همدردی عجیب ایران با ترکیه در بازار روسیه

با توجه به اینکه ظرفیت بسیار بالایی برای صادرات به کشورهای منطقه و همسایه وجود دارد و این امر می‌تواند بیش از پیش به تحقق اقتصاد مقاومتی کمک کند اما همچنان این ظرفیت مغفول مانده است.

برجام ذهن مسئولان ما را بسته نگاه داشت

 محسن مقصودی در ابتدای برنامه گفت: در سه چهار سال اخیر بسیاری از اتفاقاتی که در حوزه صنعت رخ داد متاثر از فضای سیاسی و تحت تاثیر مسائل مرتبط با برجام بود و حداقل در رسانه‌ها و افکار عمومی نگاه‌ها به سمت غرب معطوف شده بود؛ بنظر شما چنین نگاهی به برجام درست بوده است یا خیر؟

سید رضا فاطمی امین، کارشناس حوزه صنعت و صادرات اظهار داشت: اتفاقات مربوط به برجام ذهن ما را بسته نگاه داشت یعنی ما خیلی از کارهای دیگر می‌توانستیم انجام بدهیم که فقط روی بحث برجام و مسائل مربوط به آن معطوف شدیم و راه حل‌های دیگر را رها کردیم.

وی در ادامه افزود: ما محصولات خوبی مانند خرما و غیره در کشور داریم؛ امکان بسته بندی عالی ،جاده، وسایل حمل و نقل و غیره هم داریم که کیفیتشان هم خوب است اما چه اتفاقی رخ داده است که به ما اجازه نمی‌دهد به روسیه صادرات داشته باشیم. بنظر بنده جواب این سوال این است که زیرساختهای نرم را نداریم بعبارتی سازوکارها و نهادهایمان را متناسب با این امر اصلاح نکردیم و نخ تسبیح را فراهم نکرده‌ایم. برای بهتر شدن شرایط باید دو چیز را فراموش نکنیم یکی هوشمندی و دیگری مبارزه با منافع محدود شخصی و گروهی.

نگاه اشتباه مسئولین به جذب سرمایه‌گذاری...

فاطمی امین اظهار داشت: من از قول رئیس سازمان توسعه و تجارت دیدم که " آلمان و فرانسه علاقه‌مندند که در حوزه پوشاک زنجیره‌ای در ایران سرمایه‌گذاری بکنند" و این به این معنی است که می‌خواهند قدرت را به دست بگیرند؛ بیست سال قبل قدرت در تولید بود اما اکنون قدرت در بازار است.

مقصودی گفت: جالب است که نگاه مسئولین ما به شرکت‌های غربی که می‌خواهند داخل ایران بیایند و فروشگاه زنجیره‌ای راه بیاندازند نگاه جذب سرمایه‌گذاری است و فکر می‌کنند کار مثبتی انجام می‌دهند.

فاطمی امین اظهار داشت: کشور ما در حوزه اقتصاد زیرساختهای فیزیکی فراوانی دارد و منابع طبیعی بسیاری هم وجود دارد اما گلوگاه در جای دیگریست و آن عبارت است از شکل دادن به زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین که بتواند این صنایع و زیرساخت‌های شکل گرفته را مدیریت بکند که این مدیریت هم پول نمی‌خواهد بلکه هوشمندی می‌خواهد و حالا غربی ها می خواهند این قدرت را در ایران در دست بگیرند.

ترکیه بیشتر از ایران به روسیه صادرات می‌کند!

در بخشی دیگر از برنامه سید حسن موسوی فرد، پژوهشگر اقتصادی در این برنامه با ارائه اسلایدهایی اظهار داشت: نمودارها بیشتر در رابطه با تجارت و صادرات ایران با همسایگان است؛ ما در سال 95 نسبت به سال 94 رشد خوبی در صادرات داشته‌ایم اما نکته این است که عمده این صادرات ها در حوزه مواد خام بوده است. در حوزه کالاهای صنعتی و کشاورزی متاسفانه کاهش صادرات را داشته‌ایم که ناشی از مسئله رکود و تولیدات داخلی خودمان بوده است.

