سفرنامه‌ها می گویند که چه بر سر ایران آمده است

کیومرث ساجدی، استاد دانشگاه تهران، در این جلسه رونمایی که شامگاه چهارشنبه در نشر ققنوس برگزار شدف به دوره تاریخی نگارش کتاب نماهایی از ایران، اشاره کرد و گفت: مشاهدات این کتاب به ایران 1328 ه.ق برمی‌گردد، نگارش آن پر از کنایه است، جان ملکم به طور مستقیم بدگویی نمی کند اما حرف او صداقت ندارد و نگاهی جاسوس‌وار دارد، با این وجود برای جامعه‌شناسی آن دوره بسیار ارزشمند است.

وی افزود: مساله شرق از این کتاب آغاز می‌شود و این موضوع مهمی است که بعد از جنگ جهانی اول مطرح می‌شود، حرف‌های جرج بوش پسر درباره خاورمیانه جدید را به یاد بیاورید، آن هم از همین کتاب آغاز می‌شود و پس از جنگ دوم جهانی قرار بود که به وقوع بپیوندد اما تمرکز اروپا و آمریکا بر مقابله با کمونیسم است، در هر حال خاورمیانه مسلمان چیزی نیست که غرب بپسندد. صحبت از خلیج فارس هم بسیار زیاد است، چرا که این منطقه بسیار اهمیت دارد.

ساجدی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین اطلاعاتی که سفرنامه‌ها به ما می‌دهند، این است که کشور ما را چگونه می‌دیدند و چه تصویری در ذهنشان ساخته‌اند؟ مرحوم ماهیار نوابی، یک جلد کامل از کتاب مراجعش را به سفرنامه ها اختصاص داده است. ما با خواندن این کتاب‌ها تازه می‌فهمیم چه بلائی بر سر ما آمده است!

**جعفری: باید بااحتیاط سفرنامه‌ها را بخوانیم

دکتر محمود جعفری دهقی با بازگویی بخشی از اتفاقات تاریخی که در کتاب نماهایی از ایران آمده است، گفت: انگلیسی‌های زیادی به ایران آمده‌اند و گزارش‌های زیادی تهیه کرده‌اند. چند نکته در همه این گزارش‌ها به چشم می‌آید، در دوره این سفرنامه، به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، دسترسی نویسنده به زنان کم بوده است، روحانیون هم به دلیل مخالفت با اروپایی‌ها، خود را در دسترس آنان قرار نمی‌دادند.

وی افزود: دوره‌های سفر به ایران هم در نوع نگارش این مطالب اهمیت دارد، در دوره آقامحمدخان، به دلیل تغییر حکومت از زند به قاجار، سفر اروپایی‌ها کم بوده و در دوره ناصرالدین شاه بسیار زیاد شده است. در آثار این دوره به این نکته که دربار و مردم ایران به رسوم غربی روی آورنده‌اند توجه شده و زیاد شدن مشکلات اجتماعی، مثل رشوه، ریا و مواردی از این دست مطرح شده است.

جعفری دهقی، به سفرنامه‌هایی که اروپایی‌ها از ایران نوشته‌اند اشاره کرد و ادامه داد: به طور کلی سفرنامه‌هایی که درباره ایران نوشته شده‌اند، 2 جنبه دارند، یک بخش مسائل مثبت و پیشینه تاریخی پیگیری کرده‌اند، بخش دیگری که تنها به ویژگی‌های منفی و مشکلات اجتماعی پرداخته است. برای تحلیل درست باید بدانیم که این افراد چه کسانی بوده‌اند؟ بررسی این آثار با واقعیت تاریخی اهمیت زیادی دارد، زیرا گاهی تناقض زیادی دیده می‌شود.

جعفری آشفتگی اجتماعی و سیاسی را در نگارش سفرنامه‌ها تاثیرگذار دانست و بیان کرد: این سفرنامه نویسان از دوره صفویه آمده‌اند و رفته‌اند، کشور ما همیشه در یک وضعیت نبوده است، آنها هم گاهی اهداف سیاسی داشته‌اند و وقتی به ایران آمدند نظرشان تغییر کرده است. کسی که می خواهد از این آثار استفاده کند، باید توانایی تحلیل داشته باشد و با توجه به حقایق تاریخی به آن‌ها استناد کند.

وی درباره کتاب نماهایی از ایران گفت: این اثر خسته کننده نیست و مخاطب را جذب می‌کند، توضیحات سودمندی که مترجم به اثر اضافه کرده ، بسیار خوب است.

شهلا طهماسبی، مترجم کتاب با خواندن بخش‌هایی از اثرش، گفت: این کتاب بدون ذکر نام مولف چاپ شده، حتی در چاپ سال 2011 هم نام نویسنده نیامده است و من فکر می کنم به این دلیل بوده که نویسنده نظرات خود را که توهین‌آمیز است به آسانی بگوید.
کتاب نماهایی از ایران اثر سر جان ملکم، با ترجمه شهلا طهماسبی توسط نشر ققنوس منتشر شده است.

انتهای پیام/