اشعار "موضع‌دار" از منظر مقام معظم رهبری

مرتضی اسماعیل دوست: هنگامی که مقام معظم رهبری در دیدار اهالی فرهنگ، استادان شعر و ادب فارسی و شاعران جوان و پیشکسوت کشور و تعدادی از شاعران کشورهای دیگر به «شعر موضع دار» اشاره فرمودند، ذهن آدمی به این سو جاری شد که اصولا منظور ایشان از این عنوان گذاری چه بود؟ و اصولا موضع گیری در شعر چه درجات و نظرگاه هایی خواهد داشت؟!

بدین منظور باید سری به جریان شعر از دورانی دور تا زمان معاصر داشت و به اثرگذاری اشعار و تاثیر شاعرانی در دل تاریخ پرداخت که با هنری خلاقانه و نگاهی پیشرو از طریق واژه هایی زیبا و موثر، موضع گیری صریح، منتقدانه و بی قید و بند نسبت به موضوعات و نگاه غالب در آن دوران را به ثبت رسانده و جهت گیری خاص خود را نسبت به وقایع و رخدادهای حساس به منصه ظهور رساندند.

مقام معظم رهبری در همبن دیدار فرخنده در شب میلاد امام حسن مجتبی(ع) با شاعران و هنرمندان به برخی از مختصات شاعرانگی پرداخته و کدهایی را برای فعالیت شاعران عنوان داشتند که از مهم ترین آن ها «زنده بودن» و «موضع گیری نسبت به مسائل جاری و نیازهای کشور» بوده است و مصادیقی از شعر زنده و موضع دار را هم بیان ساختند: «اشعار زنده و برجسته ‌ای همچون شعر درباره فلسطین، یمن، بحرین، دفاع مقدس، شهدای غواص، شهدای مدافع حرم یا مظلومیت مجاهدانی همچون شیخ زکزاکی شیخ مظلوم، شجاع و مصمم نیجریه گفته می ‌شود» در واقع رهبر معظم انقلاب به شکلی تلویحی بیان فرمودند که قلم شاعر و نگاه هنرمند متعهد ایرانی باید مصروف به بیان واقعیات و حقایق جهان کنونی براساس قالب های ادبی و هنری باشد و ادیب و هنرمند و فعال فرهنگی نباید به بهانه حباب سیاست، تعهد شاعرانگی در باب مسائل و اتفاقات پیرامون را از خود دور سازد و  باید شعر را بخشی از زندگی و زندگی را بخشی از حیات شاعرانگی بداند و از این زاویه می باشد که تفکرات و دیدگاه های هنرمندانه و شاعرانه در بستر دغدغه مندی بدل به میوه ای پُر ثمر از روح آگاهی بخشی و حقیقت یابی خواهد بود و این چینش عناصر حقیقی در برابر میزانسن فریبنده رسانه ها و شبکه های مختلف خبری و هنری و ادبی جهان معاصر مساله ای بس حیاتی و وظیفه ای اساسی است.

از این رو شعر و شاعرانگی نه تنها به عنوان بیان احساسات درونی شاعر برای دیدگاه های شخصی و اجتماعی و از منظر هنری، بلکه به عنوان نشانه ای از بیداری هنرمند و ادیب در جهت جریان بخشی نگاه مخاطب، قالب گیری هنری رخدادهای حقیقی و نمایشی خلاقانه برای تمایز سره از ناسره قلمداد می شود و از این رو است که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، شاعران را «سرمایه‌ ها و ذخایر ارزشمند کشور» خطاب می دارند، چرا که تفاوت شاعر با دیگر افراد جامعه، بهره مندی از واژه هایی است که گلبانگ حقیقت را بر بام آگاهی جاودانه ساخته و صلابت انسان را در میان موج مخاطرات نمایان می سازد. انسانی که شاعر است و شعر، ابزاری است برای تاریخ نگاری، حقیقت یابی، گنجینه بخشی و گشایش رازهایی که به شکلی مزورانه توسط رسانه های دروغین غرب و شرق بایکوت می شود.

شعر؛ راهی است برای بیان مظلومیت مردمانی از جنس مردمان فلوجه، نمایش درد کودکان غزه و آوارگی های مردمان عراق و این جا است که شعر دارای موضع می شود، طپش دارد و زنده به ثبت و بروز حقایق زندگی بوده و شاعر صاحب جامه ای از تعهد شاعرانگی خواهد شد و این جا است که شاعری بیدار، تعهد امروز خود را در «بیان خیانت‌ های آمریکایی ‌ها در قضیه برجام» دانسته و شعر را در خدمت هویت بخشی و حقیقت یابی به کار می برد و این شعری زنده و موضع دار و همراه با زمانه خواهد بود.

رهبر معظم انقلاب در این دیدار با ذکر برخی از ویژگی های شعر حمید سبزواری و یادی از حضور جاودانه اش در شعر انقلاب اسلامی، نمونه ای موخر از شاعران متعهد و موضع نگر را برای شاعران جوان عنوان داشتند و این مساله، وظیفه شاعران را برای فعالیت در ثبت حقایق از طریق شعر و وظیفه متولیان امر را در پاسداشت هنر شاعران و تدوین آثاری ارزشمدار صد چندان می کند. مساله ای که متاسفانه گاه شکلی دیگر یافته و مسئولان امر به جای تقدیر و حمایت از شاعران و هنرمندانی متعهد و دردشناس، دریچه های امید خود را به روی اشخاصی باز می کنند که به قول رهبری «ذره ای گرایش به مفاهیم اسلام و انقلاب اسلامی نشان نداده است» و این جا است که بی تدبیری به جای واژه تدبیر نشسته و رنگ غربت بر سیمای فرهنگ و هنر می نشیند تا «ولنگاری فرهنگی» از پس بی توجهی ها نسبت به هنر انقلاب اسلامی توسط مسئولان فرهنگی خود را نمایان سازد!

مقام معظم رهبری با ذکر چند مورد از فعالیت های ضروری در حوزه ادبیات همچون «تدوین، ترجمه و انتشار موضوعی اشعار برجسته در مسائلی همچون فلسطین، دفاع مقدس، منطقه، یمن»، «تبدیل کردن مضامین و الفاظ عالی ادعیه و متون دینی به شعر» و «سرودن اشعار آئینی مضمون ‌دار و قوی با هدف انتقال معارف ائمه معصومین علیهم السلام» به افق مداری شعر متعهد در بازنمایی تفکر در جامعه تاکید داشته که این فعالیت ها در میان انواع بمب افکن های فاصله انداز میان نسل های جدید با حقیقت انقلاب اسلامی می تواند طی فرم و قالبی مخاطب پسند بسیار به کار آید.