پشت پرده تاریخی کری‌های قرمز و آبی

در ابتدا تعصب رنگی چندان اهمیتی نداشت و در دربی اول حتی هر دو تیم دوست داشتند سفید بپوشند اما علاقه آلن راجرز مربی پیکان و سپس پرسپولیس باعث شد پرسپولیس به رنگ قرمز تمایل پیدا کند و راجرز هم در شروط قراردادش قرمزپوش بودن پرسپولیس را قید کرد.

پشت پرده تاریخی کری های قرمز و آبی

مهدی حدادپور

هوادار - دربی توفان و دارایی در سال ۱۳۲۵ که منجر به برد و آخرین قهرمانی توفان در فوتبال ایران شد، برای اولین بار به طور جدی ۲ گروه از تماشاگران را رو در روی هم قرار داد و تماشاگرانی با دو شکل هواداری از دو تیم مختلف، اولین رودررویی بین دو مجموعه را تجربه کردند.

دارایی یک نام مشخص در فوتبال پایتخت بود و هوادارانش هم اولین گروه علاقمندان به فوتبال در ایران بودند. چه بسیاری از ستارگان مطرح فوتبال در این دو تیم بازی می کردند، دارایی چی ها از نفوذی قابل توجه در سیستم حکومت برخوردار بودند چنان چه از سال ۱۳۳۶ تا سال ۱۳۴۶ مدیرانی چون حسین سرودی و حسین مبشر که هرکدام دوبار رئیس فدراسیون فوتبال شدند و ذبیح الله خبیری همگی دست پرورده همین باشگاه بودند و حکومت دارایی در فوتبال هم دست مایه بسیاری از اعتراضات ورزشی در دوران اوج گیری فوتبال ملی در دهه ۴۰ شد.

علت محبوبیت استقلال و پرسپولیس در تاریخ

تیم های تاج و شاهین در دهه ۲۰ براساس و محتوای منحصر به فرد و تعریف شده ای شکل گرفتند. شاهین، مدیری متشخص و اصولگرا داشت که تیمش را از بین شاگردان مرغوب دبیرستان های البرز و فیروز بهرام برگزید و دست پرورده های نسل اولش شاگردهای اول دانشگاه ها بودند. اعتبار اخلاقی بازیکنانی که عناوین تحصیلی بالا مثل دانشجوی دکترا و مهندس و…داشتند، در جامعه دهه ۲۰ که کشور ۱۳درصد باسواد داشت تبدیل به الگوهای تاریخی برای جوانان شد و شعور تشکیل این تیم خانواده های بسیاری را به آنها نزدیک کرد. مادامیکه شعور و شعار آنها به هم نزدیک بود حانواده های در حال رشد فرهنگی به محدوده نفوذ اجتماعی آنها نزدیک شدند اما تاجی ها هم خصلتی ویژه در جذب تماشاگر داشتند، آنها بعد از ادغام دوچرخه سواران خسروانی با سربازان خاتمی تیمی یافتند که پروانه و اسناد قدرتش به دربار هبه شد و تماشاگر این مجموعه هم ابزار جذابیت دوقطبی بودن فوتبال شدند. درجه داران معتبر و با اعتباری که با شورت ورزشی فوتبال می کردند و بازیکنان معتبری که در کنار این نظامیان توپ می زدند، در کنار احترام ژنتیکی که توده های مردم برای قدرت حاکمیتشان متصور بودند، طرفداران تاج را ساختند. با این تفاوت که شاهینی ها بعدها در تصور جامعه و در دوران اوج گیری مبارزه با انقلاب سفید شاه وحکومت وقت «آزاده مردانی روشنفکر و ضدحکومت» معرفی شده و طرفدار بیشتری یافتند و تاجی ها به علت انتساب به جکومت در اقلیت قرار گرفتند. اما در ادوار بعد شاید سهم کسانی که به علت بازیکنان تحصیل کرده و مبارزات مردمی شاهین و انتساب تاج به دربار طرفدار این دوتیم شدند به یک درصد جمعیت هوادار دو تیم نرسید.

دربی از تیم ملی کم اهمیت تر بود

سطح بازی های تاج و شاهین از حیث حساسیت چنان بود که برای دربی های تاج و شاهین در دهه ۴۰ تماشاگرانی با اعداد ۱۲ و۱۸ و۱۴ و۹ و۱۱ هزار نفر به ورزشگاه می آمدند، در حالی که در همین دوران برای تیم ملی فوتبال در مسابقه هایش بالاتر از ۲۵ هزار نفر تماشاگر در امجدیه وجود داشت.

تماشاگر موروثی

انحلال شاهین این مجموعه را در سکوی معصومیت و مظلومیت خودساخته قرار داد. چراکه نقش خود شاهینی ها در انحلال شاهین بیشتر از نقش حکومت وقت و ساواک بود. از دهه ۵۰ به بعد تنها مدیریت ها، مربیان، بازیکنان، نحوه عملکرد آنها و علاقه به رنگ ها در فرهنگ هواداری نقش پیدا کرد و براساس یک تحقیق جامعه شناسی دقیق که در اواخر دهه ۷۰ انجام شد ۹۵ درصد هواداران در فرآیند موروثی طرفدار یکی از دو تیم شدند.

