مهمترین عارضه قرص‌های ضدبارداری

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، دسترسی همگانی به سلامت باروری، پنجمین هدف توسعه هزاره برای ارتقای سلامت زنان است که بخشی از این اهداف با استفاده درست از روش ها و خدمات تنظیم خانواده قابل دستیابی است. قرص های پیشگیری از بارداری یکی از شایع ترین روش های جلوگیری از بارداری هستند و بیش از ۸۴درصد زنان، در سن باروری خود، از یکی از روش های هورمونی جلوگیری از بارداری استفاده می کنند. حدود ۵۰درصد از مصرف کنندگان جدید روش های هورمونی به خصوص قرص های جلوگیری از بارداری، مصرف آن را ۶ ماه یا ۱۲ماه بعد از شروع، به علت بروز عوارض جانبی آن قطع می کنند و تغییرات خلق و خوی و افسردگی به عنوان اولین دلیل قطع مصرف اعلام شده است. از سال ۱۹۶۰ که برای اولین بار قرص های جلوگیری از بارداری عرضه شدند تاکنون مطالعات متعددی به منظور تاثیر قرص ها روی تغییرات خلق و خوی زنان انجام شده، که نتایج این تحقیقات متفاوت و مختلف بوده است. به طوری که تاکنون پاسخ روشنی به آن داده نشده است.

برخی از تحقیقات تاثیر قرص های جلوگیری از بارداری روی خلق و خوی زنان را تایید می کنند و این تغییرات را ناشی از تاثیر ترکیبات هورمونی بر انتقال دهنده های عصبی می دانند. برخی از مطالعات هم تاثیر قرص ها روی افزایش استرس و خلق وخوی را تایید می کنند ولی تاثیر آن را غیردارویی می دانند و اثر آن را بیشتر روحی و روانی دانسته و معتقدند که تلقین، انتظار بروز عوارض، شایعات و اغراق در بیان عوارض جانبی قرص ها که عمدتا از سوی دوستان، همسایگان و هشدارهای روی بسته های قرص وجود دارد ایجاد کننده این حالت است. برخی از مطالعات نیز هیچ گونه تغییرات خلق و خوی را بعد از مصرف قرص های جلوگیری از بارداری تایید نمی کنند.

این نتایج در حالی است که هم اکنون بیش از ۱۰۰ میلیون زن در سراسر جهان از قرص های جلوگیری از بارداری استفاده می کنند و تغییرات خلق و خوی به عنوان اولین دلیل قطع مصرف قرص ها به شمار می رود.

در همین زمینه پژوهشی در کشور به روش توصیفی تحلیلی در شهر اهواز در سال ۱۳۹۰ انجام شده است که جامعه آن را کلیه زنان همسردار ۱۵ تا ۴۹ ساله که مصرف کننده قرص های منوفازیک LD بودند و برای دریافت خدمات تنظیم خانواده به مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی مراجعه می کردند را تشکیل دادند.

معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن سن ۱۵ تا ۴۹ سال، حداقل یک ماه استفاده از قرص LD، دارای فعالیت جنسی و نداشتن بیماری خاص بود.

میانگین سن زنان مورد مطالعه این پژوهش که شامل ۵۰۰ نفر بوده است، ۲۷.۵ بوده است.

بیشترین فراوانی را زنان در گروه های سنی ۲۲ - ۲۸ سال با ۴۵ درصد و ۲۹ - ۳۵ سال با ۳۰ درصد داشتند. از نظر تحصیلات زنان مورد مطالعه، ۹ درصد دانشگاهی، ۳۳ درصد دبیرستانی، ۲۴ درصد راهنمایی، ۲۶ درصد ابتدایی و ۸ درصد بی سواد بودند. ۹۶.۴ درصد زنان نیز خانه دار و ۸۵ درصد آنها شهری بودند.

شرکت کنندگان بروز عوارض جانبی را در مدت مصرف قرص، تغییرات خلق و خوی گزارش کردند که از مهمترین عوارض قرص های ضد بارداری است و حدود ۳۰.۶ درصد گزارش شد.

نتایج پژوهش ارتباط بین متغیرهای آموزش کنترل عوارض جانبی در موقع تحویل قرص، با متغیر" تغییرات خلق وخوی" را معنی دار نشان داد؛ به این ترتیب زنانی که این آموزش ها را در مراکز بهداشتی ندیده بودند ۱.۸ برابر بیشتر نسبت به آموزش دیده ها تجربه تغییرات خلق و خوی را داشتند.

