کدام شخصیت‌ها و علما در پیاده‌روی اربعین شرکت کرده‌اند؟

زیارت اربعین از اعمال مهم و ویژه شیعیان است و هر ساله شیعیان زیادی به صورت پیاده به سوی کربلا برای زیارت امام حسین (ع) می روند. این مراسم در دوره های مختلف تاریخی استمرار داشته و حتی در دوره دیکتاتوری صدام حسین نیز به صورت مخفیانه برگزار می شده است. بنا بر‌ روایتی از حضرت امام حسن عسکری (ع) که شیخ طوسی نقل کرده است، برگزاری این مراسم یکی از نشانه‌های مؤمن بوده و جابر بن عبدالله انصاری صحابه گرانقدر پیامبر اکرم (ص) اولین زائر قبر مطهر حضرت امام حسین(ع) بوده و اولین کسی است که مراسم راهپیمایی اربعین را به جای آورده است.

راهپیمائی اربعین از دیرباز مورد تائید و تاکید علما و فقهای شیعه بوده و اکثر آنها در این مراسم شرکت کرده‌اند. در این راستا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در جلسه درس خارج فقه، پدیده بی‌نظیر و حرکت عظیم و پر معنای راهپیمایی اربعین حسینی علیه‌السلام را حسنه‌ای ماندگار خواندند و گفتند: ترکیب «عشق و ایمان» و «عقل و عاطفه» از ویژگی‌های منحصر به‌فرد مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است و حرکت عاشقانه و مؤمنانه مردم از کشورهای مختلف جهان در این پدیده بی‌سابقه، بدون تردید از جمله شعائر الهی است. ایشان با اشاره به بزرگواری و محبت مردم عراق در پذیرایی از زائران اربعین، به کسانی که توفیق حضور در این حرکت پر معنا و پر مغز را پیدا کرده‌اند توصیه کردند این فرصت را مغتنم بشمارند و افزودند: «ما نیز از دور به حال زائران اربعین غبطه می‌خوریم و آرزو می‌کنیم ای کاش همراه شما بودیم.»

* تاریخچه آغاز راهپیمایی اربعین حسینی

تاریخ آغار راهپیمایی اربعین حسینی به سال ۶۱ هجری و تاریخ حادثه کربلا مربوط است. بنا به روایت علما و مورخین بیستم صفر سال ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز کشته‌شدن حسین بن علی (ع) روزی است که سر مقدس امام حسین (ع) به جسد مطهر امام برگردانده شده و با پیکر ایشان دفن می شود. لذا از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران و مورخان شیعه و اهل سنت، مبنای تاریخی چنین بزرگداشتی، دفن سرهای مطهر شهیدان بویژه سر مقدس امام حسین (ع) در کنار پیکرهای مطهر آنها است.

بنابر منابع تاریخی جابر بن عبدالله، نخستین زائر کربلای معلی است که در روز اربعین(به سال ۶۱ هجری) از مدینه به سمت کربلا رهسپار شده است. اقدام تاریخی جابر بن عبدالله را رهبر معظم انقلاب در مراسم اول فرودین ۱۳۸۵ اینگونه مورد تاکید و تائید قرار گرفته است: «شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، که جابربن عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشد، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست».

در طول تاریخ، علمای شیعه در هدایت و ترغیب شیفتگان حسینی به این پیاده روی و زیارت اربعین، نقش اساسی داشته اند و ضمن ارائه رهنمود، خود نیز در این مراسم شرکت کرده اند. علمایی چون شیخ انصاری٬ قاضی طباطبایی٬ ملکی تبریزی، بهجت، مکارم شیرازی، شبیری زنجانی، سیستانی، وحید خراسانی و جوادی آملی با ذکر اهمیت برگزاری هرچه باشکوه تر این مراسم، به شرکت شیعیان در آن سفارش کرده اند؛ به طوری که از گذشته تاکنون، علمای بزرگ شیعه نیز در کنار مردم در مراسم پیاده روی و زیارت اربعین شرکت می کنند.

علاقه و اشتیاق به این مراسم معنوی در میان مراجع تقلید، استادان، طلاب و روحانیون حوزه علمیه نجف، از شور و حال بیشتری برخوردار بوده است و اکثر استادان و حتی مراجع تقلید، از گذشته تاکنون در مراسم پیاده روی و زیارت اربعین شرکت کرده و می‌کنند. لذا مروری بر حضور علما و شخصیت های تاریخی در پیاده روی اربعین موضوع این نوشتار است.