وی در ادامه افزود: صادرات ما به کشور افغانستان در از ابتدا تا انتها دولت ثابت مانده است و البته کاهش هم داشته است. همچنین بطور کلی صادرات ما به کشور عراق هم کاهش داشته است. باید به این نکته توجه کنیم که بالاترین صادرات ما به عراق از پایین ترین صادرات ترکیه به عراق کمتر بوده است ضمن اینکه عراق و ترکیه در مباحث سیاسی به شدت در حال چالش هستند همچنین بخشی از مسیر ترانزیتی کالا از عراق به ترکیه هم از کشور ما می‌گذرد.

موسوی فرد خاطرنشان کرد: همچنین صادرات ما به روسیه، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان، تاجیکستان، پاکستان و قطر هم کاهش یافته است.

فرصتی که بعد از چندین دهه ایجاد شد و دولت هیچ استفاده‌ای نکرد...

علیرضا پیمان پاک در پاسخی به سوالی مبنی براینکه چقدر نگاه ما به بازار روسیه نگاهی راهبردی بوده است، اظهار داشت: طی چهار سال گذشته یکسری اتفاقات تاریخی بعد از دو سه سده در روابط ایران و روسیه رخ داد که به دلیل به هم خوردن روابط روسیه با اتحادیه اروپا و غرب و بعد از آن با ترکیه بود که فضایی را برای ورود ایران به یک بازار بسیار بزرگ در کشور روسیه باز کرد. روسیه تقریبا تولید ناخالص داخلی‌اش سه هزاروهفتصد ملیارد دلار است و وارداتی سالانه بین 300 تا 400 میلیارد دلار دارد و واقعا باید برای این بازار برنامه داشته باشیم. روسیه فقط 40 میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی و صیفی‌جات دارد که این تقریبا برابر کل واردات کشور عراق است. روسیه طی سالهای 93 تا 95 عمده محصولات اروپا را تحریم میکند و ترکیه سریعا به صادرات این محصولات مبادرت می‌ورزد و در نهایتا اختلاف بین ترکیه و روسیه پیش می‌آید و بطور کامل مرزهای ترکیه به روسیه بسته می‌شود و یک خلا بسیار جدی در روسیه رخ می‌دهد که در همین سالها صادرات ما از 170 میلیون دلار به 103 میلیون دلار می‌رسد! یعنی با اینکه بازار روسیه خالی می‌شود و مقامات روسیه دستور می‌دهند که از ایران خرید بکنید و مردم هم قدرت مالی خوبی دارند و فضا کاملا برای ما آماده می‌شود اما ما هیچ استفاده‌ای که نمی‌کنیم هیچ بلکه صادراتمان به روسیه کمتر هم می‌شود!

مشکل از داخل است و تحریم بهانه‌ای بیش نیست

مقصودی گفت: واقعا همه چیز اماده بوده است که ما از یک فرصتی که بعد از صد سال خدا به یک کشور می‌دهد که در این فرصت همه رقبای ما حذف می‌شوند و رقبایی که از لحاظ فناوری خیلی از ما پایین تر هستند مانند ترکمنستان و غیره باقی میمانند اما بازهم در این فضا می‌بازیم و این نشان می‌دهد که مشکلات ما از داخل است و بحث تحریم و مسائل اینچنینی بهانه های مسئولین است و مورد روسیه نشان داد که وقتی همه فضا آماده می‌شود بازهم حاضر نیستیم که از این فضا استفاده کنیم.

برند ملی ایران در منطقه ضعیف شده است

سید رضا فاطمی امین در خصوص ریشه یابی عدم استفاده مناسب از بازارهای منطقه گفت: بحث تامین مالی برای فروش یک ابزار مالی است؛ در اساسنامه صندوق توسعه ملی یکی از مصارف این صندوق اعتبار خریدار است یعنی ما به تجار خارجی که می‌خواهند از ایران کالا وارد بکنند وام بدهیم که اینها از ایران خرید بکنند و این بهترین روش تامین مالی است. وقتی به خریدار وام میدهید قدرت درست خریدار است و آنوقت آن فروشنده (داخلی) است که باید خودش را هماهنگ کند و کیفیت را مطابق با نظر مشتری جلو ببرد؛ ما ازاین ابزار چقدر استفاده کرده‌ایم؟ بنده بعنوان یک کارشناس معتقدم که بجای اینکه منابع صندوق توسعه ملی را به کسی وام بدهیم که می‌خواهد در ایران کارخانه بسازد به کسی وام بدهیم که وارد کنندگان کالا از ایران هستند.