همچنین این مطالعه رابطه محل سکونت با میزان تاثیر قرص های ضد بارداری بر خلق و خوی زنان را نشان داد که بین متغیرهای" محل سکونت زنان" و" خودکارآمدی مصرف قرص" با متغیر" تغییرات خلق و خوی" زنان رابطه معنی داری وجود داشت. شهرنشینی حدود ۲.۵ برابر بخت ایجاد تغییرات خلق و خوی را نسبت به روستانشینی افزایش داد. همچنین زنانی که خودکارآمدی بیشتری داشتند به میزان ۱۳درصد کمتر تغییرات خلق وخوی را داشتند.

مهمترین عوارض گزارش شده از سوی زنان شرکت کننده، تغییرات خلق و خوی، سردرد، لک صورت، کاهش میل جنسی، خونریزی بین قاعدگی و سایر عوارض بودند.

در این مطالعه مشاهده شد که ۸۱ درصد از زنان مورد مطالعه در مدت مصرف قرص دچار عوارض جانبی ناشی از مصرف شده اند. طبق یافته های این مطالعه ۳۱ درصد از زنان مصرف کننده قرص مهمترین عوارض جانبی را تغییرات خلق و خوی گزارش داده اند و از نظر فراوانی بیشترین عارضه جانبی گزارش شده، تغییرات خلق و خوی است.

یافته های مطالعه اخیر نشان داد که زنان ساکن روستا نسبت به زنان ساکن شهر تغییرات خلق و خوی کمتری را در مدت مصرف قرص گزارش کرده اند، به طوری که زنان شهر ی۲.۵برابر بیشتر از زنان روستایی در معرض بروز تغییرات خلق و خوی بودند. شاید بتوان این امر را به آستانه تحمل بالاتر در زنان روستایی نسبت داد. در مورد دلایل اینکه تغییرات خلق و خوی در زنان روستایی نسبت به زنان شهری در اهواز به عنوان یکی از کلان شهرهای کشورکمتر است باید گفت که احتمالا این امر به علت فعال بودن نظام مراقبت های بهداشتی اولیه در روستاهای ایران نسبت به شهرها بوده است.

یعنی علی رغم اینکه روستاها دارای یک بافت سنتی و بومی بوده و انتظار می رود باورها و نگرش های غلط در مورد قرص و عوارض جانبی آن، در این جوامع گسترش بیشتری داشته و موجب تشدید عوارض مصرف می شود، ولی ملاحظه می شود که با اطلاع رسانی مناسب بهورزان خانه های بهداشت و اجرای برنامه های آموزشی توانسته اند این عوارض را نسبت به شهرها کاهش دهند. لذا محل سکونت زنان با توجه به فعال تر بودن نظام مراقبت های بهداشتی اولیه در روستاها می تواند به عنوان یک عامل پیش بینی کننده در کنترل تغییرات خلق و خوی شناسایی شود.

نتایج مطالعه اخیر همچنین نشان داد: تاثیر خودکارآمدی زنان بر کاهش عوارض قرص های ضد بارداری کاملا مشهود است لیکن زنانی که میزان کارآمدی بیشتری داشته اند تغییرات خلق و خوی کمتری را در مدت مصرف قرص های ضدبارداری تجربه کرده اند. یعنی زنانی که خودکارآمدی بالایی داشته اند۱۳ درصد کمتر از زنانی که خودکارآمدی کمتری داشته اند تغییرات خلق و خوی را در حین مصرف قرص تجربه کرده اند.

در مجموع با توجه به نتایج این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد تعدادی از زنان در مدت مصرف قرص جلوگیری از بارداری دچار تغییرات خلق و خوی می شوند که علت آن احتمالا مصرف قرص است ولی در اکثر راهنماهای مصرف قرص موجود در مراکز ارائه خدمات تنظیم خانواده یا اشاره ای به بروز تغییرات خلق و خوی بعد از مصرف قرص نشده یا بسیار کم اهمیت و ناچیز در نظر گرفته شده است و به همین علت هم راهکار عملی برای کنترل آن ارائه نشده است لذا به نظر می رسد نه تنها باید به طور منطقی به عوارض جانبی قرص به خصوص تغییرات خلق و خوی بعد از مصرف آن پرداخته شود بلکه باید به عوامل تشدیدکننده آن که در این مطالعه به برخی از آنها اشاره شد مانند آموزش نحوه کنترل عوارض جانبی در هنگام تحویل قرص از مراکز ارائه خدمت و اجرای برنامه هایی برای افزایش خودکارآمدی به عنوان ارتقاء دهنده سلامت زنان مصرف کننده قرص توجه ویژه ای شود.