تئاتر هم به کمدی شبانه و هم تئاتر معترض و منتقد نیاز دارد

موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نشست تخصصی «چهل شاهد» با موضوع بررسی ۴۰ سال تئاتر و ادبیات نمایشی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با حضور ‌رحمت الله امینی و سید حسین فدایی حسین  از نویسندگان و پژوهشگران حوزه تئاتر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در  موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

در ابتدای این نشست رحمت‌ امینی با اشاره به زمینه‌های پیدایش تئاتر انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی باعث شد تئاتر هم مثل بقیه پدیده‌‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد‌. تحولات تئاتر نه از سال ۵۷ که از سال‌های پیش از آن آغاز شد. خود نمایش به معنای عام کلمه پدیده‌ای بود که در شناخت انقلاب و بسترسازی برای انقلاب موثر واقع شد.

این استاد دانشگاه افزود: موضوعات و مفاهیمی که در نمایش‌هایی به دور از روال‌های رایج نمایش حتی بدون مجوز و زیر زمینی مطرح می‌شد، بسترسازی هایی بود که در تئاتر انقلاب انجام گرفت. نمایش توانست در بستر تازه‌ای به نام انقلاب اسلامی فعالیت کند، گونه‌های مختلفی از نمایش در بستر انقلاب به وجود آمد که از نظر فنی و ساختار همان چیزی بود که از تئاتر می‌شناسیم، اما محتوای بیان شده متناسب با فضای انقلاب بود.

امینی با بیان اینکه تئاتر بعد از انقلاب شیوه و روش متفاوتی را در محتوای نمایش به وجود آورد، اظهار داشت: پدیده تئاتر در بدو ورود به کشور تحت تاثیر نگاه‌ گروه‌های چپ قرار داشت و تئاتری که بخشی از آن بستر ساز تئاتر انقلاب بود متاثر از نگاه چپ بود، اوایل انقلاب هم تئاتر متأثر از همین نگاه بود.

این پژوهشگر تئاتر بیان داشت: در ابتدای انقلاب نمایش‌هایی اجرا شد که از نظر نگاه محتوای انقلاب اسلامی نداشتند بلکه نگاه مبارزه جویانه داشتند نمایش‌های  بهزاد فراهانی، بهروز غریب پور و محمد رحمانیان از این جمله‌اند. در کنار این آثار‌، در حوزه هنری جریان جدیدی به وجود آمد و افرادی  مانند فناییان‌، رسول ملاقلی پور‌، سعید کشن فلاح‌، فرج الله سلحشور‌، بهزاد بهزاد پور‌، مجید مجیدی و  محمد کاسبی کردند که برایشان اندیشه اسلامی مهم بود و یک حرکت جدید محسوب می‌شد.

امینی تصریح کرد: ما هشت سال درگیر جنگ شدیم‌. تئاتر به اقتضای زمان خود وارد دفاع مقدس شد و توانست وظیفه خود را انجام دهد و در کنار آن تئاتری داشتیم که مسیر خود را به عنوان یک هنر زیباشناسانه به موازات کار خود انجام می‌داد‌. در سال‌های اول دفاع مقدس نگاه تئاتر به مقتضای آن روزها تبلیغی بود ، مخاطب هم داشت و موفق عمل کرد‌. با پشت سر گذاشتن ایام جنگ، نگره‌های تحلیلی‌تر وارد تئاتر شد، تئاتر دفاع مقدس تمام تلاشش این بود که هم پای دیگر اقشار جامعه باشد.

این نویسنده و پژوهشگر افزود: ما در نمایش بیش از دو هزار سال با درام دنیا فاصله داریم با این وجود می‌توانیم بگوییم توانستیم به سرعت در آن رشد کنیم‌. در دوران دفاع مقدس  افرادی توانمند چون علی منتظری داشتیم که با راه اندازی تئاتر فجر بچه‌های تئاتر دفاع مقدس را معرفی کرد. عزت الله مهراوران‌،  علی اکبر قاضی نظام‌، اسماعیل خلج و نصرت الله صیافی از کرمانشاه و رضا صابری از مشهد هنرمندان توانمندی بودند که از شهرستان‌‌ها برخاستند و کارهایی خوبی را ارائه دادند. علی اکبر رادی در نمایش آهسته با گل سرخ اجرای موفقی در حوزه دفاع مقدس داشت.  

وی ادامه داد: بعد از جنگ، نمایش پختگی لازم را به دست آورد  و از نگاه تهییجی و تبلیغی به نگاه تحلیلی رسید. تئاتر پس از جنگ آدم‌های شاخصی را در ادبیات نمایشی مانند  علیرضا نادری، محمد چرمشیر‌، حسین فدایی حسین و... معرفی کرد.

*تئاتر ما هم به کمدی شبانه و هم تئاتر معترض و منتقد نیاز دارد

امینی با اشاره به حوزه‌های تصمیم ‌گیری‌‌ در عرصه تئاتر اظهار داشت‌: متاسفانه برخی از تصمیم گیری‌‌ها در حوزه نمایش مبتنی بر تحلیل فردی است و این باعث نابودی اندیشه‌‌ها و افکار هنرمندان می‌شود. ما باید هم کمدی شبانه با نظارت درست بدون آسیب زدن به بنیان‌های خانواده داشته باشیم و هم تئاتر معترض و منتقد دانشجویی. تئاتر باید دمل‌های چرکین جامعه را بترکاند‌. تئاتر  برای این که کار ویژه خود را انجام می‌دهد علیرغم این که  تکنولوژیک نیست همچنان در دنیای تکنولوژیک نفس می‌کشد.