* شیخ میرزا حسین نوری

بسیاری‌ شیخ میرزا حسین نوری را احیاکننده مراسم راهپیمایی اربعین حسینی در تاریخ معاصر می دانند. حسین محدث نوری فرزند محمد تقی محدث نوری مازندرانی مؤلف کتاب «مستدرک الوسایل» و از چهره های سرشناس علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری بود. بنابر اذعان بسیاری ها این مراسم در دوره این بزرگوار به فراموشی سپرده شده بود که توسط «شیخ میرزا حسین نوری» دوباره احیا می‌شود. این عالم بزرگوار اولین بار در عید قربان به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام می کند که ۳ روز در راه بوده و حدود ۳۰ نفر از دوستان و اطرافیانش وی را همراهی می‌کرده اند. بنا بر نوشته های تاریخی شیخ بزرگوار تقریبا هر سال این مراسم را انجام می داد اهمیت خاصی به این مراسم قائل بوده است. ایشان آخرین بار در سال ۱۳۱۹ هجری با پای پیاده به زیارت حرم أباعبدالله حسین(ع) رفته است.

* میرزا جواد آقا ملکی تبریزی

با قدم بزرگی که میرزا حسین نوری برداشت، مراسم راهپیمایی اربعین دوباره برقرار شد و از آن پس بسیاری از عاشقان اهل‌بیت و امام حسین(ع) و نیز برخی علما و حتی مراجع تقلید با پای پیاده به کربلا سفر کرده‌اند، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی یکی از مراجع عالیقدر جهان تشیع که خود بارها با پای پیاده از نجف، رهسپار کربلا شده است. ایشان در رابطه با بزرگداشت روز اربعین حسینی می فرمایند: «به هر روی بر مراقبه کننده لازم است که بیستم صفر(اربعین) را برای خود روز حزن و ماتم قرار داده بکوشد که امام شهید را در مزار حضرتش(ع) زیارت کند، هر چند تنها یک‌ بار در تمام عمرش باشد، چنانکه حدیث شریف، علامت‌های مؤمن را پنج امر ذکر کرده است: ۵۱ رکعت نماز در شبانه روز، زیارت اربعین،‌انگشتر در دست راست کردن، پیشانی بر خاک گذاشتن و بلند بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‌ گفتن در نمازها».

* مرحوم سید محسن امین عاملی

مرحوم سید محسن امین عاملی مؤلف کتاب معروف «اعیان الشیعه» و از جمله بزرگانی بود که در این مراسم حضور مستمر داشته و درباره این مراسم این خاطره از وی بر جای مانده است: «…به مدت ده سال و نیم که در نجف بودم، زیارت های مخصوص عاشورا، عید قربان و غدیر و عرفه و اربعین را همواره انجام می دادم؛ مگر اندکی. پیش از سفر، نزد طلبکاران در بازار می رفتم و از آنها حلالیت می طلبیدم و به پیاده روی در زیارت، علاقه داشتم. نخست برایم سخت بود و بعد با تجربه دریافتم که آسان است. در این سفر، جمعی از طلاب جبل عامل و نجف و دیگران به من ملحق می شدند و از من پیروی می کردند. من بارها پیاده به زیارت کربلا و امام حسین(ع) رفتم…»

* شیخ محمدحسین غروی

شیخ محمدحسین غروی فرزند حاج محمدحسن است که در محرم سال ۱۲۹۶ قمری در نخجوان متولد شد. مرحوم غروی که بعدها به «کمپانی» شهرت یافت، به دلیل سالهاحضور در نجف اشرف و تربیت شاگردان فراوان در حوزه علوم دینی، حضور ویژه ای نیز در مراسم راهپیمایی اربعین داشت و این مراسم را چندین بار به جای آورده است.

* آیت الله العظمی میرزا محمدحسین نائینی

آیت الله العظمی میرزا محمدحسین نائینی غروی مشهور به علامه نائینی و میرزای نائینی، در سال ۱۲۷۷ هجری قمری در شهر نائین از توابع اصفهان به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۰۳ قمری برای ادامه تحصیل و پیمودن مدارج عالی علمی راهی عتبات عالیات می‌شود و در این مقطع بود که بنابر نقل شاگردانش در مراسم راهپیمایی اربعین شرکت می کرد.

