چطور قورمه سبزی به یک غذای مبتذل تبدیل می شود!؟

اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی برنامه «چشم شب روشن» میزبان سیروس الوند کارگردان و فیلمنامه نویس شناخته شده سینما برای گفتگو درباره سینمای اجتماعی بود.

اکبر نبوی در بخشی از برنامه گفت: ما در سینمای آمریکا فیلمهای اجتماعی درخشان کم نمی بینیم. حتی بخشی از آثار وسترن به نوعی سینمای اجتماعی به حساب می آیند.

الوند در این خصوص گفت: وقتی نئورئالیسم شروع شد، با ظواهر فریبنده سینمای ایتالیا درگیر شد. این حرکت هم عمدی بود و به نظر من می تواند نسخه ای برای سینمای ما هم باشد.

فیلمهای ما هرچقدر ایرانی تر باشند، جهانی تر هستند

وی افزود: شادروان کیارستمی چرا مطرح شد؟ سادگی فیلمهای او که به زندگی خیلی نزدیک بود. به سادگی رسیدن خیلی سخت است. شاید فکر کنیم اینکه چیزی نیست، اما پرداختن به سادگی چیزی است که در تمام دنیا با آن ارتباط برقرار می کنند و دشوار است. طبیعی است که ما نمی‌توانیم با تکنیک با سینمای دنیا مواجه شویم، بلکه فیلمهای ما هرچقدر ایرانی تر باشند، جهانی تر هستند. اینکه بخواهیم مثل جهان بسازیم، به معنای جهانی ساختن نیست. این سینما برای این جهانی است که مطابق با زندگی خودشان ساخته می شود و تقلیدی نیست.

چطور قورمه سبزی به یک غذای مبتذل تبدیل می شود!؟

کارگردان «پرتقال خونی» در تایید حرف نبوی که عنوان می کرد فیلمسازی مثل «کوروساوا» حتی آثار شکسپیر را نیز ژاپنی می سازد، تاکید کرد: ایرانی بودن فیلمهای کیارستمی هم راه را باز کرد. اما اشکال از جایی آغاز شد که از او تقلید شد. واژه ابتذال از بذل می آید، یعنی من به درجه ای می رسم که چیزی را پس می زنم و آن را می بخشم. مثال ساده اش وقتی است که مادر شما شنبه برایتان قورمه سبزی بپزد و خیلی هم لذت بخش است اما اگر او تا سه شنبه به اینکار ادامه بدهد، دیگر قورمه سبزی یک غذای مبتذل است! حتی اگر سه شنبه غذا جا افتاده تر و حرفه ای تر هم باشد اما دیگر برای شما به ابتذال رسیده و تخم مرغ را ترجیح می دهید.

وی تصریح کرد: سینما هم به همین سادگی به همین معضل دچار می شود. یعنی پنجمین تقلید از «خانه دوست کجاست» دیگر به درجه ابتذال رسیده است. این مشکل را در همه گونه ها داریم. زمانی من خیلی دلخور بودم چرا سینمای جنگ ما از فیلمهای درجه سه آمریکایی تقلید می‌کند و شاهد فیلم برجسته ای نیستیم. به نحوی که خود مسئولان حسرت و غبطه می خوردند.

تمجید سیروس الوند از فیلمهای دفاع مقدسی جشنواره فیلم فجر

الوند ادامه داد: امسال در جشنواره فیلم فجر من دو فیلم «تنگه ابوقریب» و «سرو زیر آب» را دیدم و متوجه شدم همانطور که مولانا می گوید پشت این پرده خبرها است و ما بی خبریم، انگار واقعا پشت پرده خبرهایی است. هنوز بچه های ما خبر نداده اند و خیلی خبرها است. اینطور فیلمسازی هم آن خاطره دفاع مقدس را زنده می کنند، هم ژانر هویت خود را ادامه می دهد و دچار نخ نمایی نمی شود و هم تماشاچی خود را پیدا می کند. من تصور می کنم این دو فیلم با توجه به اینکه بازیگران خوبی دارد در اکران هم موفق خواهند شد و از آنها حمایت هم می شود. اصلا اگر این فیلمها بفروشند به سینمای ما کمک می شود؛ تا وقتی که فیلمهای کمدی  همان تیپ های تلویزیونی را به سینما می آورند و سریع ساخته می شوند، فروش آنها به وجه فرهنگی و ارزش سینمای ما کمکی نمی شود.

