جنسیت و زبان قرآن

نویسنده کتاب «جنسیت و زبان قرآن» گفتند: اغلب محققان، نگاه‌شان به متن از حیث متن نبوده و بیشتر به زن در اسلام توجه داشتند تا زن در متن دینی با نگاه زبان‌شناختی، اما دغدغه من از جنس دغدغه زبان‌شناختی بوده و مهم بود که بازنمایی جنسیت در زبان قرآن چطور است. عمده تمرکز نیز بر روی زن بوده است، اما برخی مواقع به بحث جنسیت؛ اعم از زن، پرداخته شده است.

کتاب «جنسیت و زبان قرآن» به قلم حجت‌الاسلام مجید دهقان؛ عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، به تازگی توسط انتشارات مرکز تحقیقات زن و خانواده به چاپ رسیده است. حجت‌الاسلام دهقان در تشریح چرایی تدوین کتاب، یکی از دلایل را بررسی متون دینی با نگرش فمینیستی توسط فمینست‌ها دانست و گفت: آن‌ها اعتقاد داشتند که دین در تقویت جنسیت در جامعه خیلی مؤثر بوده و است؛ بر این اساس، بررسی زن در متون دینی از یهودیت و مسیحیت آغاز شد و به اسلام رسید. در گذشته منظور از جنسیت، زنان بود و امروز به بحث‌های همجنس‌گرایی و... نیز رسیده است.

نویسنده این کتاب با بیان این‌که عمده کسانی که در جامعه اسلامی به این بحث پرداخته‌اند رویکرد زبان‌شناختی نداشتند، گفته است: اغلب محققان، نگاه‌شان به متن از حیث متن نبوده و بیشتر به زن در اسلام توجه داشتند تا زن در متن دینی با نگاه زبان‌شناختی، اما دغدغه من از جنس دغدغه زبان‌شناختی بوده و مهم بود که بازنمایی جنسیت در زبان قرآن چطور است. عمده تمرکز نیز بر روی زن بوده است، اما برخی مواقع به بحث جنسیت؛ اعم از زن، پرداخته شده است.

به گفته این عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، دغدغه کتاب از حیث زبان‌شناختی بود و سعی هم شد که از چشم‌انداز نظریه زبان‌شناختی وارد بحث شود و سؤال کلی هم این بود که بازنمایی زنان در زبان قرآن چگونه بوده است؟

نویسنده کتاب مأخذشناسی فمینیسم با اشاره به این‌که این کتاب نتیجه پژوهش است و پژوهش دارای مخاطب خاص خود است، در مورد فرآیند نگارش کتاب گفته است: فرآیند تولید کتاب طولانی‌مدت بود؛ تقریباً از سال 86-87. البته ابتدا در فضای سنتی تفسیر خودمان کار انجام شد، اما بعد از اتمام، متوجه شدم که کار نه مبتنی بر چشم‌انداز نظری معینی است و نه روش‌مندی قابل دفاعی دارد. لذا دوباره از نو شروع کردم و این بار تلاش کردم هم روش‌شناسی مناسبی را انتخاب کنم و هم ببینم از چه روش‌هایی باید برای این پژوهش استفاده کرد.

به گفته او  کار در سه سطح قرآن، متن و جنسیت پیگیری شد. باید هم چشم‌انداز نظری و هم روش نظری مناسبی را می‌یافتم. سعی کردم با تلفیق نظرات مختلف به چشم‌انداز منسجمی برسم. در بحث جنسیت، نگاه، نگاه ذات‌گرا بود و در بحث زبان نیز از رویکرد گفتمانی و نظریه تحلیل گفتمانی با تصرفاتی استفاده شد. در بحث قرآن دیدگاه فرهنگ شفاهی و فرهنگ مکتوبی که جورج اونگ ارائه می‌کند را نیز اضافه کردم. در مقدمه کتاب به طور مفصل، چشم‌انداز نظری و روش بررسی آیات توضیح داده شده است.

هفته نامه شهر امید را اینجا بخوانید.