زلزله تهران ، پیش‌بینی زلزله در تهران و علایم قبل از وقوع زلزله، یکی از بحث‌های خبرساز این روزها با توجه به زلزله‌های اخیر در ایران و کشورهای همسایه است. در روزها و ماه‌های اخیر، اخبار متعددی در رابطه با وقوع زلزله در تهران و اطراف آن به گوش می‌رسد. کارشناسان حوزه زلزله درباره امکان رخداد زلزله‌های بزرگ در دو نوار شرقی و غربی کشور و زلزله تهران بارها هشدار داده‌اند.

به تازگی اعلام شد که ۱۰۰۰ برج روی گسل و ۱۲ هزار ساختمان در حریم گسل زلزله ساخته شده است.

ریسک زلزله شدید در تهران به دلیل وجود بافت فرسوده و جمعیت زیاد و همچنین نزدیکی به پهنه گسل‌های فعال در شهر تهران در این نواحی به نسبت بالاتر است.

مهدی زارع، عضو هیات علمی و استاد پژوهشکده گفت: ریسک زلزله شدید در تهران به دلیل وجود بافت فرسوده و جمعیت زیاد و همچنین نزدیکی به پهنه گسل‌های فعال در شهر تهران در این نواحی به نسبت بالاتر است: مناطق 12 و 16 شهرداری و منطقه  راه آهن، محور خیابان انقلاب و آزادی، ارگ قدیم تهران حد فاصل خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی و بازار تهران، خیابان مولوی، میدان بهارستان، میدان امام خمینی، محله امیریه و خیابان جمهوری اسلامی.

مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی به بررسی میزان آمادگی پایتخت در برابر زلزله احتمالی پرداخت و گفت: زلزله‌ای که چندی پیش در دماوند رخ داد، در غرب گسل مشا است که اردیبهشت ۹۹ هم زلزله‌ای در همان جا رخ داد. این لرزش نشان داد که این گسل همچنان زنده است!

زارع با بیان اینکه ما مرکز اعلام پیش‌بینی زلزله نیستیم، افزود: ما روش‌های مختلف را از جمله در تهران می‌آزماییم و پیش‌بینی را صرفاً به مسئولان رسمی اعلام می‌کنیم. در حال حاضر خطری وجود ندارد حتی اگر زلزله‌ای هم اتفاق بیفتد، الان پیش‌بینی نداریم. پیش‌بینی ما اینطور نیست که بگوییم دو روز دیگر در فلان نقطه زمین لرزه رخ می‌دهد. اگر یک پهنه‌ای مدنظرمان باشد که آن منطقه خطرناک باشد در مورد آن اخطار و توجه می‌دهیم.

این استاد دانشگاه درباره اقدام یک پژوهشگر هلندی برای اعلام پیش‌بینی زلزله در صفحه خود در فضای مجازی ادامه داد: این کار درست نیست. او ۲۰۰ پست در در صفحه‌اش گذاشته و تنها یک پست او درست از آب درآمده است. هر فرد غیرحرفه‌ای می‌تواند چنین کاری کند. این نوع برخورد علمی و حرفه‌ای نیست. در جا‌های مختلف دنیا مثل روسیه، چین و آمریکا قسمت‌هایی وجود دارد که کار‌های تخصصی در زمینه زلزله انجام می‌دهند، اما هیچ‌وقت در فضای مجازی آن را بیان نمی‌کنند.

او با ذکر این نکته که گسل مشا از دماوند شروع شده و ۱۸۷ کیلومتر ادامه پیدا می‌کند و در آبیک به پایان می‌رسد، خاطرنشان کرد: الگوی زلزله‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشتر زمین‌لرزه‌ها در شرق تهران رخ می‌دهد؛ به جز آذر ۹۶ که کانون زلزله در غرب تهران، منطقه ملارد رخ داد. در حدود ۲۳۴۰ سال اخیر اطراف تهران زلزله‌های متعددی اتفاق افتاده، اما خود تهران زلزله مهمی نداشته است. حدود ۳۲۰۰ سال پیش تهران زلزله‌ای به بزرگای ۷ ریشتر داشته و برآورد می‌شود که ۱۲۰۰ سال پیش زلزله طالقان بزرگای ۷/۷ دهم ریشتری داشته است.

