خطبه حضرت رسول (ص) در فضیلت ماه رمضان

حجت الاسلام و المسلمین حسین انصاریان، شیخ صدوق به سند معتبر، از حضرت رضا علیه السّلام از پدران بزرگوارش، از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده که: روزى رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله براى ما خطبه اى خواند و در آن خطبه فرمود: اى مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوى شما روى آورده، ماهى که نزد خدا بهترین ماه ها، و روزهایش بهترین روزها، و شب هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعت هاست، و آن ماهی است که شما را در آن به سوى میهمانى خدا خوانده اند، و در آن از اهل کرامت خدا شده اید، نفس هاى شما در آن ماه پاداش تسبیح، و خواب شما ثواب عبادت، و اعمال شما پذیرفته، و دعاهاى شما مستجاب است، از پروردگار خویش با نیّت هاى صادقانه و دل هاى پاکیزه از گناهان و صفات ناپسند درخواست کنید که به شما براى روزه داشتن در آن و تلاوت قرآن توفیق دهد، همانا بدبخت و بدعاقبت کسى است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود؛ و به گرسنگى و تشنگى در این ماه، تشنگى و گرسنگی روز قیامت را به یاد آرید، به تهیدستان و از کارافتادگان صدقه دهید، پیران خود را تعظیم و به کودکان مهربانى روا دارید، خویشان خود را نوازش کنید و زبانهاى خود را از آنچه نباید گفت: بازدارید و دیده هاى خویش را از آنچه نگاه به آن روا نیست فرو پوشید، و گوش هاى خود را از انچه شنیدنش بر شما سزاوار نیست بازدارید، با یتیمان مهربانى کنید، تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانى کنند.

از گناهان خود به سوى خدا توبه کنید، دست هاى خود را در اوقات نماز به دعا بردارید، زیرا وقت نماز بهترین ساعت هاست، حق تعالى در این اوقات به سوى بندگانش به رحمت نظر مى کند، به آنان پاسخ مى دهد هرگاه او را بخوانند و لبیک مى گوید، هرگاه او را ندا دهند اجابت مى نماید هرگاه او را بخوانند.

اى مردم همانا وجود شما در گرو کرده هاى شماست پس آن را با آمرزش خواهى از خدا از گرو ر‌ها سازید؛ و پشت شما از گناهان گرانبار است، پس آن را به طولانى ساختن سجده‌ها سبک کنید، و بدانید حق تعالى به عزّت و جلال خود سوگند یاد کرده، که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب ننماید، و آنان را در قیامت به آتش دوزخ نترساند.

اى مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنى را در این ماه افطار دهد، براى او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین خواهد بود.

بعضى از اصحاب گفتند: یا رسول اللّه همه ما توانایى افطار دادن نداریم، فرمود: از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادن روزه داران، گرچه به نصف دانه خرما، یا به یک جرعه آب باشد، همانا خدا به هرکه به همین مقدار افطارى دهد، این پاداش را می‌دهد، حتى اگر توانایى بیشتر از این را نداشته باشد!! اى مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، آسان و راحت بر صراط بگذرد روزى که قدم‌ها بر ان بلغزد، و هرکه در این ماه بر به کار گرفتن غلام و کنیز خویش آسان گیرد، خدا در قیامت حساب او را آسان کند، و هرکه در این ماه شرّ خود را از مردم بازدارد، حق تعالى خشم خویش را در قیامت از او بازدارد و هرکه در این ماه یتیم بی پدرى را نوازش کند، خدا در قیامت او را گرامى دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند، خدا در قیامت او را به مهر خود پیوند دهد، و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند، خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد، و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد، خدا براى او برات بیزارى از آتش دوزخ ثبت کند؛ و هرکه در این ماه نماز واجبى را ادا کند، خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماه هاى دیگر خوانده شود عطا نماید، و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد، خدا ترازوى عمل او را سنگین گرداند، در روزى که ترازوهاى عمل سبک باشند و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند، پاداش کسى را دارد که در ماه هاى دیگر ختم قرآن کرده باشد.

اى مردم به یقین درهاى بهشت در این ماه باز است، از خدا بخواهید که به روى شما نبندد، درهاى دوزخ در این ماه بسته است، از خدا درخواست نمایید که به روى شما نگشاید، و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد - تا آخر خبر شیخ صدوق روایت کرده، چون ماه رمضان میرسید رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله هر اسیرى را آزاد میکرد و به هر خواهنده اى عطا می‌فرمود.

