دیه تصادف با اتومبیل شراکتی بر عهده کیست؟

متن سئوالات و پاسخ های حضرت آیت الله صافی  در مورد دیه سوانح رانندگی:

 * اگر راننده اى ناگهان خود را مخیر بین دو محذور ببیند مثلاً یا باید از تصادف با ماشین مقابل فرار کند و به ناچار با عابر پیاده برخورد نماید و یا با ماشین مقابل تصادف نموده و موجب قتل مسافرین گردد و سرانجام راه اوّل را انتخاب نموده و با عابر برخورد و موجب قتل عابر شود، آیا قتل عمد محسوب است و حکمش قصاص است و یا حکم دیگرى دارد؟

 پاسخ: مسأله شقوق و فروض مختلف دارد، یک فرض اینست که راننده ماشین ببیند ماشینى که از روبرو مى آید بوضع غیر عادى و غیرمجاز چنان در حرکت است که تصادم با او، و تلف مسافرینش و بلکه مسافرین ماشین روبرو قطعى است و براى نجات خود و مسافرینش راهى غیر از تغییر مسیر و قتل عابر پیاده نباشد در این صورت تغییر مسیر و قتل عابر پیاده براى دفع خطر ماشین مذکور جایز نیست و قتل، قتل عمد و قصاص دارد و دَوَران امر بین المحذُورین نیست، فرض دوم اینست که ماشین او خود بخود با ماشین مقابل یا شئ دیگرى تصادم مى کند و رفع تصادم متوقف بر قتل عابر پیاده است در این صورت نیز قتل عابر جائز نیست و قتل عمد است و مثل اینست که سیل به خانه اى که در آن ده نفر باشند متوجّه باشد و شخصى آنرا بخانه اى که پنج نفر در آن تلف مى شوند بگرداند فرض سوّم اینستکه حادثه طورى پیش آمده باشد که راننده یا باید ماشین را باختیار به سمتى که تصادف در جلو دارد ببرد و جمعى را هلاک کند یا بسمتى که منجر بقتل یک نفر مى شود، برود در این صورت عقلاً بلکه شرعاً باید اقل المحذورین را انتخاب نماید ونظیر آن اینست که راننده ملاحظه کند یا باید به اختیار ترمز کند و عدّه اى تلف شوند یا باید جلو برود و به تصادف با خطر دیگرى برخورد کند که در این صورت هم اقّل المحذورین را باید انتخاب کند و به هر حال در صورتى که مسأله دوران امر بین المحذورین باشد و خود راننده سبب حادثه شده باشد چون قتل از روى عمد و قصد واقع مى شود ظاهراً حکم قتل عمدى را دارد اگرچه احتیاط اینستکه ورثه مقتول به دیه اکتفاء کنند و اگر راننده سبب نشده و حادثه در اثر مثل نقص فنّى و جریان ناگهانى واقع شده حکم قصاص ندارد و باید به دیه اکتفاء شود.

*اتومبیلى با سرعت مجاز و رعایت مقررات راهنمائى و رانندگى از کوچه اى در حال عبور بوده که ناگهان فردى از یکى از منازل با سرعت به قصد ورود به منزل مقابل بیرون مى آید و با اتومبیل برخورد نموده و کشته مى شود آیا قتل از موارد خطاء محض است و یا خون عابر هدر است؟

پاسخ: در این فرض اگر قتل مستند به بى احتیاطى و بى مبالاتى خود عابر باشد و راننده با مراعات سرعت مجاز قادر به کنترل وسیله سوارى نباشد، ظاهر اینست که خون عابر هدر است و الاّ قتل به هر صورت واقع شده شبه عمد یا خطا، حکم آنرا دارد.

*اگر شخصى از راننده اى بخواهد او را به تهران ببرد، در وسط راه بر اثر بارندگى شدید و ترمز کردن راننده، ماشین دچار حادثه شود و شخص مسافر به رحمت خدا واصل شود، راننده اکنون زنده است. سؤال این است که نسبت به کفاره این قتل آیا راننده مسئولیتى دارد یا نه؟ (در ضمن در موقع بارندگى به امر مسافر راننده تصمیم مى گیرد سرعت ماشین را کم کند ولى اشتباهاً ترمز مى کند که منجر به واژگونى ماشین مى شود)؟

پاسخ: در فرض سؤال که قتل بر اثر اشتباه راننده در ترمز گرفتن صورت پذیرفته است قتل خطائى است و کفاره آن بترتیب، عتق رقبه و60 روز روزه گرفتن و60 مسکین طعام دادن است که با عجز از هر کدام دیگرى واجب مى شود.

 *اینجانب مدت 9 سال است که با فردى یک دستگاه اتوبوس که هر کدام سه دانگ از آن را به شراکت خریدیم و در این مدت شریکم راننده آن بوده است و هر چه بدست مى آورد، بدون پرسیدن از آن هر بار مقدارى از درآمد به اینجانب مى داد و در مخارج اتوبوس هم، با هم شریک بودیم. در اواخر ماه صفر به علت خارج شدن اتوبوس از جاده و واژگون شدن ان راننده شریکم و یک نفر از مسافران آن کشته شدند. لازم به ذکر است که وضع زندگى آنها از لحاظ مالى خوب مى باشد و قیم آنها نیز خانمش مى باشد و فرزندان مرحوم 8 نفر و خانواده خودم نیز 10 نفر مى باشند. اکنون وظیفه ما نسبت به سهمى که به شراکت داشتیم از لحاظ شرعى چیست؟ آیا خسارت ناشى از حادثه با خانواده شریکم راشد مى باشد یا به طور شراکت؟

پاسخ: بطور کلى مجرد شراکت در ماشین موجب شرکت در ضمان دیه مقتول نیست دیه مقتول اگر قتل شبه عمد باشد بعهده قاتل است و اگر خطائى باشد بعهده عاقله قاتل است و اما نسبت به خسارت وارده بخود ماشین اگر راننده تعدّى و تفریط در محافظت ماشین نکرده باشد ضامن خسارت وارده بر ماشین نیست. و در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است. واللّه العالم.