زارع ادامه داد: در زلزله‌های مدرن بعد از قرن بیستم تمرکز در بخش شرقی بیشتر بوده است. در ۴۵ سال اخیر متخصصین نسل اول پیش‌بینی الگوی زلزله مانند قریشی، بربریان و معین‌فر برای اولین بار به لرزه‌خیزی تهران پرداختند و نقشه گسل‌های تهران را فراهم کردند. تهران روی چندین گسل بنا شده است. یکی از آن‌ها گسل «تلویزیون» است. به دلیل اینکه ساختمان شبکه دو روی این گسل قرار گرفته به این نام مشهور شده است!

رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله با بیان اینکه گسل ۱۵ کیلومتری «نیاوران» در یکسو به کاشانک و سوی دیگر به میدان شهید شهریاری و ولنجک می‌رسد و به بزرگراه یادگار امام ختم می‌شود، گفت: اتفاقی که در چند دهه اخیر رخ داده این است که ساختمان‌سازی روی پهنه این گسل بیشتر شده است. در ولنجک تهران طی سال‌های ۹۲ تا ۹۶ در محل گسل چندین ساختمان ایجاد شده است. در حال حاضر به لحاظ قانونی نمی‌توانند روی گسل‌ها برج بسازند، ولی تا سال ۹۶ این موضوع قانون نبوده و فقط در حد توصیه‌ای بوده تا افراد از این کار خودداری کنند.

او با اشاره به اینکه این اقدام رودخانه ولنجک را با بتن‌ریزی به شکل رود دره درآورده‌اند، خاطرنشان کرد: با این اتفاق، دامنه رودخانه لغزشی و گسلی است. هرچقدر که دستکاری بشود خطر زمین‌لرزه بیشتر هم می‌شود. در واقع این قسمت از ولنجک نمایشگاه مخاطرات زمینی تهران است.

زارع با بیان اینکه منطقه ۲۲ در پای دامنه دو گسل شمال تهران و پردیسان ایجاد شده است، اضافه کرد: آپارتمان‌سازی روز به روز در منطقه ۲۲ در حال بیشتر شدن است. گسل پردیسان از پای دامنه چیتگر عبور می‌کند.

استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی خاطرنشان کرد: در منطقه شهریار و ملارد ما مسئله فرونشست زمین را هم داریم که موجب ترک‌های کششی بزرگ در زمین می‌شود. بخش زیادی از این نشست‌ها هم طبیعی است و انسان‌ها به دلیل مصرف آب زیرزمینی باعث فرونشست می‌شوند. برای مثال در شهریار و اندیشه در سال ۱۴۰۰ سطح زمین نسبت به ۵۰ سال پیش حدودا اندازه یک ساختمان ۴ طبقه فرونشست کرده است! با این وجود، چون زمین مسطح است مردم درک نمی‌کنند. این مناطق خطرناک‌ترین مناطق برای زمین‌لرزه هستند.

او با اشاره به تراکم جمعیتی و پراکندگی گسل‌های تهران گفت: اگر توزیع جمعیت ثابت مناطق ۲۲ گانه شهر تهران را نگاه کنیم مناطق ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۷، ۱۹ و ۱۳ پرتراکم‌اند. بافت‌های فرسوده هم در بخشی از این مناطق بیشتر از سایر نقاط است. اگر خطر وجود آسیب‌پذیری و جمعیت را در نظر بگیریم مناطق جنوب و جنوب غرب تهران پررسیک‌ترند. مناطق ۱۰، ۱۷، ۱۶ و ۲۰ به دلیل بافت فرسوده و جمعیت بالا موقعیت حساس‌تری دارند.آتش‌فشان دماوند فعال است، اما در حال فوران و انفجار نیست. سیستم دماوند در داخل فعال است و روی گسل‌های اطراف تاثیر می‌گذارد.