جای خالی غذای ایرانی در فهرست میراث معنوی یونسکو

 

آبگوشت، آش، اشکنه، آلبالوپلو، بریانی، تاس‌کباب، جوجه‌کباب، چلوکباب، حلیم، دلمه، دمپختک، دیزی، کوکو، زرشک پلو، سبزی‌پلو، عدس‌پلو، قرمه سبزی،  قلیه‌ماهی، کلم‌پلو، کله پاچه، کوفته، لونگی، مرصع‌پلو، میرزاقاسمی و نرگسی تنها بخشی از غذاهای ایرانی و محلی هستند که هر کدام طعم و خوشمزگی خاص خود را دارند.  

 

نظام غذایی موجود در هر کشور می‌تواند در کنار سایر مؤلفه‌های فرهنگی مثل آداب و رسوم، زبان، دین و غیره به عنوان شاخصه‌ای مهم در شناسایی و بررسی فرهنگی کشور‌ها مورد مطالعه قرار گیرد.  

 

همه ساله گردشگران بسیاری از اقصی نقاط جهان برای بازدید از اماکن تاریخی و جاذبه‌های گردشگری به ایران سفر می‌کنند و بخشی از هزینه های آن‌ها در طول سفر اختصاص به تهیه غذا دارد.  

 

می‌توان در کنار این اماکن، رستوران‌هایی را احداث کرد تا غذا‌های سنتی و بومی آن منطقه طبخ و سرو شود. امکانی که شرایطی را برای شناساندن فرهنگ جامعه میزبان به فراهم می‌آورد و بستری برای درآمدزایی ساکنین محلی می‌شود. 

 

رستوران و هتل‌های ما محلی برای ارائه غذاهای ایرانی به گردشگران خارجی هستند، اما وقتی برای سرو غذا به این مکان ها می‌رویم، در منوی آنها معدود غذای ایرانی را مشاهده می‌کنیم. آن هم فقط غذاهایی مانند کباب، جوجه و زرشک پلو که معروف تر از بقیه هستند!

 

تنوع و گستردگی غذاهای ایرانی می تواند فرصتی برای ارائه سبک غذایی ایرانیان به عنوان یک میراث معنوی برای ثبت در یونسکو باشد. مقوله ای که تاکنون کمتر مورد توجه متولیان میراث فرهنگی قرار گرفته است و باعث شده کشورهای همسایه از این غفلت استفاده کرده و تلاش کنند با ارائه مستنداتی غذاهایی که ریشه آنها به ایران بازمی‌گردد، را به عنوان میراث معنوی کشور خودشان ثبت کنند. 

 

برای نمونه سال گذشته ارمنستان فرهنگ پخت «نان لواش» را در فهرست جهانی یونسکو ثبت کرد و حالا ایران با کشورهای آذربایجان، ترکیه، قزاقستان و قرقیزستان به دنبال ثبت «نان لواش» به صورت مشترک است. 

 

از چندی پیش هم کشور جمهوری آذربایجان برای ثبت جهانی «دلمه ایرانی» در فهرست میراث جهانی یونسکو تلاش می‌کند. باکو مدعی شده، دلمه خوراکی متعلق به مردم آذربایجان و وزارت فرهنگ و گردشگری جمهوری آذربایجان بوده و در حال تهیه اسنادی در همین رابطه برای ارائه به یونسکو است. 

 

فرهاد نظری، مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در گفتگو با خبرنگار حوزه میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص سهمیه بندی  ثبتی آثار ملموس و ناملموس میراث فرهنگی ایران گفت: سازمان یونسکو از زمان تاسیس خود تا به حال شش قطع نامه (کنوانسیون) در حوزه میراث فرهنگی تصویب کرده که در واقع تعهدنامه‌های بین‌المللی الزام‌آور هستند.

 

وی ادامه داد: از این شش مورد، دو مورد آن مربوط به سهمیه شناسایی آثار واجب ثبت جهانی بوده که ایران در بخش آثار ملموس میراث فرهنگی تاکنون 20 اثر تاریخی و یک اثر طبیعی را ثبت جهانی کرده است. همچنین ایران 10 اثر را در بخش میراث ناملموس مانند «عید نوروز» و «قالیشویی مشهد» به ثبت جهانی رسانده است. 

 

نظری خاطرنشان کرد: امسال قرار است با چهار کشور ترکیه، قزاقستان، ترکیه و آذربایجان به طور مشترک «نان‌های نازک» را ثبت جهانی کنیم. با این کار 11 اثر میراث ناملموس ما ثبت تاریخی می‌شود و نتیجه قطعی این امر در اواخر آبان داده می‌شود. 

 

وی افزود: طبق قطعنامه میراث ناملموس به هر کشور که دارای حداقل 10 اثر ثبت جهانی باشد، هر دو سال یکبار یک سهمیه ثبت تعلق می‌گیرد. 

 

مدیرکل ثبت آثار تاریخی میراث فرهنگی در خصوص پیشنهاد آذربایجان برای ثبت جهانی «دلمه» گفت: این کشور فعلا پیشنهاد این کار را داده و ما در نظر داریم، طی مذاکراتی با آذربایجان پیشنهاد کنیم این کار به صورت مشترک انجام شود. 

 

وی با بیان اینکه میراث ناملموس قابل سرقت نیست، گفت: ما این امکان را داریم که آثار ناملموس را به صورت مشترک یا جداگانه ثبت جهانی کنیم. 

 

نظری در پایان با اشاره به ثبت‌نشدن غذاهای ایرانی در فهرست ناملموس یونسکو گفت: این کار در شوراهای سیاستگذاری مطرح می شود و از طرفی دیگر با محدودیت سهمیه روبرو هستیم. به همین علت تاکنون غذایی را ثبت نکرده‌ایم. 

 

بر اساس این گزارش، می توان نتیجه گرفت که ما برای ثبت غذاهای ایرانی در فهرست میراث معنوی یونسکو باید مدتها منتظر بمانیم و این درحالی است که دیگر کشورها می توانند از این فرصت سوء استفاده کرده و غذاهای ما را زودتر به نام خودشان ثبت جهانی کنند. با اینکه عجله کار درستی نیست اما گاهی همین کُند پیش رفتن بیشتر ضرر رسان است تا سودآور!