استفتائاتی درباره اضافه کاری در ادارات

 یکی از موضوعات مبتلابه در خصوص احکام کارمندی بحث اضافه کار است. از آنجایی که ملاک محاسبه حقوق در سر ماه، ورود و خروج افراد است نه کارایی آنها، لذا باید ببینیم حکم شرعی اضافه کارهایی که در حقیقت اضافه کار نیست و به نوعی همان بیکاری است، چیست!؟

یعنی فرد در همان ساعات اداری هم کار ندارد چه برسد به ساعات خارج از وقت. سؤال دیگر این است که حکم انجام کارهای شخصی و دانلود و دیدن سایت‌های خبری در اینترنت و... در این ساعات چگونه است؟

اجمالا باید دانست که در این موارد شرع، دست افراد را باز گذاشته و اختیار برعهده قانون‌گذار است؛ یعنی اگر این کار مخالف ضوابط ادارى و کارى نباشد، اشکالى ندارد.

به نوشته هفته‌نامه "شما"، در همین رابطه دفتر مراجع عظام تقلید پاسخ‌هایی به شرح ذیل داده‌اند:

دفتر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای: به نحو کلى استحقاق دریافت حقوق بابت اضافه‌کارى؛ منوط به انجام کار اضافى اداره در غیر وقت ‏مقرر ادارى است و در غیر این صورت حق دریافت هیچ‌گونه وجهى به این عنوان ندارد و در هر صورت اگر بر طبق قوانین و مقررات شرکت مربوطه باشد، دریافت آن مانعى ندارد.

دفتر حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی: همه چیز باید صریح و شفاف باشد اگر قرارداد شما با مؤسسه این است که هر مقدار اضافه بمانید حق دارید حقوق اضافه کارى را بگیرید هرچند بخوابید یا براى خود کار شخصى انجام دهید مى‌توانید بگیرید و اگر قرارداد این است که به مقدار کار اضافه حق دریافت حقوق دارید فقط ساعات کار براى مؤسسه را مى‌توانید حساب کنید.

دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی: در مورد استفاده شخصی از بیت‌المال، این کار جایز نیست، مگر در مواردى که مقررات اجازه مى‌دهد، یا اینکه با اجازه مسئولینى که در این حیطه اختیارات قانونى دارند، بوده باشد، در ضمن اشتغال به کارهای شخصی در وقت کار؛ چنانچه در آن ساعت وظیفه خاصى نداشته باشید و این کار مخالف ضوابط ادارى و کارى نباشد، اشکالى ندارد.

دفتر حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی: به‌طور کلی چنانچه عمل فوق؛ مطابق قوانین و مقررات مؤسسه بوده و مسئولین هم مطلع باشند مانعی ندارد.

البته بنا به فتوای رهبر معظم انقلاب نوشتن گزارش‌هاى غیر واقعى و دریافت پول در برابر ساعات اضافه‏‌اى که کارى در آنها انجام نشده جایز نیست و حتی واجب است پول‌هاى اضافه‌اى که کارمند مستحق دریافت آنها نبوده، بازگردانده شود. ولى اگر قانونى وجود داشته باشد که به مسئول اداره اجازه دهد تا ساعات اضافه کارى کارمندى را که اضافه کارى انجام داده، دو برابر نماید جایز است این کار را انجام دهد و در این صورت دریافت اجرت توسط کارمند طبق گزارشى که مسئول اداره از ساعات اضافه کارى او نوشته، جایز است.