رمضـان بهار سریال‌های تلویزیونی

زمانی توصیف یک سریال با واژه «مناسبتی» به این معنا بود که این اثر کیفیت ندارد و به منظور تزریق پیام یا ارائه شعار تولید شده است، اما سال‌هاست نه فقط از این واژه برای مجموعه‌های نمایشی ماه‌های محرم، رمضان و دیگر ایام ویژه سال استفاده نمی‌شود، بلکه سریال‌های مناسبتی به مهم‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی بدل شده‌اند و این تغییر رویکرد به اندازه‌ای بوده که ماه رمضان، به بهار سریال‌های تلویزیونی تعبیر می‌شود.

سریال‌های ماه رمضانی، تاریخی کوتاه اما پرفراز و نشیب داشته‌اند؛ زمانی این سریال‌ها به موضوعات ماورایی اختصاص داشتند و مدتی بعد پای سریال‌های طنز به ماه رمضان باز شد. همچنین دوره‌ای بود که دست‌کم سه یا چهار سریال تازه‌ از شبکه‌های تلویزیونی روی آنتن می‌رفت. حالا پس از این دوران و نیز بعد از یک دوره کوتاه که تلویزیون سریال تازه‌ای نداشت، دو سریال با دو مضمون و از دو گونه متفاوت در شبکه‌های یک و دو به نمایش درآمده است؛ سریال «پادری» به کارگردانی محمدحسین لطیفی از شبکه یک و «برادر» جواد افشار از شبکه دو.

تنوع در رمضان امسال

تلویزیون امسال برای ماه مبارک رمضان دو سریال تدارک دیده است که به لحاظ کمی قابل مقایسه با سال‌های گذشته نیست، اما به لحاظ کیفی می‌توان به استناد نظر مخاطبان، جایگاه قابل قبولی برای این دو سریال در نظر گرفت.

سحر عصرآزاد، منتقد و روزنامه‌نگار، نقد و بررسی کامل این آثار را زمانی میسر می‌داند که سریال به پایان رسیده یا به قسمت‌های پایانی نزدیک شده باشد، اما از نگاه او چند مورد درباره سریال‌های ماه مبارک امسال قابل توجه است.

این منتقد توضیح می‌دهد: یکی از نکات مهم درباره سریال‌های ماه رمضانی امسال تنوع گونه‌هاست؛ «برادر» به مسائل اجتماعی می‌پردازد و «پادری» لحنی طنز دارد. البته این سریال برای ایام نوروز تدارک‌دیده شده بود و با فضای عید تناسب داشت، اما به هر دلیل در این ایام به نمایش درنیامد. با این حال دنباله‌سازی و تغییر نویسنده در سریال پادری ازجمله اتفاقات خوب است.

عصر آزاد ادامه می‌دهد: دنباله‌سازی برای سریال‌های موفق اتفاقی است که در همه جای دنیا رخ می‌دهد، چون این سریال‌ها مخاطبان بالقوه‌ای دارند که می‌توان برایشان برنامه‌ریزی کرد. به نظرم ایده ساخت فصل جدید برای سریال پادری اتفاق خوبی بود و نیز اتفاق خوب دیگری که درباره این سریال رخ داده، تغییر نویسنده است. با عوض شدن نویسنده می‌توان امیدوار بود شخصیت‌ها وارد فضا و موقعیت‌های متفاوت و روایت‌های تازه شوند و اتفاقات جذابی را رقم بزنند.

هنگامه همدلی

از میان انواع سریال‌های تلویزیونی، ملودرام‌ها بیش از دیگر آثار مخاطبان را به خود جلب می‌کند و البته به همین دلیل است که بخش اعظمی از سریال‌های تلویزیونی از همین گونه هستند و در این ژانر تولید می‌شوند. این مساله در ماه مبارک رمضان نیز صدق می‌کند. به اعتقاد جبار آذین، مجموعه‌های خانوادگی و اجتماعی همیشه با استقبال میلیونی مخاطبان مواجه شده‌اند و هر قدر این تولیدات اصولی‌تر، جذاب‌تر و به لحاظ محتوایی کامل‌تر بوده‌اند، مخاطبان بیشتری را به خود جلب کرده‌اند.

