مخاطرات اقتصاد جدید فوتبال در ایران

محمد هدایتی: تا اوایل دهه 80، فوتبال ایران اساسا فوتبالی دو قطبی خوانده می شد. استقلال و پرسپولیس بر سیطره داشتند و عملا همه چیز را بین خود تقسیم کردند. تمام توجهات معطوف به آن ها بود. آن وسط البته بودند تیم های بزرگ، مثل پاس که حتی قهرمان آسیا هم شد. اما منطق دوقطبی حاکم بود.

از یک زمانی بحران در دو تیم حتی به منزله بحران در دولت قلمداد شد، چرا که هواداران تیم ها با حضور در فضای مجازی از بلندپایه ترین مقامات انتقاد و خواستار رسیدگی به وضع تیمشان می شدند. از این رو دولت کوشید بیشتر از قبل مراقب این دو تیم باشد، چرا که از پیامدهای آن می ترسید

حتی در نیمه دوم دهه 70 می گفتند که انتخاب ملی پوشان هم بر اساس این منطق انجام می شود، و معمولا تعداد ملی پوشان دو تیم محبوب پایتخت یکسان بود تا نظم موجود و موازنه بهم نخورد. چند اتفاق باعث شد تا از اوایل دهه 80 فوتبال دو قطبی به چالش کشیده شود. یکی تجاری شدن و اصطلاحا پولی شدن فوتبال بود. افزایش قیمت بازیکنان و مطرح شدن مسائل جدیدی همچون اسپانسرینگ، به یکباره شرایط را عوض کرد.

با این سازوکار جدید، تیم های صنعتی مثل سپاهان اصفهان که برخوردار از ردیف بودجه بودند دست بالا را یافتند. بی جهت نیست که در زمانی نزدیک به یک دهه سپاهان 5 بار قهرمان لیگ برتر شد. استقلال و پرسپولیس همواره با کمبود بودجه مواجه می شدند، هرچند ضعف در مدیریت و مدیریت پوپولیستی در این دو تیم بر وخامت اوضاع افزود. مسئله دیگر تغییر بحران مدیریت در استقلال و پرسپولیس بود. در حالیکه در سراسر دهه هفتاد این دو تیم با هئیت مدیره هایی کم سروصدا و مدیرعاملی قدرتمند اداره می شدند، در دهه 80 شرایط دگرگون شد و با تغییرات مداوم در ساختار مدیریتی این دوتیم مواجه شدیم. هیئت مدیره پر شد از ادم هایی که تنها به واسطه نزدیکی به برخی مدیران و سیاستمداران انتخاب شدند. ثبات مدیریتی از بین رفت، در نتیجه نتایج و عملکرد ها هم تضعیف شد. فوتبال در ایران اشکارا از حالت دوقطبی خارج شد، تعداد ملی پوشان تیم های شهرستانی به مراتب بیشتر شد، اتفاقی که پیشتر اصلی نشانی نداشت.  

بر اساس گزارش های غیررسمی سرخابی‌ها اکنون چیزی نزدیک به 50 میلیارد تومان در سال درآمد دارند، یک تحول بزرگ در اقتصاد فوتبال در ایران. این را مقایسه کنید با تیم های دیگر. اگرچه هزینه های آن ها هم کم نیست اما در نتیجه بحران مالی در دولت از بودجه تیم های صنعتی کاسته شده است و دیگر تیم ها هم توان رقابت چندانی ندارند

تحولات دو سه سال اخیر اما خبر از تغییر جدیدی می دهد: بازگشت به فوتبال دوقطبی. چند عامل کم و بیش در این اتفاق دخیلند. یکی تاثیرگذاری دولت است. از یک زمانی بحران در دو تیم حتی به منزله بحران در دولت قلمداد شد، چرا که هواداران تیم ها با حضور در فضای مجازی از بلندپایه ترین مقامات انتقاد و خواستار رسیدگی به وضع تیمشان می شدند. از این رو دولت کوشید بیشتر از قبل مراقب این دو تیم باشد، چرا که از پیامدهای آن می ترسید. مسئله اما مهم تر شیوه های جدید کسب درآمد در فوتبال ایران است. با راه اندازی سامانه هواداری مبتنی بر تکنولوژی های ارتباطی جدید، به یکباره درآمد این دو تیم پرهوادار چندبرابر شد.

بر اساس گزارش های غیررسمی سرخابی‌ها اکنون چیزی نزدیک به 50 میلیارد تومان در سال درآمد دارند، یک تحول بزرگ در اقتصاد فوتبال در ایران. این را مقایسه کنید با تیم های دیگر. اگرچه هزینه های آن ها هم کم نیست اما در نتیجه بحران مالی در دولت از بودجه تیم های صنعتی کاسته شده است و دیگر تیم ها هم توان رقابت چندانی ندارند. در نتیجه استقلال و پرسپولیس می توانند به خرید بهترین های فوتبال اقدام کنند. این وضعیت نشانه ای است از ظهور دوباره فوتبال دو قطبی. فعلا ایام به کام سرخابی هاست.