استهلال ماه رمضان کاری است که برای اعلام آغاز ماه رمضان همه ساله در ایران و سایر کشورهای اسلامی با سختی و دقت بسیار انجام می شود و اختلاف بسیاری بین کشورهای اسلامی و نیز فقهای دینی در رویت هلال ماه نو وجود دارد.
اولین دلیل اختلاف در استهلال ماه نو آن است که برخی از مراجع عظام تقلید معتقدند که رویت ماه نو حتماً باید با چشم غیر مسلح انجام بگیرد در حالی که گروهی دیگر استهلال ماه با چشم مسلح و دوربین و تلسکوپ را نیز کافی میدانند.برای نمونه به دو استفتاء از مراجع تقلید اشاره میشود:
آیتالله خامنهای:
رؤیت با وسیله، فرقى با رؤیت به طریق عادى ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد. پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رایانه که درآن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشکال است.
آیتالله سیستانی:
میزان رؤیت هلال ماه نو دیدن ماه با چشم عادی غیر مسلح است.
اما علت دیگر اختلاف در رویت هلال ماه این مساله است که اگر در شهر یا منطقهای ماه دیده شد برای کدام شهرها و مناطق اول ماه ثابت میشود؟ در این خصوص برخی مراجع تقلید از جمله آیت الله بهجت و آیت الله سیستانی بر این باورند که اگر ماه در شهری دیده شود تنها در آن شهر و شهرهایی که هم افق با آن باشند اول ماه ثابت میشود. اما بعضی دیگر مانند آیتالله تبریزی و آیتالله خویی بر آنند که اگر در شهری ماه دیده شود در تمام شهرهایی که در شب با این شهر مشترک هستند (یعنی اول شب یکی آخر شب دیگری است) اول ماه ثابت میشود.
اما گاهی اختلاف در رؤیت یا عدم رؤیت هلال ناشی از اختلاف در فتوی و نظرات فقهی نیست بلکه به تشخیص رؤیت یا عدم آن در خارج بر میگردد، به این معنا در بسیاری از موارد که مراجع تقلید شخصاً موفق به رؤیت هلال نشده اند با اعتماد به شهادت افراد عادل مورد اطمینان خود به اثبات اول ماه می رسند ولی این شهود از نظر سایر مراجع قابل اعتماد نیستند و همین باعث اختلاف نظر در رؤیت میشود.
همه این موارد باعث می شود که اگر مراجع و مقلدین آنها بخواهند به تکلیف شرعی خود عمل نمایند مجبور هستند به آنچه که برای آن حجت شرعی دارند عمل نمایند که همین باعث تفاوت هایی در عمل آنها می شود. از طرفی چون رؤیت هلال مسأله ای است که مورد ابتلاء همه مسلمان (که اکثریت مردم ایران را تشکیل می دهند) است اختلاف نظر در آن بسیار برجسته می شود و در اذهان عمومی انعکاس وسیع می یابد.
تفاوت فتواها مختص به علمای شیعه نیست و در بین فقهای اهل سنت نیز اختلافاتی وجود دارد، اما علمای اهل سنت در مورد تشخیص اول ماه اهمیت بسیار زیادی به حکم حاکم می دهند. به طوری که عده ای از آنها به حکم حاکم اصالت داده و حجیّت را تنها از آنِ حکم حاکم دانسته اند و دیگر راه های اثبات هلال را در صورتى حجّت دانستهاند که حاکم آن را تأیید نماید. حکام آنها نیز که اغلب پادشاهان کشور های اسلامی هستند معمولاً روزی را به عنوان اول ماه مشخص می کنند. به همین دلیل با وجود اختلاف نظر های موجود در باره رؤیت هلال ماه هر روزی را که حاکم طبق هر معیاری به عنوان عید اعلام کند مورد قبول اکثر علما و مردم قرار می گیرد.
ارسال نظر