تاج و پرسپولیس در چنین فضایی روبروی هم قرار گرفتند، تساوی در هر سه بازی برگزار شده در سال۴۷ باعث شد هواداران دوتیم منتظر اولین برنده باشند و یکی از دلایل مهم حساس شدن این بازی در واقع همین بود؛ انتظار برای رونمایی از تیم برنده!

آغاز تاریخی کری خوانی ها

تاج اولین دربی را برد و پرسپولیس را برای ۱۰بازی در انتظار پیروزی قرار داد. هواداران تاج تیم خود را به علت بی شکستی تقدیس و حریف را تحقیر می کردند و پرسپولیسی ها که بردشان در دوران حضور مقطعی در پیکان برابر تاج به حسابشان نرفته بود، انتظار برد می کشیدند. برد ۴ بر یک پرسپولیس برابر تاج نقش تاریخی مهمی در محبوبیت سرخ ها و کری های رایج بازی کرد و یکی از بهانه های پرسپولیس برای دیر بردن در دربی این بود که باختشان در دوبازی را به حساب حمایت دستگاه از تاج گذاشتند که البته درصدی از این ادعا صحت داشت.

برد ۴ بر یک دامنه کری ها را بالا برد، در ابتدا تعصب رنگی چندان اهمیتی نداشت و در دربی اول حتی هر دو تیم دوست داشتند سفید بپوشند اما علاقه آلن راجرز مربی پیکان و سپس پرسپولیس باعث شد پرسپولیس به رنگ قرمز تمایل پیدا کند و راجرز هم در شروط قراردادش قرمزپوش بودن پرسپولیس را قید کرد.

اهمیت دربی شش تایی ها

دربی ۱۶ شهریور سال ۵۲ هرچند آینه واقعی از قدرت دو تیم نبود اما در بالا رفتن دامنه کری ها نقشی بسیار بالاتر از برد ۴-۱ در بهمن سال ۵۰ داشت. تاجی ها برای پوشاندن ضعف روانی خود در این دوران از بردهای بیشتر در مسابقات و قهرمان های بیشتر احتجاج می آوردند اما در ماجرای هواداری و تعصبات رنگی از حریف خود کم آوردند تا این که در سال ۵۶ تاج افت کرده از حیث غنای بازیکن برابر شهباز پر مهره ۴ بر ۲ و پرسپولیس قدرتمندتر از سال قبل ۳ بر صفر برنده شد و رفته رفته دامنه کری خوانی ها و صحت دعوی کری خوان ها را به تعادل رساند و حالا تاجی ها کری های بیشتری را برای به ضعف کشاندن رقبا داشتند.

نقش دربی عجیب ۶۲

بعد از انقلاب، تعداد بازی های برگزار شده فوتبال باعث تشنگی تماشاگران شد. پرسپولیس و استقلال طی چهار سال اول انقلاب تنها سه بازی کردند که یک بازی هم به پایان نرسید. پرسپولیس که در چهارسال اول ظهوری قدرتمندتر داشت، در سال ۶۲ قهرمانی را به استقلال باخت و آبی پوش ها در یک رویایی تاریخی، حساس ترین و مهم ترین دربی تاریخ را از نگاه تماشاگران بردند. باخت در روزی که ورزشگاه بالاترین تماشاگر تاریخ خود را به چشم می دید در افزایش مصادیق رویارویی لفظی و کری خوانی در جامعه نقشی تمام داشت. حالا استقلالی ها این برد را به چشم پرسپولیس می آوردند و پرسپولیسی ها از یک تا شش می خواندند و کمتر کسی ست که امروز بداند بعد از ۴۴سال از دربی شش تایی، مردم بیشتر از آن حرف زده و نمایه های شعارهای هواداری شان را ساخته است در حالی که در ۱۰سال اول وقوع این نتیجه کمتر از آن صحبت می شد. به همین علت بود که نمادهای مربوط به این بازی تاریخی رفته رفته در دل فوتبالی های آن زمان فراموش شد و دربی های اولیه چنان نسبت به امروز کم ارزش بود که برگزاری دربی دوم در ۲۷ مرداد ۴۷ را همه به کل از یاد برده بودند که نگارنده آن را یافت و در برنامه ۹۰ توسط مجری برنامه به عدد دربی افزوده شد و البته همه از یاد بردند که بازی های اولیه چنان از امروز حساسیت کمتر داشت که در دیداری دوستانه بازیکنی دوبار داخل میدان شد و دوبار تعویض شد اما سطح محلی بازی باعث شد کسی به آن حساسیت نشان ندهد.

*امروز دامنه کری ها به وسعت ۵۰ سال است، هنوز شش تایی ها مهم است که در ۱۰ سال اول ثبتش به اندازه امروز مهم نبود و هنوز دوطرف در حال یافتن نمادین اعدادی هستند که آن را متعلق به خود بدانند. مثل استقلالی ها که با وجود دو باخت با چهار گل، عدد چهار را برای تضعیف رقیب نشان می دهند و رقیب هم در مسیر تاریخ سازی و تاریخ بافی خود را مالک همه اعداد دربی می داند در حالی که هنوز تعداد بردهای استقلالی ها در دربی از آنها بالاتر است. هرچند نمادهای کری خوانی آنها بیشتر است و تعدادشان هم از رقیب بالاتر !