دمیدن روح فرهنگ در کالبد المان های شهری

 کریستوفر الکساندر استاد سرشناش معماری، شهر را یک اثرهنری بزرگ می داند که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد. آیا این نظریه الکساندر در مورد شهرهای ایران هم صدق می کند؟

معماری اسلامی ایران یکی از سبک های خاص در اسلوب شهرسازی است. شما کافی است نگاهی به تصاویر قدیمی از شهرهایی چون تبریز، یزد، شیراز و حتی اردبیل داشته باشید. اما به نظر می رسد با تحولی عظیمی که در پی پدیده مهاجرت در زندگی شهرنشینی ما ایرانی ها «به یک آن» حادث شد، نتوانستیم یک مبلمان برای شهرهایمان را شکل دهیم که همسان با اعتبار و پیشینه گذشته اش باشد. اردبیل درسه سال گذشته یک رویکرد نوینی را حوزه مبلمان شهری داشته است که در پی تعریف یک «هویت» برای این شهر است. شهرداری اردبیل سعی می کند بنیانی تازه بنا نهد و در سیمای شهر تغییراتی ملموس ایجاد نماید؛ این تغییرات علاوه بر مبلمان شهری بیشتر متوجه مباحث فرهنگی هم است.

حمید لطف اللهیان؛ شهردار اردبیل، در سه سال گذشته مبلمان شهری را مورد توجه خاصی قرار داده است. کافی است گذرتان به محله شهیدگاه، یا خیابان ورودی شورابیل از سمت شهرک کوثر بیافتد. شکل طراحی المان ها و نمادهای شهری در هر دو محل سیمایی مختص شهر اردبیل را ایجاد کرده است. لذت قدم زدن در محله شهیدگاه و تماشای آبنمای آن در کنار گلدان هایی که در طول مسیر طروات خاصی را می بخشند، فقط مختص اردبیل است. شهردار اردبیل در این باره می گوید: با نوآوری در مبلمان شهری شهیدگاه تبدیل به فضایی شد که افراد در آنجا با یکدیگر ملاقات کرده و بیشتر مراسم و جشنواره‌ها در آن برگزارمی کنیم که این تغییرات در مبلمان شهری تاثیرات مثبت اقتصادی و محیط‌زیستی به همراه دارد.

یک هنرمند اردبیلی در این باره می گوید: یک شهر بسته به هنر و خلاقیت شهروندان ماندگارتر است، و اگر بنا به تفاسیر هنری شهر را یک اثر هنری بدانیم در آن صورت باید به نیازهای مردم هم پاسخ گو باشد. ملکی بر این باور است که مبلمان شهری وظیفه زیباسازی شهر را به عهده دارد، هرچه مبلمان شهری گسترده باشد و به تجهیزات خاص و متنوع مجهز شود همانقدر باعث راحتی و آرامش انسانها می شود.

او که سابقه اجرای طرح های مبلمان شهری را دارد می گوید: مبلمان شهری را از جمله امکاناتی می توانیم در نظر بگیریم که در ارتقای کیفیت بصری شهر به مردم نقش قابل توجهی دارد. در کنار آن اگر مسئولین شهری هم سعی در این داشته باشند که با تزیئن و طراحی شهری زیبا از نظر بصری موجب تأمین نیازهای عمومی شهروندان شونددر این حالت ما به شاخص هایی ممتاز از زندگی شهری هم می رسیم.

ملکی می گوید: متاسفانه از زمانی که دیدگاه مدیران شهری ما، شهر را تنها مجموعه ای از آهن و بتن تعریف کرد و شهر عملا به جایی که عده ای در خانه های آن زندگی، در پیاده روهایش قدم زنی و در خیابان هایش ماشین برانند، با یک دیدگاه تنزل یافته ای مواجه شدیم که شهر را خالی از زیبایی کرد. هر چند که در سالهای اخیر تلاش هایی در این حوزه می شود، اما برای دستیابی به یک طراحی انسان محور مبلمان شهری نیازمند تلاش بیشتری هستیم.

ملکی تاکید دارد که برای توسعه مبلمان شهری درشهری چون اردبیل، استفاده از ظرفیت و توان هنرمندان بومی هم می تواند به کوتاه شدن زمان و مسیر تحقق آن کمک کند.