نبوی نیز در این خصوص گفت: ما باید خشتی بر خشت تمدنی و فرهنگ خودمان بگذاریم. در حوزه سینما فیلمهایی با ارزش بالای معنوی هستند که می توانند خشتی بر آنها خشتها بگذارند.

تحقیق درباره پزشکی «بدون تاریخ بدون امضا» را جذاب تر کرده است

در ادامه الوند عدم عنصر تحقیق را یک حلقه مفقوده دانست که به سینمای ایران لطمه زده و اظهار کرد: در سینمای اجتماعی تحقیق لازم است و به افرادی در حوزه جامعه شناسی و مردم شناسی نیاز است. همه جای دنیا فیلمهای خوب با حضور افرادی که به موضوعات اشراف دارند و نامشان کنار تهیه کننده و کارگردان در تیتراژ می آید ساخته می شود؛ اما در فیلمهای ما اصولا از عنصر تحقیق بهره ای نمی برند و به ویژه در زمینه پزشکی فیلمهایمان خیلی ایراد دارند. در فیلم «بدون تاریخ بدون امضا» شخصیتهای اصلی پزشک هستند و درباره پزشکی تحقیق شده، این موضوع کاملا مشخص است و فیلم را جذاب تر کرده است.

منتقدان دیگر باید تماشاچی تربیت کنند تا فیلمساز

نبوی نیز به این نکته اشاره کرد که «بدون تاریخ بدون امضا» فیلم خیلی خوبی از آب در آمده است و الوند با تایید این موضوع تصریح کرد: مردم حالا دارند این فیلم را می بینند. وقتی مردم فیلم خوب را می بینند، حال آدم خوب می شود. گرفتاری این است که فیلمهای سطحی تماشاچی داشته باشد. شما آقای نبوی به عنوان یک منتقد ریشه دار و مسئول و منصف باید بیشتر تماشاچی تربیت کنید تا فیلمساز. تماشاچی که فیلم بد را نبیند.

داغی که بعد از 13 سال بر دل نبوی ماند

نبوی پاسخ داد: در حال انجام این کار بودیم اما برنامه مان را تعطیل کردند. شما که پیش از انقلاب کار مطبوعاتی کرده اید و با مجله های خیلی خوب و معتبری در ارتباط بوده اید می دانید چه می خواهم بگویم. فضای مجازی عرصه را بر رسانه های مکتوب تنگ تر کرده است و برنامه «برداشت دو» داشت این وظیفه را انجام می داد. این داغی است که بر دل من مانده و باید یک جایی به آن اشاره کنم. ما در آن برنامه داشتیم غیرمستقیم این کار را می کردیم و بازخوردهای خوبی هم داشتیم اما در سال 83 با تغییر مدیریت در تلویزیون، این برنامه تعطیل شد.

نزدیکی منتقد و تماشگر به هم خوب است

الوند در این خصوص گفت: من امروز یک مجله سینمایی دیدم که فیلم منتخب منتقدانش همان فیلمی است که جایزه تماشاگران را گرفته است. این نزدیکی ها خوب است. اینکه منتقد و تماشاگر به هم نزدیک شوند یکی از راه های نجات سینمای ما است اما هرچقدر منتقدین فاصله بگیرند بد است. من فیلم «دستهای آلوده» را که ساختم یکی از منتقدان بعدها به من گفت چقدر فیلم خوبی ساختی. به او گفتم چرا پس درباره اش ننوشتی؟ گفت چون فیلم تو خیلی فروش کرد و من اگر از آن تعریف می کردم در سطح مردم می شدم! ما هم زمانی که نقد می نوشتیم همان احساس را داشتیم.

وی یادآور شد: منتقد شناخته شده دیگری به من می گفت هدف من همیشه از سینما رفتن لذت بردن بوده و حالا هم که منتقد و پزشک و استاد دانشگاه هستم، همین کسب لذت هدفم از رفتن به سینما است. آن موقع از «تارزان» لذت می بردم و حالا از «آنتونیا» لذت می برم. درست است که سینما باید وجه تفریحی داشته باشد اما چیزهای دیگری هم کنارش است، وگرنه تفریح خالی که در شهربازی هم هست.

مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت 23 از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.