستگاه‌های اجرایی» که به پیشنهاد مشترک بنیاد ملی نخبگان و سازمان اداری و استخدامی کشور تصویب شده است، بسترهای لازم را برای جذب و نگهداشت نخبگان در کلیه دستگاه‌ها و مؤسسات دولتی و عمومی فراهم می‌کند. بر این اساس بنیاد ملی نخبگان به صورت فصلی از طریق فراخوان اقدام به ثبت‌نام متقاضیان این مصوبه کرده و همچنین سازمان اداری و استخدامی کشور اقدام به احصا پست‌های بلاتصدی دستگاه‌ها برای جذب نخبگان می‌کند.

حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی

به منظور گسترش زمینه‌های پژوهش در حوزه‌های مرتبط با اجتماعات و نظام نخبگانی و بهره‌مندی از توان تخصصی مراکز علمی کشور، سالانه از پایان‌نامه‌های مصوب هر یک از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور که بر اساس مقررات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کنند و موضوع پژوهش آنها مرتبط با مأموریت‌های بنیاد ملی نخبگان است با اختصاص پژوهانه ای در قالب این طرح پشتیبانی می‌شوند.

دانشجویانی که موضوع پایان‌نامه‌شان مرتبط با محورهای پژوهشی اعلام شده است، می‌توانند در موضوعات مرتبط یاری‌گر بنیاد برای انجام احصای چالش‌های مرتبط با نخبگان باشند.

به گزارش مهر، بالغ بر ۲۰ طرح حمایتی از سوی بنیاد ملی نخبگان برای حفظ و نگهداشت استعدادهای برتر تحصیلی و نخبگان به کار گرفته شده است که اگرچه برای حمایت و استفاده از ظرفیت نخبگان در کشور ممکن است اثربخش باشند اما برای ایجاد و نهادینه کردن «حکمرانی نخبگان»، عزم ملی و هم افزایی تمامی نهادها و دستگاه‌های اجرایی لازم است تا ضمن جذب نخبگان در سکوهای مدیریتی و حل مشکلات به دست آنها، شاهد کاهش مهاجرت و افزایش بازگشت به کشور نخبگان باشیم.