البته دامنه معنای مبلمان شهری بسیار وسیع است و شعاع خیلی بزرگی را در بر می گیرد. اما در یک نگاه کلی اگر مبلمان شهری به مفهوم اجزا و امکاناتی که با ویژگی های مختلف چون رنگ، شکل، فراوانی، نوع مکان گیری مناسب و غیره، در ارتقای کیفیت و کمیت محیط ، ویژگی های بصری، خدمت رسانی به مردم و رفع نیازهای مختلف آنها ایفای نقش می کنند؛ در نظر بگیریم به یک تعریف کامل از آن می رسیم.

در مبلمان شهری مؤلفه‌هایی مانند نورپردازی، نماسازی بناها، مبلمان بافت تاریخی شهر و پارکینگ و سایر مراکز خدماتی و تفریحی موردتوجه قرار می گیرد، اما در کنار آن آنها باید حاوی یک پیام نیز باشند. مدیر عامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اردبیل می گوید: نصب المان‌های فرهنگی علاوه بر بهبود منظر شهری و زیباسازی شهر می‌توانند به معرفی گوشه‌ای از سابقه فرهنگی و تاریخی شهر اشاره داشته باشند.

شهردار اردبیل هم بر این باور است که اگر هویت و فرهنگ یک شهر به تدریج به فراموشی سپرده شود و امکان انتقال آنها به نسل های کنونی وجود نداشته باشد در آینده ای نه چندان دور شاهد کاهش شدید مشارکت مردم با شهرداری در اجرا و نگهداری از پروژه ها و مبلمان شهری خواهیم شد. از طرفی به گفته شهردار اردبیل شهرداری در نظر دارد نظرات شهروندان را هم در طراحی المان های شهری اخذ کند.

لطف اللهیان می گوید: در معرفی ایده ها رعایت شاخصه های ایرانی اسلامی مورد تاکید است و تا به امروز نیز شهرداری اردبیل در طرح المان ها و پروژه های شهری رعایت این اصل را در دستور کار قرار داده است و شهرداری اردبیل استفاده از ایده های شهروندان را با هدف بهبود طرح و برنامه ها دنبال می کند.

این رویکرد شهرداری اردبیل در ایجاد روحیه مشارکت در طراحی و چیدمان مبلمان شهری ایده ای است که در راستای تحقق اهداف طرح«شهر انسان محور» اجرا می شود. ایده ای که لطف اللهیان در اولین روزهای آغاز شهرداری خود آنرا را مطرح کرد و در این راستا او بارها بر ایجاد توازن بین فرهنگ و عمران و در مواردی بر تقدم فرهنگ بر عمران سخن گفته است. یکی از ویژگی های مهم اجزای مبلمان شهری، ارتباط تنگاتگ آن با فرهنگ است؛ یعنی از هویت و فرهنگ شهر و شهروندان است نشأت می گیرد و باید آنها را بتواند ارائه دهد. اگر یک مقایسه ساده میان شکل بصری و محتوایی مبلمان شهری اردبیل با گذشته داشته باشیم متوجه این تغییرات می شویم. این تحولات و اقدامات در همه نقاط شهری ملموس است. از طرفی شهرداری در این راستا می کوشد که قدمت و فرهنگ اردبیل را هم در آنها مورد اشاره داشته باشد.

اکبر میرزاد؛ مدرس دانشگاه در باره مبلمان شهری می گوید: مبلمان های شهری یکی از المان هایی هستند که بر زیبایی سیمای شهر و فضایی که ما برای زندگی انتخاب کرده ایم، تاثیر بسیار زیادی دارند. این المان ها همان قدر که جذاب و زیبا هستند، کاربردی هم هستند و می توانند به بالاتر رفتن سطح کیفی زندگی ما کمک کنند.

همانطور که می دانید چیدمان مناسب این مبلمان می تواند شهر را به یک اثر هنری تبدیل کند، و در روح وروان ساکنین آن شهر تاثیر گذار تبدیل شود و همیشه در یادها زنده بماند. اردبیل در آینده بیشتر شاهد این تغییرات متنوع در سطح شهر خواهد بود و با داشتن شهری زنده به وفور آرامش شهروندان را فراهم و هویت شهری اردبیل بر اساس بر اساس شاخص های شهر انسان محور شکل خواهد گرفت.

46