آنچه باید در مورد مکمل‌های غذایی بدانیم

به گزارش پارس به نقل از مهر، امروزه بسیاری از افراد همزمان با رژیم غذایی عادی و وعده های غذایی روزانه خود از موادی به عنوان مکمل هم استفاده می کنند. البته میزان مصرف مکمل در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. ضمن اینکه برای بسیاری افراد مصرف مکمل ها به توصیه پزشکان بسیار ضروری است.

البته معمولاً همه افراد به مکمل نیاز ندارند. چنانچه رژیم غذایی اصولی و علمی باشد تمام مواد غذایی به اندازه کافی به فرد می رسد و نیاز به حمایت تغذیه ای نیست. مکمل های غذایی فقط به منظور حمایت تغذیه ای و برای رسیدن به هدفی خاص تجویز می شوند. اما مکمل چیست؟

مکمل و انواع آن
به آنچه که کامل کننده رژیم غذایی مورد نیاز افراد است، " مکمل" گفته می شود. انرژی مکمل ها بر اساس نوع آن ها متفاوت است. به طور کلی مکمل های غذایی شامل مواد غذایی یعنی کربوهیدرات ها، پروتئین ها، چربی ها، املاح، مواد معدنی و ویتامین ها هستند. در مکمل های غذایی معمولاَ مواد فوق به انواع و مقادیر مختلف یافت می شود. مکمل های ورزشی به دو نوع غیر هورمونی و هورمونی وجود دارد.

مکمل های ورزشی غیر هورمونی معمولاَ حاوی همان موادی است که در مکمل های غذایی یافت می شود. اما ترکیبات و مقدار مصرف آن بر اساس میزان نیاز ورزشکاران است. مکمل های ورزشی هورمونی علاوه بر مواد غذایی دارای هورمون ها و پیش ساز هورمون ها نیز هستند.

فرق مکمل غذایی با غذا
مکمل غذایی برای کودکان و سالمندان به دفعات تجویز می شود. دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب" ورزش، درمان بیماری ها" تاکیده کرده که معمولاً مکمل غذایی، خالص تر، کم حجم تر، قابل جذب تر و بدون مواد غیر مؤثر و مواد زاید است. در مکمل های غذایی ترکیبات غذایی به صورت کربوهیدرات ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب و گلیسرول، مواد معدنی و املاح و ویتامین ها که در واقع کوچکترین واحدهای ساختمانی ترکیبات غذایی است، موجود است.

دلیل استفاده از مکمل غذایی به جای غذا یا در کنار آن
گاهی اوقات شرایط افرادی به گونه ای است که باید ترکیبات غذایی بیشتری به وی برسد پس لازم است غذا کم حجم تر، خالص تر و قابل جذب تر باشد. تصور کنید برای حمایت تغذیه ای فردی لازم است به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن وی که ۷۰ کیلوگرم است روزانه ۲ گرم پروتئین به او برسد. در چنین شرایط خاصی اگر تنها راه رساندن پروتئین، گوشت در نظر گرفته شود با توجه به نوع گوشت لازم است حدود ۷۰۰ تا ۱۴۰۰ گرم گوشت در رژیم روزانه این فرد لحاظ شود. به طور حتم تحمل چنین رژیم سنگینی برای هر فردی مشکل است پس مصرف مکمل های پروتئینی توصیه می شود که کم حجم تر و خالص تر هستند.

در مورد ورزشکاران هم به دلیل تمرینات سنگین و حرفه ای که انجام می دهند، ضرورت دارد که از مکمل های غذایی استفاده کنند. البته از نوع مجاز؛

صلاحیت تجویز مکمل با کیست؟
طبق قانون مسئول تجویز مکمل باید شماره نظام پزشکی داشته باشد. یعنی اینکه معمولاً صلاحیت تجویز مکمل غذایی با پزشک است. یک پزشک وظیفه دارد پس از گرفتن شرح حال و معاینات دقیق و گاهی هم آزمایش های پاراکلینیک، وضعیت صحت و سلامت فرد را بررسی کند.

در واقع این وظیفه پزشک است که نوع رژیم غذایی را مشخص کند. ممکن است رژیم غذایی معمولی، کم کالری یا پر کالری، کم پروتئین یا سرشار از پروتئین، کم نمک، مایعات، سبزیجات پخته و یا رژیم های خاص باشد. البته تهیه منوع غذایی و نگارش رژیم غذایی بر اساس دستور پزشک توسط کارشناس تغذیه صورت می‎ گیرد.

آیا مربیان ورزشی صلاحیت تجویز مکمل های غذایی را دارند؟
پاسخ این پرسش" نه است" . در کتاب" ورزش، درمان بیماری ها" ، پورکاظمی در این مورد چنین توضیح داده است: هر چند که پزشکان داروساز و همچنین متخصصین و کارشناسان تغذیه از انواع مکمل ها و داروها اطلاعات ارزشمند و آکادمیک دارند اما مسئولیت قانونی بر اساس مصوبات نظام پزشکی و وزارت بهداشت به عهده کسی است که مجاز به نسخه نویسی است چراکه این پزشکان هستند که باید در محاکم قضایی برابر شکایات و عوارض احتمالی داروها و مکمل ها پاسخگو باشند.

