نقدی بر کمـدی جذاب و متفـاوت «لیسانسه‌ها»

پخش مجموعه تلویزیونی «لیسانسه‌ها» به کارگردانی سروش صحت از چندی پیش از شبکه سه آغاز شده است. این سریال با محور قرار دادن زندگی سه جوان که هر کدام از آنها با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می‌کنند، توانسته به طور نسبی رضایت مخاطبان را جلب کند. کمدی متفاوت، کاراکترهای جذاب، بازی‌های روان و فیلمنامه ساده از ویژگی‌های این مجموعه طنز محسوب می‌شود. صحت همچنین در این مجموعه با بهره بردن از طنز موقعیت، لبخند را به لب مردم آورده و به هیچ وجه تلاش نکرده به زور مخاطب را بخنداند. همه این موارد نشان می‌دهد قطعات پازل بدرستی در سریال لیسانسه‌ها چیده شده است. همین بهانه‌ای شد برای گفت‌وگو با فیلمنامه‌نویسان طنز و منتقدان برای ارزیابی مجموعه لیسانسه‌ها.

ترفندهای جدید

خشایار الوند که نگارش فیلمنامه طنز همچون پایتخت، نقطه‌چین، شب‌های برره، مرد هزار چهره، باغ مظفر، مسافران و... را در کارنامه دارد، در ارزیابی مجموعه طنز لیسانسه‌ها به جام‌جم گفت: با این که هر زمان فرصت داشته‌ام، جسته و گریخته مجموعه لیسانسه‌ها را تماشا کرده‌ام، اما دوستش داشته‌ام. حتی با سروش صحت تماس گرفتم و به او گفتم من کسانی را می‌شناسم که تلویزیون نمی‌دیدند، اما الان پای تماشای لیسانسه‌ها می‌نشینند.

وی با اشاره به فضای تازه سریال گفت: در این مجموعه علاوه بر این که شاهد مشکلات جوانان هستیم که برای بینندگان به روز و ملموس است، اما جنس و سبک شوخی‌ها و فضای کار برای مخاطب تازگی دارد و کار متفاوتی میان سریال‌های چند وقت اخیر تلویزیون شده است.

این فیلمنامه‌نویس عنوان کرد: صحت در ساخت مجموعه لیسانسه‌ها از ترفندهای جدید هم استفاده کرده که به نظرم جالب است. به عنوان مثال، قرار دادن صدای ذهن شخصیت‌ها یا به فلانی بر نخورد یا صحبت مستقیم با دوربین جذاب بوده و کار نویی شده است.

الوند ادامه داد: البته یک نقطه ضعفی هم به نظرم آمد و آن هم ریتم مجموعه است که کند به نظر می‌رسد.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر، همین که صحت جرات کرده و با مساله تلخ و دردناکی مثل سرطان شوخی کرده و یک آدم سرطانی را در مرکز سریال قرار داده، خیلی خوب و قابل ستایش است.

موفق در عرصه طنزهای اجتماعی

جبار آذین، منتقد درباره مجموعه لیسانسه‌ها معتقد است: سروش صحت نویسنده و کارگردان آثار متعدد و مختلف اجتماعی و طنز است که در عرصه تولید سریال‌های طناز اجتماعی موفق ظاهر شده است. سال‌ها کار و همراهی با برخی طنزنویسان و طنزسازان کشور باعث شده تجارب او در ساخت مجموعه‌های طنز تلویزیونی افزایش یابد.

وی ادامه داد: کار در حال پخش این کارگردان به نام لیسانسه‌ها در مقایسه با مجموعه‌های طنز مشابه چند سر و گردن از منظر ساختار هنری و محتوا بالاتر ایستاده است. البته صحت در کارنامه هنری خود مجموعه‌های بهتری از لیسانسه‌ها دارد، بویژه مجموعه به یادماندنی ساختمان پزشکان. با این همه شناخت درست موقعیت‌های طنز، خنده‌سازی‌های نوآورانه، استفاده از سوژه‌های غیرتکراری، هدایت درست بازیگران و شخصیت‌پردازی‌ها باعث شده لیسانسه‌ها از سوی مخاطب با استقبال روبه‌رو شود.

