«ماه محرم امسال بیش از 52 هزار مبلغ جهت امر تبلیغ به مناطق مختلف کشور اعزام می‌شوند که از این تعداد بیش از 9 هزار نفر از خواهران مبلغه هستند». این خبری است که معاون آموزشی و پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی ارائه کرده است. این 52 هزار نفر، بناست در طول دهه محرم با محوریت عزای حضرت سیدالشهدا(ع) و نیز قیام عاشورا، معارف و احکام دینی را برای مردم بازگو کنند.
 
اما انجام چنین کاری نیاز به ملزوماتی هم دارد و یکی از این ملزومات، مهیا کردن امکان حداقلی زندگی برای مبلغ است تا در مدت 10 روز بتواند با فراغ بال به وظیفه اصلی خود یعنی تبلیغ بپردازد. این ضرورت، وقتی که از دیگر ایام تبلیغی یعنی ماه مبارک رمضان، ماه صفر و نیز ایام فاطمیه و همچنین از لزوم قرار داشتن روحانی مستقر در تمام شهرها و روستاهای کشور صحبت می‌کنیم آشکارتر می‌شود اما آیا چنین ظرفیتی در اقصی نقاط ایران وجود دارد؟

 24 میلیون روستایی در سراسر کشور
آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر 30درصد از کل جمعیت کشور، یعنی حدود 24 میلیون نفر از جمعیت کشور، در قریب به 55 هزار روستا در سراسر کشور زندگی می‌کنند. این واقعیت که به دلیل قرارگیری مراکز آموزشی و پژوهشی حوزویان مثل حوزه‌های علمیه در شهرها، دسترسی روستاییان به‌عنوان یک‌سوم از جمعیت کشور به روحانیون به‌عنوان معلمان معارف دینی کمتر است در کنار وجود آمارهایی مثل اینکه میزان بی‌سوادی در روستاهای کشور 2 برابر مناطق شهری است (یعنی24 درصد)؛ لزوم تهیه و تدارک چنین برنامه‌‎های تبلیغی را روشن می‌کند. با این حال وضعیت تبلیغ معارف دینی در روستاها چندان مناسب نیست. رئیس سازمان تبلیغات اسلامی چندی پیش آماری داد و گفت در 5 هزار و 500 روستای کشور، روحانی مستقر وجود دارد اما دست کم 5 هزار و 500 نقطه روستایی دیگر هم هست که نیاز به روحانی یا همان مبلغ دارد.
 
 
 معضلی به نام اسکان مبلغان
این کمبود دلایل روشنی دارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات در مسیر استقرار روحانیون در مناطق روستایی، موضوع اسکان مبلغان است که به زبان‌های مختلف توسط افراد صاحب نظر در این زمینه مطرح شده است. حجت‌الاسلام سیدحسین موسوی استاد حوزه علمیه قم، 22 خرداد امسال در نشست مبلغان موسسه تبلیغی سراج گفته بود «یکی از معضلات مهم در تبلیغ، بحث اسکان طلاب است که به‌رغم اهمیت آن توجه چندانی به آن نمی‌شود». باز هم در خرداد امسال، حجت‌الاسلام محمدحسین بلک، دبیرکل سازمان تبلیغات اسلامی خوزستان گفت: «از مجموع بیش از 4 هزار روستا در خوزستان، تنها در 10درصد این روستاها روحانی مقیم وجود دارد که علت آن، مشکل اسکان طلاب اعزامی است».
 
البته وجود این مشکل از مدت‌ها پیش تذکر داده شده بود و مساله امروز و دیروز نیست. حجت‌الاسلام محمد‌جواد قهرمانی، مدیر استانی حوزه‌های علمیه آذربایجان غربی در سال 90 در نشست تخصصی روحانیون و مبلغان این استان درباره مشکلات پیش روی تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی گفته بود «یکی از مهم‌ترین مشکلات نیروهای تبلیغی غیربومی در استان نبود محل اسکان‌های دائمی است. اکنون امکانات اولیه رفاهی موجود از جمله امکان اسکان  و ایاب و ذهاب برای حضور فعال‌تر نیروهای تبلیغی اعزام شده از استان قم یا سایر استان‌ها در آذربایجان غربی کافی نیست».
 