وی افزود: یک بحث دیگر بحث مقیاس است؛ برند ملی ما در عراق ضعیف شده است. وقتی یک کشور صنعتی یک کالایی را وارد کشور ما می‌کند دیگر نگاه به برندش نمی‌کنیم و همین که اسم ژاپن روی این کالا حک شده می‌گوییم کیفیت دارد اما ما متاسفانه برند ملی خودمان را در عراق خراب کرده ایم مثلا یک کارخانه ای که لوله پولیکا تولید می‌کرده است بعد از مدتی قاطی لوله اش کربنات کرده است و بعد از نصب زود شکسته است بعد طرف گفته من دیگر نباید لوله ایرانی بخرم. اگر بیایم مقیاس ها را بزگ بکنیم و بنگاه ها را تقویت بکنیم دیگر این کالایی که از این شرکت و بنگاه به عراق صادر می‌شود حیثیت این صادر کننده می‌شود و این تولید کننده دیگر خودش را خراب نمی‌کند. ما صادر کننده نمونه در ایران داریم که تجهیزات پزشکی به کشورهای اروپایی صادر میکند اما برای اینکه روی کالایش "ساخت ایران" حک نشود کالا را در مالزی تولید می‌کند و بعد صادر می‌کند؛ این مسائل چالشهای جدی هستند.

بنا به همدردی با ترکیه صادراتمان به روسیه را کم کرده‌ایم!

علیرضا پیمان پاک خاطرنشان کرد: جایگاه ایران در بازار روسیه با نه صدم درصد بدترین وضعیت صادراتی را نسبت به کشورهای همسایه دارد. تقریبا یک میلیارد و سیصد میلیون دلار فقط صادرات صیفی‌جات و میوه جات از ترکیه به روسیه است که طی سال 2014 و 2015 ترکیه تحریم شد و برخلاف تصوری که برخی از مسئولین ما دارند این تحریم ها کامل برداشته نشده است و همین امروز که ترکیه عذرخواهی کرده است و روابط تا حدی برقرار شده است هنوز واردات بخش قابل توجهی از محصولات ترکیه به روسیه ممنوع است.

وی افزود: سال 2015 واردات صیفی جات روسیه یک افت یک میلیارد دلاری داشته است که به دلیل تامین نشدن این مواد بوده است؛  در همان سال صادرات صیفی جات ترکیه یک افت چهارصد میلیون دلاری داشته است و روسیه بطور سفت و سخت ایستاد و اجازه نداد یک کامیون ترک وارد روسیه بشود یعنی تحریم ها جدی بوده است و در حد شعار نبوده و دولت روسیه عمل کرد. بعنوان جایگزین که به ایران یک نگاهی می‌اندازیم می‌بینیم که صدارت ایران از 117 میلیون دلار به 106 میلیون دلار کاهش پیدا کرد! یعنی نه تنها از این فرصت استفاده نکردیم بنا به همدردی با رقیب صادراتمان را هم کم کرده‌ایم!!!

کمتر از یک درصد از بازار وسیع گوجه فرنگی روسیه به ایران اختصاص دارد!

پیمان پاک گفت: همین بحث را هم در مرکبات داریم یعنی یک افت شدیدی واردات روسیه دارد و یک افت شدیدی صادرات ترکیه دارد و ایران هم یک افت صادراتی دارد!! همان سالی که 400 میلیون دلار خلا واردات گوجه فرنگی در روسیه اتفاق می‌افتد در همان سال گلخانه دارهای ما به دلیل افت قیمت شدید تمام بوته ها را کندند. یکی از مهمترین فاکتورهای وارداتی روسیه میگو است که این میگو را هم ایران می‌تواند تامین بکند نه کشورهایی مثل آذربایجان و ازبکستان و غیره اما ما اصلا توجه که نداشتیم اما وقتی بازهم واردات روسیه که کاهش پیدا کرده است ما زحمت کشیدیم 500 هزار دلار صادر کرده‌ایم که مشکل از قصور دامپزشکی ماست که توضیح خواهم داد.