مؤلّف گوید: ماه رمضان ماه خداى جهانیان و شریف‌ترین ماه هاست ماهى که درهاى آسمان و درهاى بهشت و رحمت باز مى شود، و درهاى دوزخ بسته مىچ شود، در این ماه شبى است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است، پس درنگ کن که در شب وروز خود چگونه خواهى بود، و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانى پروردگار حفظ مى کنى؟ مبادا شب‌ها خواب باشى، و روز‌ها از یاد خدا غافل، همانا در روایت است، که در پایان هر روز از روزهاى ماه رمضان خدا در وقت افطار، هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می‌کند، و، چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتى هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می‌رهاند، که هریک مستوجب عذاب بوده باشند، و در شب و روز آخر ماه، به تعداد آنچه در تمام ماه ر‌ها ساخته آزاد می‌کند، پس اى عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد، و گناهانت بر عهده ات باقى مانده باشد، و در وقتى که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو ازجمله محرومان و زیانکاران باشى، و به سوى خداى تبارک و تعالى تقرّب جوى به تلاوت قرآن در شب‌ها و روزهاى این ماه، و به خواندن نماز، و کوشش در عبادت و خواندن نماز‌ها در اوقات فضیلت، و کثرت استغفار و دعا.

فَعَنِ الصَّادِقِ علیه السلام أَنَّهُ مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إِلَى قَابِلٍ إِلا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ

از امام صادق (درود بر او) روایت شده است: هرکه در ماه رمضان مورد مغفرت قرار نگیرد، تا سال آینده قرار نمى گیرد، مگر آنکه برای آمرزیده شدن در عرفه حاضر شود؛ و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهاى حرام، حفظ کن و به گونه اى رفتار کن که مولاى ما حضرت صادق علیه السّلام وصیت فرمود: ه که: هرگاه روزه هستى باید گوش و چشم و پوست و همه اعضاى تو روزه باشند، یعنى از انجام محرّمات بلکه مکروهات دورى کنند و نیر فرمود: گاه روزه تو نباید همانند روز افطار تو باشد، و همچنین فرمود:: روزه به همین خوددارى از خوردن و آشامیدن تنهاست، بلکه باید در هنگام روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید، و دیده هاى خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع نکنید، و بر هم حسد نورزید، و غیبت و گفتگوى بى منطق ننمایید، و سوگند دروغ بلکه حتى سوگند راست به زبان نیاورید، و دشنام و ناسزا ندهید، و بى خردى نورزید، و دلتنگ نشوید، و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید، و از آنچه نباید گفت: خاموش باشید، شکیبا باشید، و سخن به راستى گویید، از اهل شرّ دورى کنید، و از گفتار بد و دروغ و افترا و خصومت با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید، و در انتظار فرج و ظهور قائم آب محمّد علیهم السّلام باشید و ثواب هاى آخرت را آرزو نمایید، و براى سفر آخرت، اعمال شایسته را توشه برگیرید و بر شما باد به آرامش دل و آرامى تن و خضوع و خشوع و شکستگى و فروتنى، مانند برده اى که از مولاى خویش بترسد، و از عذاب خدا هراسان باشید، و به رحمتش امیدوار، و اى روزه دار باید که دلت از عیب‌ها و باطنت از حیله‌ها و مکر‌ها پاک باشد، و تنت پاکیزه از آلودگی‌ها و از آنچه غیر خداست به سوى خدا بیزارى جو، و ولایت و دوستی خویش را به گاه روزه براى خدا خالص گردان، و از بیان آنچه حق تعالى تو را از آن در آشکار و نهان نهى کرده خاموش باش؛ و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خداى (عزّ و جلّ) ببخش، و دل خویش را براى محبت و یاد او فارغ گردان، و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکارگیر، اگر چنین کنى، آنچه شایسته روزه است انجام داده اى، و فرمان خدا را اطاعت کرده اى، و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذارى، به اندازه آن از فضل و ثواب روزه تو کم مى شود، به درستى که پدرم گفت: رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله شنید زنى هنگام روزه، کنیز خویش را دشنام داد، حضرت طعامى خواست و به آن زن گفت: میل کن، عرضه داشت: روزه هستم، فرمود:: چگونه روزه اى که کنیز خود را دشنام دادى! روزه تن‌ها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالى روزه را حجابى از انجام کارهاى ناشایست، و کردارهاى بد، و گفتارهاى ناپسند قرار داده، چه بسیارند روزه داران، و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگى مى کنند.

حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: چه بسیار روزه دارى که او را از روزه جز تشنگى و گرسنگى بهره اى نیست، و چه بسیار عبادت کننده اى که او را از عبادت سودى جز رنج و زحمت نیست!!‌ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیدارى و عبادت احمقان مى باشد، و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بى خردان است!! از جابر بن یزید از امام باقر علیه السّلام روایت شده که حضرت رسول صلّى اللّه و علیه و آله به جابر بن عبد اللّه فرمود:: اى جابر این ماه ماه رمضان است، هرکه روزه بدارد روزش را، و به عبادت بایستد بخشى از شبش را، و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد، و زبانش را حفظ کند، از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود.

جابر گوید: گفتم: یا رسول اللّه چه نیکوست این حدیثى که فرمودى حضرت فرمود: اى جابر چه دشوار است این شرط هایى که گفتم؟! به هر صورت، اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می‌شود.