آذین درباره ماه مبارک رمضان به عنوان یک فرصت ویژه می‌گوید: مردم در ایام ویژه سال مانند ماه مبارک رمضان، شرایط ویژه‌ و فضای خاصی را تجربه می‌کنند که تماشای سریال‌های تلویزیونی تاثیر این شرایط و فضا را تشدید می‌کند. بنابراین این ایام بسیار ویژه هستند و باید برای آن برنامه‌ریزی ویژه صورت بگیرد تا مانند گذشته سریال‌ها شتابزده و در آخرین دقایق تولید نشوند و ناکامل به نمایش درنیایند.

این منتقد با تاکید بر اهمیت ماه مبارک رمضان برای تلویزیون، این ماه را فرصت مناسبی برای همراهی و همسویی تلویزیون با مخاطبان می‌داند: به دلایل خاص معنوی و اجتماعی، ماه رمضان شرایط بهینه‌ای است برای ایجاد ارتباط قوی و حسنه بین مخاطب و تلویزیون.

آذین پخش دو سریال در ماه مبارک رمضان را کافی نمی‌داند و تاکید می‌کند مشکلات مالی سازمان صدا و سیما، ارتباطی با مخاطبان ندارد. او تاکید می‌کند: مردم حق دارند دست‌کم در مناسبت‌های ویژه، سریال‌های خوب از تلویزیون تماشا کنند و تلویزیون نباید این فرصت‌های خوب برای برقراری ارتباط با مخاطبانش را از دست بدهد.

سریال‌های استاندارد

سریال‌های پادری و برادر در زمان مناسب و بدون شتابزدگی ساخته شده‌اند و هر کدام ویژگی‌هایی دارند که از نگاه آذین این دو سریال را در زمره آثار بی‌عیب و استاندارد تلویزیونی قرار می‌دهد.

جبار آذین با تاکید بر این نکته که هراثری در کنار داشتن تمام خصوصیات و معیارهای یک اثر استاندارد تلویزیونی باید بتواند سلیقه و ذائقه مخاطب را افزایش دهد، تصریح کرد: سریال‌های ماه رمضان امسال به لحاظ کیفی، مثلا از منظر فیلمنامه، شخصیت‌پردازی، کارگردانی، بازی و فضاسازی با سریال‌های خوب و فوق‌العاده تلویزیون فاصله دارند، اما از استانداردهای سلامت برخوردارند.

وی درباره ویژگی‌های این دو سریال می‌گوید: پادری در ادامه سریال دودکش ساخته شده و یک اثر خانوادگی و اجتماعی است که از زبان طنز بهره‌ می‌گیرد. از آنجا که این سریال در ادامه کار محمدحسین لطیفی به عنوان کارگردان می‌ایستد، چندان نوآور نیست، اما سعی کرده با ایجاد وقایع تازه‌تر، پیش‌بینی ماجراها و موقعیت‌های دیدنی برای شخصیت‌های اصلی، فضاسازی و نیز تغییرات چشمگیر در تیتراژهای ابتدایی و انتهایی، مخاطب را جذب کند.

سرگرمی و نشاط، لازمه سریال‌های مناسبتی

وی درباره سریال برادر نیز معتقد است: موضوع این سریال از بین مسائل روز جامعه انتخاب شده است. برادر ضمن بررسی یک معضل بزرگ اقتصادی، به ابعاد شخصیتی، خانوادگی و اجتماعی بخشی از جامعه سنتی می‌پردازد. همچنیـن در مــواردی به پدیده‌های مدرن نیز گریـز می‌زند. فضای این سریال با حال و هوای ماه مبارک رمضان همخوانی دارد، اما به نظر می‌رسد به اندازه پادری موفق نباشد.

به اعتقاد این منتقد ازجمله دلایلی که سبب می‌شود سریال برادر از حد استاندارد فراتر نرود، طرح مشکلات و موضوعات ملتهب و تلخ در جامعه و خانواده است. او تاکید می‌کند: سرگرمی و نشاط انگیزه‌های اصلی مردم برای تماشای آثار تلویزیونی بخصوص سریال‌های مناسبتی است و حتی در سریال پادری نیز این خصیصه کمتر دیده می‌شود. جبار آذین در ادمه قیاس این دو مجموعه تلویزیونی توضیح می‌دهد: گرچه سریال پادری به دلیل لحن طنز از جذابیت ویژه برخوردار است، اما حسن سریال برادر این است که به موضوعات اخلاقی توجه دارد و داستان به لحاظ زمانی با ماه مبارک رمضان تناسب دارد.

این منتقد ارائه یک سریال بانشاط را که از شور و حال معنوی برخوردار باشد بهترین گزینه برای ماه مبارک رمضان می‌داند.