مقصودی گفت: ماهی قزل آلا در بازار مسکو 31 هزار تومان بود و در همان زمان قیمت این ماهی 10 تا 12 هزار تومان بود یعنی تا سه برابر این قیمت جا داشت و ما از این فرصت استفاده نکرده‌ایم.

پیمان پاک تصریح کرد: در سال 94 حدود 159 میلیون دلار گوجه فرنگی از ایران صادر شده است که 90 درصد این مبلغ ناچیز فقط صادرات به عراق بوده است که همه گوجه های ضایعاتی بوده‌اند و پنج درصد هم به افغانستان بوده است و درنهایت کمتر از یک درصد از بازار وسیع گوجه فرنگی روسیه به ایران اختصاص داده شده است!

وقتی ترکیه تحریم بود ایران به کمک ترکیه رفت...

وی افزود: در شرایطی که ترکیه تحریم بود ما در یکی از مناطق آزاد خوب کشور یک زمینی را به سرمایه گذار ترک دادیم و گفتیم حالا که شما تحریم هستید از این فضا استفاده کن و گلخانه درست کن و تا می‌توانی به روسیه گوجه صادر کن یعنی بیشتر به کمک رقیب می‌رویم. برخی می‌گویند که تولید کننده ایرانی ناتوان است، اگر تولید کننده ما ناتوان است چرا تجار آذری دفتر زده‌اند و محصول ایرانی را به اسم آذری ارسال می‌کنند پس محصول ما مشکل ندارد بلکه مشکل آنهایی هستند که نمی‌توانند مدیریت کنند، مشکل آن وزیری است که بارها بهشان می‌گویند سبزی دزفول کیلویی سیصد تومان است و در روسیه کیلو سی هزار تومان است یک خط هوایی بگذارید  که محصولات در چهار ساعت به مسکو برسد اما این آقای وزیر هی گفتند فردا، پس فردا!

عده‌ای غربگرا نمی‌گذارند رابطه ایران با روسیه خوب بشود

وی افزود: نهایتا ما یقین کردیم که یک دستی وجود دارد که نمی‌خواهد این ارتباط اقتصادی با روسیه به نتیجه برسد چراکه اگر این رابطه اقتصادی برقرار شد به دنبال آن قرابت سیاسی با روسیه پایدار خواهد شد و آنهایی که خواب غرب را می‌بینند باید کم کم بی‌خیال این خواب بشوند.

علیرضا ساعدی، معاون سرمایه گذاری خارجی صندوق توسعه ملی بصورت تلفنی روی آنتن برنامه آمد و اظهار داشت:در رابطه با روسیه باید بگوییم که در این کشور صیفی جات را برای چهار فصل لازم دارند اما ما فصلی تولید میکنیم و آن زنجیره بزرگی که در روسیه است تضمین مستمر محصول را از ایران می‌خواهد و بخاطر همین کشت گلخانه‌ای مطرح شده است و به همین دلیل ما منابعی را برای گسترش کشت گلخانه ای در کشور تخصیص داده‌‌ایم.

روسیه اقدام کرده است اما مسئولین ما هیچ کاری نمی‌کنند...

پیمان پاک گفت: تقریبا در دو سه سال گذشته با تاکید مستقیم روسیه بحث کشت فراسرزمینی در آذربایجان و ایران مطرح شد که چندین هیئت به سرپرستی وزیر روسیه به ایران آمدند ولی تقریبا تا همین امروز یکی از گلخانه‌هایی که در آذربایجان  و غیره تاسیس شده است در ایران تاسیس نشده است.