این منتقد اشاره کرد: با این که موضوعات مختلف مطرح شده در این سریال از سطح و لایه ظاهری مسائل خانوادگی و اجتماعی گذر نمی‌کند، اما نگاه نقادانه و طنازانه صحت و همکارانش باعث شده مخاطبان میلیونی سیما علاوه بر سرگرم شدن، با این نکات در سریال ارتباط برقرار کنند. علاوه بر آن، سروش صحت تلاش کرده روال طنز آثار کلاسیک را در کار خود رعایت کند و در عین حال، از نوآوری‌های آثار طنز جهانی ازجمله آثار کمدین‌های تلویزیونی و سینما بی‌بهره نماند و تلاش کرده با تلفیق مناسب از ویژگی‌های آثار طنز سنتی و شیوه‌های خنده‌سازی جاری در فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی جهان امروز، لیسانسه‌ها را به سلیقه مخاطب نزدیک کند.

آذین با اشاره به یکی دیگر از ویژگی‌های لیسانسه‌ها که می‌توانست بسیار قوی‌تر و قدرتمندانه‌تر در جای جای سریال نقش ایفا کند، گفت: با آن که مشکلات فارغ‌التحصیلان ازجمله بیکاری و بی‌مسکنی نسل جوان و انواع موانع پیش روی آنها در این سریال مطرح شده، ولی به طور غنی و دقیق در این سریال به تحلیل مشکلات و معضلات نسل جوان توجه و پرداخته نشده است.

نقدهای اجتماعی به زبان طنز

سحر عصرآزاد، منتقد نیز در ارزیابی مجموعه لیسانسه‌ها گفت: این سریال به لحاظ کیفی در مقایسه با سریال‌هایی که همزمان و در مقطع اخیر از تلویزیون پخش شده، موفق است. دست‌اندرکاران مجموعه لیسانسه‌ها پیش از این کارهای موفق طنز در تلویزیون داشته‌اند، اما اگر لیسانسه‌ها را در کارنامه صحت مورد ارزیابی قرار دهیم، نمی‌توانیم بگوییم در رده بالا قرار دارد، چراکه او سریال‌های بهتری همچون ساختمان پزشکان را در کارنامه دارد، اما لیسانسه‌ها در مجموع مخاطب را راضی نگه داشته است.

وی ادامه داد: البته لیسانسه‌ها فضای طنز بامزه‌ای دارد، اما گاهی سطح شوخی‌هایش روی الگوهای بسیار کهنه نخ‌نما طراحی شده است و به همین دلیل لبخند به لب مخاطب نمی‌آورد که بخش عمده این مساله به فیلمنامه برمی‌گردد. این مجموعه نقدهای اجتماعی را با طنازی بیان می‌کند و همین که از رسانه ملی چنین نقدهایی پخش می‌شود، خوب است. فاصله‌گذاری‌ها، شوخی با همه اقشار مختلف و عذرخواهی کردن برای شوخی‌ها از امتیازات مثبت مجموعه است.

عصرآزاد با اشاره به کاراکتر معتاد مجموعه لیسانسه‌ها گفت: کاراکتر پدر معتاد در این مجموعه، هم برای مخاطبان تازگی دارد و هم جسارت می‌خواهد.

طنز متفاوت صحت

علی مسعودی، فیلمنامه‌نویس سریال‌های طنزی همچون کوچه اقاقیا، آشتی‌کنان، یک و نیم هفته، سه در چهار و... درباره سریال سروش صحت گفت: با این که خیلی زمان ندارم مجموعه لیسانسه‌ها را ببینم، اما بعد از تماشای چند قسمت این مجموعه به صحت زنگ زدم و به او خسته نباشید گفتم. جنس طنز صحت متفاوت است و با دیگر کارگردانان آثار طنز مثل رضا عطاران و... فرق می‌کند.

وی ادامه داد: بخشی از کارهای او فانتزی است و بخشی دیگر رئال. در واقع، میان این دو فضا حرکت می‌کند و گاهی هم در شوخی‌ها و شخصیت‌پردازی‌ها اغراق می‌کند که خیلی خوب است. از سوی دیگر، بازتاب مردمی از لیسانسه‌ها خیلی خوب است و سریال را دوست دارند.