«تنگه ابوقریب» اگر از منظر تحلیلگران جنگ بود، اصلا فیلمی ساخته نمی‎شد+عکس

محمدرضا شجاعی با اشاره به اینکه "حدود ۶ماه قبل از حمله به «تنگه ابوقریب» در جبهه بوده و سابقه حضور در جنگ را دارد"در گفت‌وگویی با ایسنا درباره تاثیر این حضور بر طراحی صحنه و لباس این فیلم بیان کرد: سابقه حضور من در جبهه و جنگ باعث شده بیشتر کارهایی که برای طراحی صحنه و لباس انجام می‌دهم از سر تجربه باشد، به همین دلیل شاید فعالیت در این زمینه برای من راحت‌تر از دیگرانی است که این تجربه را نداشته‌اند.

او ادامه داد: در ایامی که در جبهه حضور داشتم فقط شاهد بخش کوچکی از اتفاقات و رویدادهای دفاع مقدس بودم و قطعا خیلی از مطالب را نمی‌دانم و لایه‌های مجهول زیادی برایم وجود دارد، به همین دلیل وارد هر پروژه‌ای که می‌شوم تحقیقات گسترده‌ای انجام می‌دهم و چون می‌خواهم واقع‌نگری در کارهایم داشته باشم، تلاش دارم تا جایی که امکان دارد با مطالعه و تحلیل‌های دقیق و درست وارد کار شوم.

این طراح صحنه و لباس که تاکنون تجربه کار در پروژهای متعددی در ژانر دفاع مقدس را برعهده داشته، در پاسخ به برخی انتقاداتی که درباره دور شدن از واقعیت در بیان این داستان مطرح شده است، توضیح داد: اینکه چقدر این فیلم منطبق با واقعیت است یا نه، یک مطلب حاشیه‌ای است. اصلی‌ترین نکته این است که ما چقدر یک مفهوم، قصه یا واقعیت باارزش را برای مردم تعریف می‌کنیم و انعکاس چه بخش ارزشمندی از جنگ را ارایه می‌کنیم. در این میان باید بگویم که کلیت این فیلم مطلوب خود من نبوده که بخواهم از آن دفاع کنم بلکه این کاری است از دستمان برمی‌آمد زیرا اگر دستمان باز بود، شاید چیزهای دیگری را هم بیان می‌کردیم.

وی با تاکید بر اینکه "بعد از گذشت این همه سال امروز زمان آن است که یک تحلیل واقع‌بینانه نسبت به اتفاقات روزهای پایانی جنگ ارائه دهیم"، افزود: برای روایت اتفاق ابوقریب باید وارد ستاد فرماندهان و تحلیلگران جنگ می‌شدیم. اینکه چه شد در روزهای پایانی جنگ عراق توانست فتوحات عظیمی داشته باشد و شکست‌های زیادی را به ما بزند سوال مهمی است. در این روز ما حدود ده هزار اسیر دادیم. ما که در جنگ موقعیت خوبی داشتیم، پس چه شد که در تنگه ابوقریب با چنین چیزی مواجه شدیم؟

شجاعی اضافه کرد: تاحدی که در توانمان بود و اجازه داشتیم سعی شد در ساخت این اثر واقع‌بینانه عمل کنیم. اما اگر می‌خواستیم از منظر تحلیلگران جنگ وارد این داستان شویم و واقعیت‌ها را بگوییم، نباید اصلا فیلمی ساخته می‌شد یا آنکه مجوز ساختش داده نمی‌شد. بنابراین مجبور شدیم در سطح قرار بگیریم و از منظر یک نوجوانی که تازه وارد جنگ شده و فرمانبر است به جنگ نگاه کنیم تا فرماندهان آن. اما این حق مردم است که بدانند در اتاق‌های فرماندهی چه اتفاقی افتاده و نه آنکه در گردان‌ها چه گذشته است. درست است که این داستان همه واقعیت‌ نبوده یا نکته چندان ارزشمندی برای مخاطب امروز نداشته اما با این وجود باید این حرف‌ها زده شود تا اگر کوتاهی‌ای هم وجود داشته دوباره تکرار نشود. شاید بتوان گفت در حال حاضر تجلیل از رزمندگان به تنهایی کاربردی ندارد، این برای زمانی بود که می‌خواستیم در جوانان انگیزه ایجاد کنیم نه الان.

طراح صحنه و لباس «تنگه ابوقریب» یادآور شد: انگیزه و ایده اولیه ساخت این فیلم از طرف آقای ملکان بود ومدتها روی آن تحقیق کرده بودند. اما پرداختن به این جزئیات در حقیقت عبور از خطوط قرمز و چیزهایی بود که قبلاً امکان بیان آن وجود نداشت. با این وجود پرداختن به این ریزه‌کاری‌ها و دقت در آنها برایم کار سختی نبود زیرا در شرایطی کار سخت خواهد شد که من به عنوان طراح کارم را بلد نباشم یا برای انجام کارم ابزار و امکانات لازم را در اختیار ندارم و یا در حالت سوم با تیمی کار کنیم که ضعیف و کار نابلد هستند اما هیچ کدام از این موارد برای ساخت این فیلم وجود نداشت. ابزار و امکانات در حد مطلوبی در اختیار ما بود، همه در کارشان مهارت داشتند و در نهایت می‌توانم بگویم کار بزرگی انجام دادیم نه سخت.