باید شرکت های مدیریت زنجیره تامین شکل بگیرند

سید رضا فاطمی امین اظهار داشت: چرا وقتی قیمت گوجه در ایران و روسیه اینقدر اختلاف دارد، کسی به دنبال این نیست که این گوجه ها را صادر کند؟ ما چهار میلیون کشاورز داریم، آیا کشاورزی که صد تا پانصد تن گوجه فرنگی را تولید می‌کند می‌تواند به روسیه برود تا بارش را خودش بفروشد؟  ما نباید چنین انتظاری داشته باشیم بلکه باید انتظار داشته باشیم شرکت های مدیریت زنجیره تامین شکل بگیرند و منفعت داشته باشند و مبتنی بر قراردادی که با یک فروشگاه زنجیره ای بزرگ در روسیه می‌بندد برنامه ریزی می‌کند و دولت در اینجا باید از این شرکت‌های مدیریت زنجیره تامین حمایت کند.

وی افزود: اگر ما دیدگاه ها و پارادایم های صحیحی داشته باشیم دولت بدون آنکه خودش را درگیر کارهای ریز بکند با یک سیاستگذاری بازار را به راحتی تنظیم می‌کند.

افرادی که نه زبان بلدند و نه آشنایی دارند برای صادرات به روسیه اقدام می‌کنند و ورشکست می‌شوند

علیرضا پیمان پاک تصریح کرد: ما دقیقا همین شرکت های مدیریت زنجیره تامین را در اروپا می‌بینیم مثلا سیب لهستان به روسیه می‌آید و قیمت تمام شده اش 1500 تومان است و این به دلیل این است که شرکت مدیریت زنجیره تامین همه کار را مدیریت می‌کند. بدتر از این‌ها شرایط داخلی روسیه است که در این دو سه سال بخاطر تبلیغاتی که انجام شد هر وقت ما روسیه می‌رفتیم دو نفر را در هواپیما میدیدیم که می‌گفتند در اصفهان یک سردخانه داریم و همه می‌گویند که مسکو خوب است ماهم برای تجارت به مسکو می‌رویم؛ از اینها می‌پرسیدیم زبان بلد هستید یا آشنا دارید یا بازار را خوب می‌شناسید؟ می‌گفتند نه! موقع برگشت هم به سر خودشان می‌زدند که پول ما را خوردند! وقتی شرایط اینگونه باشد صادرات به همین شدتی که می‌بینید افت می‌کند.

ما برای برقراری ارتباط بانکی بین ایران و روسیه تقریبا قدمی برنداشته‌ایم

وی افزود: عمده صادرکننده های ایران به روسیه افراد و کشاورزها هستند و واقعا جای دولت حمایت وجود دارد؛ یکی از کارهای ابتدایی برای ارتباط با روسیه این است که باید با بانک‌هایشان ارتباط داشته باشیم اما این ارتباط نیست؛ بانک ملی روسیه که تحریم است و ماهم که تحریم هستیم پس از کی می‌ترسیم؟ برای دو تا مجموعه تحریمی سوئیفت چه معنایی دارد؟ ما باید برویم و ارتباط را برقرار کنیم ما این کار را نمی‌کنیم. هفته قبل نماینده بانک روسیه به ایران آمده و گفته ما می‌خواهیم خرید کنیم و خودمان هم آمدیم تا حساب بازکنیم شما به خودتان زحمت ندهید!

امیدواریم نگاه افراطی به غرب در دولت دوازدهم تغییر کند

فاطمی امین در خصوص پیمان های پولی دو جانبه اظهار داشت: این بحث پیمان های پولی دوجانبه یک چیز جدیدی نیست و خیلی از کشورها همین کار را می‌کنند؛ پیمان های پولی دوجانبه نه تنها استقلال اقتصادی و سیاسی کشور را تقویت می‌کند به شدت روی مبادلات تاثیر گذار خواهد بود.

مقصودی در پایان اظهار داشت: مشکل حمایت از تولید و صادرات در تمام دولت ها بوده است منتها در ین دولت فرصت هایی به وجود آمد که انتظار این بود که صادرات ما رشد زیادی داشته باشد اما متاسفانه از این فرصت ها استفاده نشد. امیدواریم راهبردها و نگاه افراطی  و بیش از اندازه به غرب در دولت آینده در مسئولین تغییر بکند.