* آیت الله ملکوتی

مرحوم آیت الله ملکوتی از جمله علمای بزرگ و شرکت کننده در این مراسم بوده است. ایشان در این باره می فرماید: « من نیز چند بار توفیق یافتم که در این مراسم بسیار معنوی، شرکت کنم و اغلب به همراه شاگردان مشرف می شدم. مسیر بین نجف و کربلا که حدود دوازده فرسخ است، معمولا در مدت دو یا سه روز طی می شد. بعضی ها مثل آقای شیخ هادی زابلی که پیش من درس می خواند، سلیقه خاصی داشت و این مسافت را یک روزه می رفت و یک روزه هم برمی گشت و بعضی ها نیز پس از پایان مراسم، از کربلا به کاظمین و سامراء مشرف می شدند و بعضی هم مستقیم به نجف بازمی گشتند.» 

* شهید آیت الله مدنی (ره)

شهید محراب آیت الله سید اسدالله مدنی، از استادان سرشناس حوزه نجف، یکی دیگر از عاشقان همیشگی مراسم پیاده روی نجف تا کربلا و زیارت حرم اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش، به خصوص در روز اربعین بوده است. عالمان و استادان حوزه علمیه نجف، خاطرات خوشی از این شهید بزرگ، در این مراسم باشکوه معنوی دارند.

* حاج آقا مصطفی خمینی (ره)

حاج آقا مصطفی خمینی نیز از عالمان و استادان نجف بود که همواره در مراسم پیاده روی حضوری پیوسته و جدی داشت. حضور ایشان در این مراسم به قدری زیاد بوده که خاطرات فراوانی از حضور ایشان توسط علما دوستان ایشان برجای مانده است. مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید تقی درچه ای در خاطره ای در رابطه با حاج مصطفی خمینی(ره) می گوید: «چندین بار همراه حاج آقا مصطفی خمینی از نجف پیاده به سوی کربلا رفتیم …در این سفرها دوستانی چون آقایان اسلامی، علیان، احسانی، کیانی، حلیمی کاشانی، آقای مجتبی قائمی، آقای حاج آقا نصرالله شاه آبادی و آقای رضوانی همراه بودند. حاج آقا مصطفی با پای برهنه و حتی بدون جوراب، حرکت می کرد و از هر کس مختصر صدایی داشت، می خواست اشعاری را در مقام و عظمت امام حسین(ع) بخواند و با شنیدن این اشعار، خودش طوری منقلب می شد که از شدت گریه، شانه هایش بالا و پایین می رفت. حاج آقا مصطفی خمینی همیشه دیوان شیخ محمدحسین غروی اصفهانی را همراه داشت و وقتی کنار دجله و فرات که دیگر نزدیک کربلا بود می رسیدیم، او به اسم کوچک مرا صدا می زد تا قسمتی از آن را بخوانم و به محض شروع، مثل کسی که بغضش بترکد، شروع به گریه می کرد. در طی چند کیلومتر من زمزمه می کردم و جمع دوستان به خصوص حاج آقا مصطفی گریه می کردند. ناگهان یکی از دوستان چشمش به گنبد مطهر حضرت امام حسین(ع) می افتاد و به دنبال آن، موج شوق و گریه در میان جمع بلند می شد…».

* علامه امینی (ره)

یکی دیگر از شخصیت های برجسته حوزه علمیه نجف که به طور مرتب، در مراسم پیاده روی اربعین شرکت می کرد، علامه امینی مؤلف کتاب ارزشمند «الغدیر» بود. در این سفرها، همواره تعدادی از عاشقان حسین (ره) او را همراهی می کردند.

* امام موسی صدر

امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان که در شهریور ۱۳۵۷ توسط صهیونیست ها ربوده و ناپدید شد، یکی از شیفتگان مراسم پیاده روی از نجف به کربلا بود. مرحوم آیت الله سید محمدعلی موحد ابطحی، یکی از عالمان بزرگ اصفهان که در نجف با امام موسی صدر هم بحث بود، می گوید: وقتی که امام موسی صدر همراه ما با پای پیاده از نجف به کربلا می رفت، در این سفر، حضوری عاشقانه داشت و در وقت دعا و زیارت عاشورا، از همه باحال تر بود و هنگام گریه، چشمانش از شدت گریه سرخ می شد و وقتی نوبت ذکر مصیبت و خواندن اشعار و نوحه سرایی به او می رسید، با حال جان کاهی در مصیبت اهل بیت(ع) اشعار فارسی و عربی فصیحی می خواند و هنگام کار و حمل اثاثیه سفر، بیش از همه کار می کرد و هنگام شوخی و مزاح، مزاح هایی بیان می کرد که بعد علمی و اخلاقی جالبی داشت.