شجاعی همچنین گفت: در ساخت این اثر، کارهای ساخت و سازی و دکور سنگین نداشتیم و بیشتر تاکیدمان بر چیدمان بود. سخت‌ترین لحظه در ساخت این اثر هم ساخت سکانس_پلانی بود که ۵ دقیقه به طول انجامید و نیاز به هماهنگی بسیار زیادی داشت.

این طراح صحنه و لباس فیلم‌های «بادیگارد»، «آرایش غلیظ» و «اخراجی‌ها» اضافه کرد: از دو منظر می‌توان به این کار نگاه کرد. اول از منظر کسانی که این کار را ساختند و دیگری از زاویه دید مخاطب. اگر از منظر مخاطب به این کار نگاه کنیم، این فیلم اثر چندان ارزشمندی نبوده چون باید حقایق دقیق و مطالب مهم‌تری به مخاطب داده می‌شد. شاید به این خاطر این اتفاق نیفتاد که ما خودمان به عنوان فیلمساز مهارتش را نداریم و بخشی دیگر به این خاطر است که هنوز ظرفیت آن وجود ندارد که برخی حقایق گفته شود.

وی در پاسخ به این سوال که با وجود اینکه «تنگه ابوقریب» گیشه‌ی خوبی داشت اما اگر بخواهیم بطور کلی بررسی کنیم، علت استقبال نکردن مردم از فیلم‌هایی در ژانر دفاع مقدس چیست؟ گفت: مردم ما غالبا توجهی به فیلم دفاع مقدس ندارند و اهمیت زیادی به آن نمی‌دهند زیرا هربار با مضامینی تکراری مواجه می‌شوند و حرف جدیدی را نمی‌شنوند. من منتقد این جریان فیلمسازی هستم اما علت اینکه من همچنان در این حوزه فعالیت می‌کنم این است که معتقدم تا همین حد هم که می‌توان درباره جنگ صحبت کرد ارزشمند است و چون نمی‌توانیم همه حقیقت را بگوییم نباید خودمان را سانسور کنیم. متاسفانه اکنون بیشتر از آنکه در پی تحلیل جنگ باشیم، در فکر تجلیل از جنگ هستیم.

شجاعی درباره تاثیر حضور موسسه فرهنگی هنری اوج در ساخت این اثر هم توضیح داد:حضور سازمان اوج کمکی به تهیه کننده فیلم بود زیرا ساخت چنین آثاری از دست بخش خصوصی بر نمی‌آید با این اوصاف توانستیم با امکاناتی که در اختیارمان قرار گرفت در این اثر نوآوری‌هایی در فرم داشته باشیم.

این طراح ادامه داد: هر کدام از ما به عنوان عوامل این فیلم افق و جهان‌بینی خاص خودمان را داشتیم اما برای ساخت یک اثر باید یک مطالبه‌ دقیق و عمیق از طرف دو قطب اصلی پروژه یعنی تهیه کننده و کارگردان وجود داشته باشد. ما در خیلی از پروژه‌ها وارد می‌شویم و می‌خواهیم کارهای بیشتری انجام دهیم اما استانداردهای مطالبه‌گری تهیه‌کننده و کارگردان خیلی پایین‌تر است و یا هنوز ظرفیت آن از طرف متولیان جنگ وجود ندارد. در «تنگه ابوقریب» آقای ملکان به عنوان یک تهیه‌کننده بسیار با سواد،‌ حرفه‌ای، دقیق و با جرات عمل کرد. بارها پیش می‌آمد که حضور آقای ملکان و آقای توکلی و مطالباتی که از ما داشتند، باعث می‌شد ما هم سر ذوق بیاییم.

به گزارش ایسنا، «تنگه ابوقریب» از سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر، ۶ سیمرغ دریافت کرد و این چنین رکورددار دریافت بیشترین جایزه از این جشنواره شد.

در این اثر جواد عزتی، امیر جدیدی، حمیدرضا آذرنگ، مهدی پاکدل، علی سلیمانی، قربان نجفی و مهدی قربانی نقش آفرینی کرده‌اند و از دیگر عوامل آن می‌توان به مدیر فیلمبرداری: حمید خضوعی ابیانه/ مدیر تولید: محمدرضا منصوری/ تدوین : میثم مولایی/ طراح چهره پردازی و جلوه های ویژه چهره پردازی : سعید ملکان/ طراحی صحنه و لباس : محمدرضا شجاعی/ طراحی و ترکیب صدا : امیرحسین قاسمی/صدابردار : رشید دانشمند/ موسیقی : حامد ثابت/ جلوه های بصری : جواد مطوری، حسن ایزدی، محسن خیرآبادی، محمد برادران/ جلوه های ویژه میدانی : محسن روزبهانی/ عکاس : محمد بدرلو/ محصول مرکز فیلم و سریال سازمان هنری رسانه ای اوج اشاره کرد.

انتهای پیام