چه باید کرد؟
در میانه تقاضایی که برای مبلغ و روحانی وجود دارد و ظرفیتی که برای عرضه از سوی سازمان‌هایی چون حوزه علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی هست؛ مشکلی به نام تامین مسکن روحانیون باعث شده نتوان آنچنانکه باید و شاید از ظرفیت تبلیغ استفاده کرد. حال سوال اینجاست که باید برای حل این مشکل چه کرد؟ تاکنون و به شکل غیرسازماندهی شده؛ 2 راهکار برای این مساله مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین راهکار، ظرفیت مردمی ماجراست یعنی اینکه مردم، خود در مناسبت‌های اینچنینی میزبان علما و روحانیون می‌شوند.
 
 
با این حال روشن است که نمی‌توان از این ظرفیت برای استقرار روحانیون در روستاها استفاده کرد ضمن اینکه در صورتی که ایام تبلیغی مثل ماه مبارک رمضان یا کل محرم و صفر طولانی هم باشد، باید انتظار این را داشت که چه برای میزبان و چه برای میهمان معذوریت‌هایی به وجود‌ آید.  ظرفیت دیگری که برای حل این معضل وجود دارد استفاده از نهاد وقف است. در جای جای کشورمان می‌توان موقوفه‌هایی را یافت که از آنها برای ایجاد محیطی جهت مسکن علما و روحانیون مبلغ استفاده کرد اما باید در نظر داشت که این موقوفه‌ها هم چه از نظر تعداد و چه از نظر پراکندگی به نوعی نیستند که همه نیاز موجود در این زمینه را برآورده کنند.

5 هزار خانه عالم داریم؛ 8 هزار خانه نیاز داریم
از این رو بوده که چند صباحی است اقداماتی در کشور ما در راستای ایجاد خانه‌های عالم در روستاهای کشور انجام شده است. حجت‌الاسلام حسین روحانی‌نژاد، معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی اردیبهشت سال 1389 اعلام کرد در کشور ما (تا آن تاریخ) حدود 3 هزار خانه عالم ساخته شده است. با این حال اخیرا رئیس سازمان تبلیغات اسلامی اعلام کرده از سال 1389 تاکنون، مجموع تلاش نهادهای کشور باعث شده تعداد‌ خانه‌های عالم به‌رقم 5 هزار خانه برسد. این در حالی است که براساس یک سند بالادستی برای شهرها و روستاهایی که بالای 500 نفر جمعیت دارند، خانه عالم پیش‌بینی شده است. با در نظر داشتن اینکه در افق 1404، کشور ما 13 هزار روستا با این ویژگی خواهد داشت باید گفت در حال حاضر نیاز به ساخت 8 هزار خانه عالم در کشور وجود دارد. 
 
ساخت خانه‌های عالم در کشور محصول فعالیت یک نهاد خاص نیست. برخی از این خانه‌ها توسط خود مردم ساخته شدند، برخی با استفاده از نهاد وقف سرپا شدند، در ساخت برخی از اعتبارات دولتی استفاده شده و بالاخره نهادهای اعزام مبلغ مثل سازمان تبلیغات اسلامی یا خود حوزه علمیه هم در این زمینه دستی بر آتش دارند. با این حال، یکی از گسترده‌ترین فعالیت‌های متمرکز در این زمینه، محصول عملکرد بنیاد برکت است. این بنیاد که زیر نظر ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) فعالیت می‌کند؛ تاکنون قرارداد ساخت 666 مرکز فرهنگی و مذهبی شامل مسجد، حسینیه، خانه عالم، حوزه‌ علمیه و دارالقرآن با اعتبار 700 میلیارد ریال در مناطق محروم کشور را منعقد کرده و 486 واحد از این تعداد را هم به بهره‌برداری رسانده یا آماده افتتاح کرده است.
 
در همین روزهای گذشته و در آستانه ماه محرم هم 170 پروژه از این دست شامل 155 مسجد و 15 مرکز فرهنگی- مذهبی در مناطق محروم که توسط بنیاد برکت ساخته شده بود، در مراسمی با حضور حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری و دکتر محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره) به بهره‌برداری رسید.  از تعداد 666 پروژه عمرانی در حوزه دینی و تبلیغی بنیاد برکت، 151 پروژه به طور اختصاصی مربوط به خانه‌های عالم است که این بنیاد تاکنون 5 میلیارد تومان برای ساخت آنها خرج کرده و 120 واحد آن را به بهره‌برداری رسانده یا آماده افتتاح کرده است. از این تعداد، ساخت 9 واحد با اعتباری بالغ بر یک‌میلیارد تومان مربوط به سال 1394 است.

 

منبع خبر : مشرق
مناطق محروم