سرنوشت مبهم جام‌های فوتبال ایران

گلدان نقره‌ای بعدها در فوتبال ما تبدیل به یک سمبل ویژه برای موفقیت و شکل جام‌های اهدایی به تیم‌های برنده، با ارزش نقره و گلدان جذابش تثبیت شد. هر چند جام‌هایی اهدایی به تیم های خارجی، شکل کاپ (فنجان بزرگ) را داشت تا ورزشکار برنده در موقع تحویلش، به طور نمادین نوشیدنی داخل جام را سر بکشد. فلسفه‌ای که به ایران هم سرایت کرد تا گلدان‌های خاتم کاری شده جای خود را به جام‌های آبکاری شده مشابه خارجی بدهند.

این روند تا مسابقات فوتبال جام کوروش در سال 1350 ادامه داشت. اما در این تورنمنت یک کاپ زیبا که نماد هایی از تخت جمشید و پاسارگاد را داشت به برنده هدیه شد. در آن سال گفته می‌شد ارزش ریالی جام کوروش کبیر حدود 200 هزار تومان بود. این جام به تیم ملی، قهرمان مسابقات اهدا شد. البته کاپ گران قیمت جام کوروش یکی از اموال تاریخی فوتبال ماست که سال‌هاست غیب شده و اثری از آن نیست.

اما جام مهم بعدی تخت جمشید نام داشت. یک جام 28 کیلویی شامل 20 کیلو برنج و 8 کیلو نقره بود که هر سال به تیم برنده لیگ تازه تأسیس سراسری اهدا شده و سپس پس گرفته شده و نمونه کوچک‌تری از آن به تیم قهرمان داده می‌شد.

این جام 2 بار به پرسپولیس،2 بار یه پاس و یک بار به تاج سابق داده شده و سپس برای همیشه گم شد. البته نمونه مشابهی این جام در دفتر باشگاه پاس تهران موجود بود اما در عین حال گفته می‌شود در مزایده‌ای اول انقلاب که طی آن اموال کاخ‌های سلطنتی توسط گروه‌های مورد اعتماد در خیابان به فروش می‌رسید این کاپ هم به قیمت 80 هزار تومان به شخصی نامعلوم فروخته شده است. جام موجود در باشگاه سابق پاس که گفته می‌شود در انبار آن موجود است کمی با نمونه اصلی متفاوت است و البته ضربه خورده و کهنه است. این جام در زمان مدیریت مصطفی آجورلو در دفتر وی قرار داشت و او می‌گفت آن را از اموال خاک خورده انبار بیرون کشیده است. البته پاس حالا وجود خارجی ندارد ولی این جام در همان ساختمان سابق باشگاه در اکباتان نگهداری می‌شود.

نکته جالب این که مصطفی مکری، رئیس گذشته فدراسیون فوتبال و مدیر پرسپولیس در سال‌های دهه 50 ادعامی کرد که نمونه‌ای از جام تخت جمشید (نسخه بدلی اهدا شده به باشگاه) را در اختیار دارد که بعد از مرگ او در سال 83 دیگر کسی سراغی از آن نگرفت!

کاپ اول تخت جمشید را جوان 27 ساله‌ای به نام بهروز موسوی طراحی و اجرا کرد اما چون موقع آماده شدن این کاپ، لیگ اول تمام شده بود، در هفته نوزدهم لیگ سال 53 این جام به پرسپولیس اهدا شد. سه هفته بعد جام به خاطر قهرمانی تاج از پرسپولیس گرفته وبه تاج سابق داده شد. جام اول تنها 3 هفته در اختیار پرسپولیس بود.

مدتی قبل حسین هدایتی در گفتگویی ادعا کرد که چند کاپ قدیمی از موفقیت‌های پرسپولیس را از بازار سیاه قاچاقچیان اموال عمومی خریده و در زمان مقتضی آن را به باشگاه اهدا خواهد کرد که امیدواریم مسئولان فدراسیون با تخصیص یک بودجه مشخص، این جام‌ها را در اعلان‌های عمومی از دست کسانی که آن را در اختیار دارند خارج سازد. این دغدغه ایست که وزیر ورزش برای اولین بار آن را مطرح کرده و شاید حاصل آن ایجاد یک تالار افتخارات برای فوتبال ایران باشد که البته هرگز به حفظ گنجینه‌های قدیمی اهمیت نداده است.