چاقی یا نداشتن تحرک؛ کدام خطرناک تر است؟

خیلی خوب بود اگر همه‌ی ما وزن بدنی نرمالی داشتیم، هر روز دست کم 30 دقیقه ورزش می‌کردیم و رژیم غذایی‌مان هم سالم بود. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که این معیارها را در زندگی خود رعایت می‌کنند می‌تواند سالها به عمر خود اضافه کنند زیرا ریسک بیماری‌های مزمنی چون دیابت نوع دوم، بیماری‌های قلبی و عروقی و انواعی از سرطان را کاهش می‌دهند.

متاسفانه خیلی از ما سبک زندگی سالم و فعالی نداریم و درصد قابل توجهی از جامعه دچار اضافه وزن بوده یا به نوعی با مشکلی در سلامتی خود که مرتبط با چاقی است دست و پنجه نرم می‌کنند.

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، افراد در فعالیت‌های هوازی بهتر از فعالیت‌های غیر هوازی و تمرینات قدرتی بهتر به توصیه‌ها عمل می‌کنند. 52 درصد از افراد بالای 18 سال به میزان کافی به فعالیت‌های هوازی می‌پردازند اما فقط 22 درصد از این جمعیت طبق توصیه‌های کارشناسان سلامت، تمرینات قدرتی انجام می‌دهند. ما برای سلامتی و تندرستی به هر دو نوع فعالیت نیاز داریم.

با این همه تاکید و توصیه‌هایی که مبنی بر حفظ وزن سالم و داشتن تحرک بدنی وجود دارد ممکن است این سوال برای‌تان مطرح شود که بالاخره کدامیک به سلامتی بیشتر آسیب می‌زند: چاقی یا یکجا نشینی؟ طبق آمار و اطلاعات موجود، داشتن تحرک بدنی می‌تواند آمار مرگ و میر را در افراد با وزن نرمال، 50 درصد کاهش بدهد؛ کاهش چشمگیری است!

مطالعه‌ای برای بررسی این واقعیت انجام شد و به بررسی آمار و اطلاعات مرگ در میان 2000 مرد که عده‌ای از آنها چاق بودند و دیابت داشتند پرداخت. برخی از این افراد علی رغم بیماری که داشتند از لحاظ فیزیکی فعال بودند، نرخ مرگ‌شان یک سوم کمتر از آنهایی بود که وزن بدنی نرمال داشتند و فقط کمی ورزش می‌کردند. این مطالعه همچنین دریافت که شاخص توده بدنی ارتباطی با ریسک مرگ نداشت اما سطح فیتنس فیزیکی با مرگ مرتبط بوده است. مثلا احتمال مرگ زودرس در افرادی که فیتنس بدنی‌شان کمترین بود، چهار و نیم برابر بیشتر از آنهایی بود به سطح بالایی از فیتنس رسیده بودند.

تاثیر چاقی و یکجا نشینی بر هم چگونه است؟

ما در مورد اپیدمی شدن چاقی زیاد صحبت کرده‌ایم اما نباید این حقیقت را نادیده بگیریم که مشکل ِ نداشتن تحرک کافی هم وجود دارد. ترکیب این دو، برهم کنشی است که تاثیر را شدت می‌دهد. چاق بودن و تحرک بدنی نداشتن، ریسک مرگ را بالاتر از اینها هم می‌برد. بدون شک برای عده‌ای از افراد سخت است که وزن کم کنند و همه نمی‌توانند با موفقیت مراحل کاهش وزن را پشت سر بگذارند و به وزن سالم برسند، اما کاری که اکثر افراد می‌توانند انجام دهند این است که روزانه ورزش کنند.

