راویان ماندگار اخبار، از قاسم افشار تا ایران شاقول+عکس

احمد رنجبر: درباره شش گوینده شاخص خبر که صدا و تصویرشان خاطره جمعی چند دهه را شکل داده است. سبک هر کدام چه بود و سرنوشت شان به کجا رسید؟ این گزارش به مناسبت درگذشت قاسم افشار تدوین شده است.

قاسم افشار

محور این گزارش بازخوانی سبک حرفه ای و سرنوشت گوینده های مشهور خبر بعد از انقلاب است. آنها که سال ها در قاب تلویزیون دیده می شدند و میلیون ها بیننده چشم به دهانشان می دوختند تا از «همه چیز» مطلع شوند سرنوشت جنگ، نزاع های خارجی، سخنرانی مسئولان، اعلام کوپن و ... گوینده های خبر برای چند نسل فقط یک چهره و صدا نیستند بلکه شاکله ای از خاطرات جمعی هستند که خاستگاه و آرمان های واحدی پشت آنها قرار دارد. پس عجیب نیست وقتی خبر درگذشت قاسم افشار شنیده می شود، نوستالژی هاست که بعد از آمدن نام او قرار می گیرد.

با این همه افشار را باید فراتر از خاطره سازی دید. او به سبک گوینده های دهه 60 آرام و شمرده و کلاسیک خبر می گفت. صدایی گرم و نافذ داشت که از ته گلو می آمد و به دل می نشست، کمتر به یاد می آوریم تپق و گاف هایش را. بیست و اندی سال به طور مستمر در قاب تلویزیون حاضر بود تا اینکه بعد از انتخابات سال 88 این حرفه را رها کرد و کمتر کسی از او خبرداشت.

فواد بابان

پا به مسیر پدر گذاشت و خیلی زود گوی شهرت را از او ربود. فواد بابان در دهه 60، 70 و 80 از گوینده های پرکار رادیو و تلویزیون بود که چهره اش را مدام در بخش های مختلف خبری می دیدیم: یک مرد موقر با تیپی آراسته و موهایی که با نظم در گوشه ای قرار گرفته بودند. صدایش صلابت داشت اما خشک نبود؛ مهم تر اینکه سعی نمی کرد صداسازی کند و به همین خاطر در اولین فرصت سبک پیشین را شکست و «صمیمانه» جلوی دوربین ظاهر شد.

فواد بابان بارها تعریف کرده که نمی خواسته در قید اجراهای خشک و خالی بماند و برای همین با دادن لحن صمیمانه به کلامش تا جای ممکن به بیننده نزدیک شده است. او از تپق هراسی نداشت. گاهی با گوشه چشم به اطراف نگاه می کرد، بین اصوات و کلمات فاصله می انداخت و البته همه این کارها را در کمال ادب می کرد. فواد بابان بیش از 30 سال خبر خواند و به گفته خودش رفت تا جا برای جوان ها باز شود. با این حال گفته می شود از صدا و سیما خاطرش مکدر است.

محمدرضا حیاتی

یکی از دیرپاترین گوینده های خبر است که برخلاف هم نسلانش هنوز حرفه خود را رها نکرده. محمدرضا حیاتی از سال 1360 وارد حرفه گویندگی شد و همچنان به کارش ادامه می دهد. البته او در تاریخ 2 تیر 1394 در سن 59 سالگی پس از 34 سال گویندگی بازنشسته شد اما با موافقت رئیس وقت سازمان صداوسیما به ادامه گویندگی پرداخت. محمدرضا حیاتی صدایی نافذ دارد، خبرهای معمولی را هم در اوج می خواند و سعی می کند به اخبار ساده نیز هیجان ببخشد. سبک کاری اش منحصر به فرد است و در طول این سال ها از اصول ثابت تخطی نکرده.

در واقع حیاتی کلاسیک ترین گوینده خبر است که هر بار شیوه خود را پیراسته اما اصل آن از بین نرفته. در سال های اخیر لحن او کمی صمیمی شده ولی همچنان دوز جدیت آن بالاتر است و محمدرضا حیاتی کم گاف نداشته ولی این اتفاق روی کیفیت کاری اش سایه نینداخته است، گوینده خوش صدا، خیلی از خبرهای مهم را در کارنامه دارد که یکی از مهم ترین آنها اعلام رحلت امام خمینی است.

