پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- امیر مسروری- در شاخصه های دیپلماسی جایگاه دیپلماسی عمومی نقش برجسته ای در تامین نفوذ اندیشه گفتمان بکارگیرنده دیپلماسی دارد. جمهوری اسلامی ایران سالهاست در حوزه دیپلماسی عمومی ورود کرده و دستاوردهای مهمی هم بدست آورده است.  در اندیشه انقلاب اسلامی مسئله دیپلماسی عمومی به سه طبقه مهم « فطرت ، وحدت و عترت » تقسیم می شود. دیپلماسی عمومی عترت شاخصه‌های مهمی دارد که در اربعین به عینه می شود آن را دید. وحدت میان امت اسلامی و تشیع، استفاده از ظرفیت جاذبه حسینی و از همه مهمتر جمع شدن در دایره معرفت به حرکت  و نهضت حسینی بخشی از این محور فکری است. مسئله دیپلماسی عمومی با فهم انقلاب اسلامی نقش موثری در بسیج افکار عمومی و پیوستگی مفهومی تشیع دارد. سوال اینجاست آیا از این ظرفیت دیپلماسی عمومی استفاده می شود یا خیر.

برای پاسخ به این سوال باید چند مسئله را روشن کرد:

الف) جایگاه دولت اسلامی در اربعین

دولت ها می توانند فرآیند دیپلماسی عمومی را تسهیل کنند. اگر دو دولت قرار است در پرونده موضوعی دیپلماسی عمومی همراهی کنند، نهادهای فراگیر و پویا در دیپلماسی ، قدرت این را خواهند داشت که سریعتر از گذشته، مسیر تاثیر گذاری را طی کنند. در چند سال اخیر دولت عراق همراهی فراوانی با کشورهای همسایه به ویژه ایران داشته و تسهیلات مختلفی را  هم به زوار ایرانی و غیر عراقی ارائه داد. اما این تسهیلات و جایگاه در دولت ایران ( نه در  حاکمیت )  مشخص نیست. دولت ایران هرچند در فرآیند کنسولی توانسته خدمات خوبی ارائه دهد اما خدمات ارائه شده دولتی نتوانسته رضایت زوار ایرانی را تامین نمایند. به طور مثال هرچند فرآیند خدمات ارائه شده در مرز هر ساله بهبود می یابد اما کیفیت آن نتوانسته زوار ایرانی را راضی کند و همین عدم رضایت پایَش به شبکه های اجتماعی کشیده و سبب انتقال این نارضایتی ها به افکار عمومی جهان شده است. مثلا هشتک #کاسبان_اربعین در این دو سال از یک اعتراض اجتماعی به ناتوانی سیاسی مبدل گردیده  که قطعا دولت ها در حجم نارضایتی های آن  نقش موثری داشته اند. مسئله ای که به سایر بخش ها هم منتقل شده و امسال متاسفانه همین موضوع به درگیری سیاسی هم کشید. اظهار نظر یکی از مسئولان شهرداری تهران و پاسخ و استاندار نجف و کربلا نشان از نادیده شدن ظرفیت عظیم دیپلماسی عترت است. البته نباید از زحمات وزارت خارجه غفلت کرد ولی واقعیت ها نشان از عدم هماهنگی در سطح دستگاه های اجرایی حوزه دیپلماسی رسمی است که به دیپلماسی عمومی ضربه وارد میکند.

ب) نهادهای فرهنگی موثر

موضوع دیگر، نهادهای فرهنگی موثر در اربعین است. بسیاری از این نهادها با عناوین مختلف و بعضی هم به صورت مجامع خیریه ای در اربعین فعالیت میکنند. هرچند در ظاهر امر دیپلماسی عمومی و رسمی متولی دارد اما حوزه هماهنگی فرا دستگاهی و مردمی نتوانسته همراهی اجتماعی را به دنبال داشته باشد. در سال های اخیر، اربعین در انقلاب اسلامی یک حرکت عظیم برای نمایش قوه ی عاقله جاذبه حسینی است.نمایش این صحنه و استفاده از رفتار عترت - عترت با مشکلات فراوانی مواجه شده که کمتر به آن توجه می شود. تفاوت های فرهنگی میان ایرانیان و زوار عراقی ، جایگاه اجتماعی طرفین و حتی سبک زندگی ایرانیان در بعضی از موارد با دخالت و بزرگ نمایی رسانه ای معارضان انقلاب اسلامی به یک چالش تبدیل گردیده است. هیچ دیدگاه منسجمی هم نسبت به این پدیده وجود ندارد. در فقه مسئله ای به نام مقدمه واجب داریم. به این معناست که به سبب وجوب عمل، مقدمه آن نیز واجب می شود. نمونه آن را در فقه شیعه با عنوان وجوب صلاه و وضو نام می برند. نماز واجب است و مقدمه آن وضو هم به تبعش واجب می شود. حال چطور فعالیت عظیمی چون اربعین بدون مقدمه قرار است انتقال دهنده فرهنگ باشد. یک سال تمام نهادها، غیر فعال می شوند و تا اربعین مسئله فرهنگ و دیپلماسی عترت - عترت به عمد و بعضی مواقع سهوا با  بی توجه کنار زده می شود. حال با گذشت یک سال، ناگهان تمام دستگاه ها دغدغه فرهنگ در اربعین پیدا میکنند. ایکاش این دغدغه در طول سال وجود داشت و مسئولان بدون این مقدمه کاری را برای حوزه فرهنگ انجام نمی دادند. می بایست دبیرخانه ای دائمی از مردم برای فعالیت اربعین تشکیل شود و نهادهای فرا دستگاهی با هدایت اجتماعی مسئله راهبری را بر عهده بگیرند.

در این سالها عدم توجه به مسئله دیپلماسی عمومی موجب شده تا از کنار مهمترین فرصت معنوی رخ داده در جهان  برای شیعیان به راحتی عبور کنیم. سالها طول کشید تا این فرصت در اختیار شیعیان قرار گیرد و این فضا برای ترویج دیپلماسی عترت -عترت ایجاد شود و حالا بدون آمادگی اجتماعی این فرصت مصروف میگردد. امید است تا همین ایام مانده کاری شود و عزم جدی در نهادهای متولی فرهنگ و.... بیشتر از گذشته جزم و فرصت موجود شیعیان به یک راهبرد فراگیر تبدیل گردد.

 

 

اربعین دولت اسلامی دیپلماسی عمومی امیر مسروری