البته کارشناسان تغذیه می توانند در برنامه نویسی رژیم غذایی و مکمل ها و سایر مواردی که برای کاهش وزن یا ازدیاد وزن و یا تغذیه در انواع بیماری ها اقدام کنند اما از لحاظ علمی و قانونی همه چیز متوجه پزشک است. مثلاَ یک داروساز علیرغم آنکه در حیطه داروشناسی، از موارد مصرف و منع مصرف، تداخلات دارویی، عوارض جانبی و مسائل دیگر دارای علم کافی است اما هرگز در تجویز دارو دخالت نمی کند و بدون نسخه و تجویز پزشک دارو نمی دهد. در تغذیه نیز شرایط به همین گونه است. در مشخص کردن نوع رژیم غذایی و تجویز مکمل های غذایی مسئولیت علمی و قانونی متوجه پزشک است و هیچ گاه صلاح نیست که افراد غیر مسئول و غیر متخصص از جمله دوستان و آشنایان و مربیان ورزشی اقدام به نگارش و توصیه رژیم غذایی نمایند.

مشکلات مصرف مکمل های غذایی و ورزشی
برخی مکمل هایی غذایی حاوی موادی هستند که بر روی برچسب آن ها نوشته نشده است. به عبارت دیگر مصرف کننده ممکن است مکملی مصرف کند که مواد دیگری - غیر از آنچه مورد نظرش است - داشته باشد که روی برچسب آن نوشته نشده و این شاید تنها مشکل استفاده از مکمل هاست.

ارتباط مکمل ها با پدیده شوم دوپینگ
ورزشکاران شاید بیشتر از افراد عادی به استفاده از مکمل های غذایی روی بیاورند اما مصرف مکمل در ورزشکاران همواره نگرانی هایی را به همراه دارد. چون در بسیاری موارد استفاده از همین مکمل ها باعث مثبت اعلام شدن نتیجه آزمانیش دوپینگ ورزشکاران شده است.

آلودگی مکمل های غذایی با موادی که موجب مثبت شدن آزمایشات دوپینگ می شوند بسیار رایج است. در بعضی از مطالعات ادعا شده از هر چهار محصول لااقل یک مورد چنین ویژگی دارند. نام این ترکیبات ممنوعه بر روی برچسب ذکر نمی شود، بنابراین هیچ راهی برای آگاهی از آن ها وجود ندارد.

همچنین ممکن است کشور تولید کننده و یا توزیع کننده مکمل های ورزشی قوانین و مقررات لازم برای بررسی دقیق این محصولات را رعایت نکنند و به همین دلیل تولید و توزیع آن ها بدون کنترل های قانونی صورت گرفته باشد. شاید هم آلوده به موادی از فهرست ممنوعه باشند و بدین ترتیب ورزشکار مصرف کننده مکمل ورزشی آلوده به مواد ممنوعه مشمول مجازات تخلف از قوانین ضد دوپینگ خواهد شد.

با این اوصاف هیچ ضمانتی در مورد خلوص مکمل های تجارتی وجود ندارد. تنها راه اطمینان این است که ورزشکاران مکمل ها را کنار بگذارند اما ورزشکاران چنین توصیه ای را نمی پذیرند. ورزشکار عاقل آن است که حتماَ برای مصرف یک مکمل دلایل محکم و منطقی بخواهد و از احتمال بسیار اندک مثبت شدن آزمایش دوپینگ مطمئن شود.

در کل اینکه دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب" ورزش درمان بیماری ها" توصیه کرده که در سطح ورزش همگانی از مکمل های غذایی طبیعی استفاده شود اما در سطح ورزش حرفه ای و قهرمانی نیاز به مکمل ها وجود دارد زیرا برای تأمین کالری مورد نیاز در مسابقات بین المللی باید از عصاره کربوهیدرات و یا پروتئین استفاده شود و گرنه اختلالات گوارشی و تغذیه ای با مصرف مقادیر زیاد نشاسته و پروتئین رخ می دهد. اما بهتر است ورزشکاران و مربیان، پیش از مصرف مکمل های جدید وارداتی بابت سلامت و بی ضرر بودن آنها اطمینان داشته باشد.

داروهای مجاز به جای مکمل خارجی
هر چند که مکمل هایی غذایی یا دارویی مثل کراتین یا پودر ال- کارنی تین از جنس پروتئین هستند ولی در اکثر این پودرهای خارجی، داروهای دوپینگی به ویژه ناندرولون، تستوسترون و کورتن وجود دارد که عوارض کبدی، قلبی و کلیوی به دنبال دارند؛ پس بهتر است از داروهای مجاز تقویتی استفاده شود نه مکمل های خارجی که بدون تأیید وزارت بهداشت و یا آزمایشگاه نادوی ایران هستند.

به گزارش مهر، هرچند اکثر مکمل های غذایی موجود در بازار مکمل ها در جهان امروز از بهترین مواد پروتئینی، ویتامینی، املاح معدنی و ترکیبات قندی تشکیل شده اند اما بسیار پیش آمده که در رقابت بین شرکت های بزرگ سازنده این مواد در دنیا، برای فروش و سودآوری بیشتر، از ترکیبات استروئیدی و مواد غیر مجاز و سرطان زا استفاده می شود. ضمن اینکه بعضی از مکمل ها در شرایط غیر بهداشتی آماده و تهیه می شوند و سمومی در خود دارند که موجب ناراحتی هاب گوارشی می شوند.

با این اوصاف بهتر آنکه با خوردن غذاهای طبیعی مناسب و متعادل و متنوع، تندرستی بدن را تضمین کنیم. چون به هر حال ویتامین ها و املاح برای تندرستی و سلامت بدن ضروری اند و اگر غذاهای متنوع براساس انرژی مورد نیاز مورد استفاده قرار بگیرد به مصرف مکمل ها نیازی نخواهد بود.