اما آیا ما این کار را می‌کنیم؟ این آمار درستی است که Los Angeles Times ارائه داده: 30 درصد از آمریکایی‌های بالای 6 سال، سبک زندگی یکجا نشینی دارند، به صورتی که به طور مرتب هیچگونه تحرک بدنی ندارند. واقعا چرا آدمها این اندازه در ورزش کردن ناتوانند؟

چاقی و انگیزه‌ی ورزش

تحقیقی جدید روی موش‌ها تا حدودی ماجرا را روشن کرد: معلوم شد که خود ِ چاقی می‌تواند انگیزه‌ی ورزش کردن را نابود کند. بدون تردید اگر شما وزن‌تان زیاد باشد برای‌تان سخت‌تر است که بخواهید خودتان را حرکت دهید و ورزش کنید، اما این مطالعه نشان می‌دهد کمبود انگیزه می‌تواند از تفاوت‌های موجود در فعالیت مغزی بین افراد چاق و افراد غیر چاق ناشی شود، دست کم در موش‌ها که اینطور است!

در این مطالعه محققان دریافتند در مغز موش‌های چاق، تغییراتی در سیگنال دهی دوپامین بوجود می‌آید که باعث می‌شود تمایل کمتری برای حرکت کردن داشته باشند. در واقع چاقی، فعالیت گیرنده‌هایی را که به دوپامین در مغز واکنش نشان می‌دهند تغییر می‌دهد. دوپامین هورمونی است که بر خلق و خو، اشتها و تمایل ما به از جا بلند شدن و حرکت کردن اثر می‌گذارد. برخی از دانشمندان این موضوع را به بحث کشیده‌اند که ممکن است چاقی از کمبود فعالیت بدنی ناشی نشود، بلکه بی‌میلی به ورزش ممکن است ناشی از تغییرات در سیگنال دهی دوپامین باشد.

ورزش ممکن است نتواند بر تمام خطرات ناشی از چاق بودن غلبه کند اما مطمئنا کمک می‌کند. در تحقیقی که روی بیش از 14000 مرد میانسال که خیلی از آنها چاق بودند انجام شد، سطح فیتنس این افراد به مدت 6 سال مورد پیگیری و کنترل بود. یافته‌ها نشان داد مردهایی که اجازه داده بودند سطح فیتنس‌شان افت کند، نرخ مرگ و میرشان بیشتر بود و ارتباطی هم با شاخص توده بدنی‌شان نداشت. این اطلاعات نشان می‌دهد ورزش تا چه حد مهم است. از سویی دیگر آنهایی که سطح فیتنس خود را بهتر کرده بودند، احتمال مرگ و میرشان را نیز کاهش داده بودند. به هر حال با تمام این جمع بندی‌ها به این نتیجه می‌رسیم که تحرک بدنی بیشتر می‌تواند احتمال مرگ را پایین بیاورد.

ضمنا پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تحرک بدنی حتی اگر روی چاقی هم اثری نگذارد، باز هم احتمال مرگ را کاهش می‌دهد. به عبارتی دیگر، حتی اگر وزن هم کم نکنید، ریسک مرگ‌تان پایین‌تر می‌آید زیرا ورزشی که می‌کنید، سطح فیتنس و سلامتی‌تان را بالا می‌برد. این خبر خوبی است چون ورزش چیزی است که ما روی آن کنترل داریم و همیشه هم عددی که تراوز نشان می‌دهد ملاک نیست.

حرف آخر

اجتناب از چاقی و سبک زندگی فعال داشتن هر دو برای سلامتی و طول عمر مهم‌اند. اما داشتن تحرک بدنی و از نظر جسمی سالم بودن، حتی اگر نتوانید به وزن ایده‌آل‌تان برسید امتیاز بیشتری نصیب‌تان می‌کند. یک برنامه‌ی ورزشی مناسب که شامل تمرینات قدرتی و غیر هوازی باشد می‌تواند ساختار بدنی‌تان را نیز بهبود بدهد. تمرینات قدرتی می‌توانند مقدار عضلات‌تان را افزایش بدهد و متابولیسم‌تان را بالا ببرد. پس هر وزنی که دارید ورزش کنید و تحرک بدنی را همیشه داشته باشید.