حسن سلطانی

پیش دوستان و همکاران با عنوان «حاج حسن» شناخته می شود. او در بین هم نسلان خود اشتیاق بیشتری به تجربه حوزه های مختلف داشته و از یک جایی به بعد کلا بی خیال گویندگی شد و به اجرا رو آورد. سلطانی سال 1358 کار گویندگی را شروع کرد و تا سال 1379 در شبکه دو مشغول این کار بود. سلطانی را با مو و محاسن مشکی به یاد می آوریم. با ریش آنکادر شده و البته صدایی خش دار. باطمانیه خبرها را می خواند و اصراری نداشت به جملات هیجان ببخشد. این آرامش ذاتی او به خوبی در گویندگی مشهود بود و به ندرت صدایش اوج می گرفت.

سلطانی بعد از افتتاح شبکه خبر کارش را در آنجا پی گرفت و مدتی هم در شبکه جام جم مشغول فعالیت بود. سلطانی خیلی زود اجرا را در کنار گویندگی تجربه کرد. او از سال 69 برنامه های معارف رادیو و تلویزیون را برعهده گرفت. او سال هاست برچسب گویندگی را به طور کامل از خود برداشته و به اجرای برنامه های مذهبی رو آورده است. سال پیش مجری پیش برنامه مناظره های ریاست جمهوری هم بود تا بار دیگر علاقه مندی اش را به برنامه های سیاسی نشان دهد.

ایران شاقول

نامش برای خیلی ها آشنا نیست و تازه دو سال پیش با اعلام خبر مرگ او اسم ایران شاقول سر زبان ها افتاد. حرجی هم نیست چون فعالیت او همپای دیگر همکاران نبود ولی مگر می شود نام شاقول را از تاریخ گویندگی حذف کرد؟ او در دهه 60 گوینده فعال رادیو و تلویزیون بود، صدایی محکم و رسا داشت، شمرده خبر می خواند و لحنش از یکنواختی معنادار و موزونی تبعیت می کرد. برای پی بردن به خصلت های گویندگی خانم شاقول کافی است نام او را در اینترنت جستجو کنید و به یکی از اجراهای او پرسید. شاقول در زمانی اجرا می کرده که فعالیت برای خانم ها محدودتر بوده اما این گوینده با سبک خاص خود و البته پوشش منحصر به فرد رویروی دوربین حاضر می شده است.

ایران شاقول با پوشش روسری خبر می خواند که خب بعدها جای خود را به چادر و مقنعه داد و به قول سوسن حسنی دخت، گوینده شبکه خبر تلویزیون پوششی که این روزها اصلا خانمی را با آن از در ورودی سازمان به داخل راه نمی دهند. مدت ها کسی از ایران شاقول خبر نداشت تا اینکه دو سال پیش خبر درگذشت او رسانه ای شد.

مازیار ناظمی و دیگران

کمی طول کشید تا گوینده های ورزشی هویت پیدا کنند. این اتفاق با راه اندازی شبکه سه رخ داد و شاهد گوینده هایی بودیم که فقط خبر ورزشی می گفتند. کم کم در بخش های مختلف خبری، گوینده های ورزشی با لحن و چهره های مختلف عرض اندام کردند و حالا به تشخص کامل رسیده اند. در این میان چند چهره بیش و پیش از دیگران به شهرت رسیدند: مازیار ناظمی، علیرضا دهقانی و غلامعلی پیرایرانی.

ناظمی را باریش آنکادر شده به یاد می آوریم؛ پیرایرانی را با سبیل های پرپشت و دهقانی با سبیل نازک. هر سه شمایلی متفاوت از مجریان کلاسیک داشتند و هرسه سبک متفاوتی در گویندگی پیش گرفتند. در یک نکته اما شباهت داشتند و آن به کارگیری جمله های خودمانی بود تا اینگونه پیش قراول شکستن سبک اجراهای خشک خبری باشند. در این جمع علیرضا دهقانی به چنان شهرتی رسید که توانست نماینده مجلس شود. مازیار ناظمی رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ورزش و نیز سرپرست اداره کل بین الملل وزارت ورزش است. پیرایرانی برنامه روح پهلوانی را اجرا می کند.

مازیار ناظمی