او وظیفه امروز هنرمندان عرصه تئاتر را پرداختن به آسیب‌های دوران جنگ تحمیلی دانست و افزود: امروز باید به آسیب‌های جنگ با نگاه تحلیلی پرداخته شود .من به آینده تئاتر امیدوارم، خوشبختانه افراد بزرگی مثل مقام معظم رهبری در کشور هستند که نگاه عمیق و درونیشان نه تنها منفی نیست بلکه مثبت است.

امینی در پایان خاطر نشان کرد: از نظر کمی در ادبیات نمایشی رشد خوبی داشته‌ایم‌. از لحاظ نمایشنامه نویسی همینطور ولی برای کشوری که انقلابش فرهنگی بود انتظارمان بیشتر است. دماسنج پیشرفت تئاتر است. اتفاق بدی که الان افتاده این است که تمام اتفاقات تئاتری در تهران رخ می‌دهد و این پسرفت است. در حالی که در دوران جنگ تحمیلی هم این گونه نبود اما امروز  قبله آمال همه تئاتری‌‌ها تهران شده است.

*تئاتر دفاع مقدس جزو تئاتر انقلاب است

در ادامه این نشست سید حسین فدایی حسین اظهار داشت‌: تئاتر انقلاب اسلامی معرفی کننده  انقلاب اسلامی است و به نوعی آن چه این گونه را در بر می‌گیرد گفتن از انقلاب اسلامی است و باید به این نکته توجه کنیم‌. آنچه به نظر من در حوزه تئاتر انقلاب قابل بررسی است نمایش‌هایی است که بعد فروکش کردن  شور انقلابی هیجانات انقلاب شکل گرفت‌، نمایش‌های بعد از انقلاب نمایش‌های معرف انقلاب است.

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد‌: تئاتر به زمان محدود نمی‌شود‌. هنر می‌تواند مانا باشد و در هر زمانی حرفی برای گفتن داشته باشد‌. هنرمند باید حرف زمان خود را به گونه‌ای بزند که در هر زمانی قابل بیان باشد. در دوره ابتدای انقلاب آثار زیادی نداشتیم و  اتفاق جنگ تحمیلی منجر شد که این تئاتر زمانی کوتاه داشته باشد.تئاتر اساسا تاثیر گذار است و مردم به آن علاقمند هستند و از آن استقبال می‌کنند و عام‌ترین هنرها، هنر تئاتر است‌. هنر باید مسئله‌اش‌، مسئله مردم باشد و به زبان مردم سخن بگوید تا با استقبال مردم مواجه شود.

فدایی حسین گفت: ما تئاتر دفاع مقدس را هم باید جز تئاتر انقلاب بدانیم‌. جنگ در ادامه انقلاب رخ داده است و تئاتر جنگ تئاتر با موضوع انقلاب است. بعد از جنگ دو اتفاق به طور همزمان می‌افتد اول  در محتوا  رویکردها تغییر می‌کند از تهییج و تبلیغ به سمت تحلیل می‌رود و در ساختار آثار نیز دیگر ما شعار را کنار می‌گذاریم و به ساختار تئاتر متداول و استاندارد تئاتر نزدیک می‌شویم.

او افزود: هنرمندان ما برای اینکه آثار پرطرفداری داشته باشند سعی می‌کنند در ساختار تغییراتی بوجود می‌آورند و به سمت ساختار استاندارد نزدیک بشوند. از شعار پرهیز می‌کنند و در واقع جنگ را به دل اجتماع می‌برند و این نشان از این دارد که تئاتر ما پخته تر شده است. زمانی با کارهایی که نگاه آسیب شناسانه داشت مخالفت می‌شد که به شدت به تئاتر دفاع مقدس ضربه زد و خیلی از کسانی که رویکرد تحلیل داشتند مانند من از این حوزه کنار کشیدند‌. مردم به این نوع نگاه به دفاع مقدس علاقمند بودند ولی سیاست گذاران و هزینه کنندگان این نگاه را نداشتند.

این هنرمند عرصه تئاتر ادامه داد: قطعا باید در این نگاه تجدید نظر کرد که امروزه این اتفاق افتاده است اما آن هنرمندان دیگر انگیزه این کارها را ندارد. سیاست گذاران در رویکرد خود  تجدید نظر کردند اما بسیار دیر و درست زمانی که دیگر هنرمندان انگیزه کار در این رابطه را نداشتند و امروز کسانی در مورد دفاع مقدس کار می‌کنند که اطلاعات دسته دوم از آن دوران  دارند. در حالی که آن روزها ما نگاهی دست اول از جنگ داشتیم و می‌توان به صراحت گفت امروز ما تئاتر دفاع مقدس نداریم شاید خیلی‌ها ناراحت شوند ولی من این را می‌گویم.

او  با اشاره به انتظارات از تئاتر اظهار داشت‌: به طور کلی دو رویکرد و کارکرد اصلی از تئاتر انتظار داریم که به شدت موثر است اول رویکرد سرگرمی که موجب تخلیه روحی مخاطب می‌شود و برای جامعه لازم است و کارکرد دیگر برانگیختن تفکر در جامعه است و این رویکرد مهم است و اگر به درستی عمل شود مخاطب پس از خروج دچار تحول می‌شود.

فدایی حسین در پایان خاطر نشان کرد: مسئولین فرهنگی گمان می‌کنند اگر برای تئاتر هزینه شود برای افراد تئاتر هزینه شده است این هزینه برای افراد تئاتر نیست بلکه سرمایه گذاری برای فرهنگ آینده است و بر مخاطب تاثیر می‌گیرد و این تاثیر را در جامعه خواهیم دید. باید یک انقلاب در تفکر مسئولین فرهنگی رخ دهد تا بتوانیم همچنان به تئاتر موفق در انقلاب و دفاع مقدس امیدوار باشیم‌.

انتهای پیام/