راه دست یابی به «عفت» چیست؟

متن زیر شرحی از حدیث امیرالمومنین در خصوص موضوع عفاف به قلم حجت الاسلام مولایی است که از نظر می گذرد؛

قال امیرالمومنین: اَفْضَلُ العِبادَةِ الْعِفافُ (وسایل الشیعه ج ۱۵) - برترین عبادت عفاف است.

بالاترین ارزش در زندگی یک انسان عفت

امیر خوبی ها در خطبه ۱۹۳ نهج البلاغه می فرماید: أَنْفُسُهُمْ عَفِیفَهٌ، در واقع در خطبه متقین از صفات مومن آن است که نفسش عفیف باشد و رها نباشد.

این صفت به قدری ارزشمند است که رسول اکرم(ص) می فرمایند: تمام صفات حسنه منشا آن عفت است. «اما العفاف فیتشعب منه الرضا و الاستکانه و الحظّ و الراحه و التفقد و الخشوع و التذکر و التفکر و الجود و السخاء» (تحف العقول، ص ۱۵).

به همین دلیل یکی از دعاهای نبی مکرم اسلام این بود: «اللّهم إنّی أسئلُکَ الهُدَی و التُّقی و العِفَاف و الغِنَی». (بحار الانوار ج ۷۸، ص ۳۳۸)

یعنی بار خدایا من از تو تقوا، هدایت، بی نیازی و عفاف را درخواست دارم.

بنابراین عفت نفس در آیات و روایات ائمه معصومین(ع) به عنوان ارزشمندترین صفت مومن شناخته شده است.

در واقع باید معنی عفاف را این گونه تعریف کرد که: عفاف یعنی بازدارندگی و رها نبودن و کنترل از درون و خود کنترلی و غلبه بر غرایضی و شهوات.

در اصل انسان نباید شهوات را هر طور که خواست رها کند. عفاف؛ یعنی کنترل و زمام نفس و شهوت را در دست گرفتن.

قرآن در این باره می فرماید: وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحاً(نور، آیه ۳۳) یعنی کسانى که وسیله‏ ازدواج نمى‏ یابند، باید پاکدامنى و عفت پیشه کنند.

لذا افرادی که زمینه ازدواج برایشان فراهم نیست، بیشتر در معرض خطر و آسیب هستند. آنها باید عفت بورزند.

راه دست یابی به عفت

راه دست یابی به عفت طبق توصیه اولیه اسلام ازدواج است. قرآن می فرماید: «وَ اَنْکِحُوا آلْاَیامی مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ اِمائِکُمْ اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللهُ واسِعٌ عَلیمٌ» (نور، آیه ۳۲) یعنی مردان و زنان مجرد را به ازدواج هم درآورید؛ اگر فقیر باشند خداوند آنها را از فضلش بی نیاز میگرداند که خداوند توسعه دهنده و داناست.

اگر غریزه انسان رها شود خطرها، جنایت ها و آسیب های فراوان می آفریند. لذا اسلام برای کنترل شهوت و حفظ عفاف می فرماید: جلوی محرک ها را بگیرید. محرک باعث می شود شهوت انسان تحریک گردد.

قرآن کریم به زن های پیغمبر سفارش می کند که تحریک کننده حرف نزنند: «فَلاَ تَخْضَعْنَ بالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبهِ مَرَضٌ» (احزاب، آیه ۳۲) یعنی نازک و نرم با مردان سخن نگویید؛ مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است به طمع افتد. البته این پیام برای همه زنان است که نوع حرف زدن یک خانم می تواند محرک باشد. 

و جالب این است که در این آیه می فرماید «الذی» یعنی حتی یک نفر در قلبش در جامعه مریض باشد و نمی فرماید الذین.

قرآن به زن های پیغمبر می فرماید راه رفتنتان نباید موجب تحریک شود. دختر شعیب در حالی که جوان، مجرد بود وقتی پیش حضرت موسی آمد تا پیام شعیب را برساند، «َتمْشِی عَلَى اسْتِحْیَاء» (قصص، آیه ۲۵) با حیاء راه می رفت، پس ما راه رفتن و سخن گفتن در باحیاء و بی حیاء داریم.

یکی دیگر از راهکارهایی که جلوی محرک‌ها را می‌گیرد این است که زینت‌های خودت را برای نامحرم آشکار نکن.

محبوب‌ترین عفاف نزد خدای تعالی عفت شکم و عفت جنسی است

رسول خدا(ص) فرمود: «اَحَبُ الَعَفَافِ إلیَ اللهِ عَفَافِ البطنِ و الفرجِ» محبوب‌ترین عفاف نزد خدای تعالی عفت شکم و عفت جنسی است. در سوره‌ی احزاب آیه ۳۵ برای مردان و زنان سالم ۱۰ صفت گفته شده است.

وقتی گفته می‌شود جامعه‌ سالم و خانواده سالم، مقصود این است که زن و مردن آن به اخلاق الهی آراسته باشند که اگر این ۱۰ صفت بین مردم واقع شود جامعه سالم می‌گردد. یکی از آن صفات: «وَالحافظین فُروجَهٌم و الحافِظاتِ» است. غربی‌ها می‌گویند: مسائل جنسی را آزاد بگذارید؛ این‌قدر حساسیت ایجاد زیاد بود و قوای جهنمی را هر کسی از هر راهی که خواست ارضا کرد. آنها می‌گویند هر کسی هر چه دید، بخورد هر چه خواست ببیند و با هر که خواست ارتباط داشته باشد، آیا این نشان تمدن است؟ لذا اسلام توصیه‌ اولیه‌اش این است که محرک‌ها را از بین ببرید، مثلا تحریک‌کننده حرف نزن و راه نرو، زینت‌ها را آشکار نکن. نگاه به نامحرم نکن.

در سیره ائمه هم هست که یکی از شاگردان امام صادق (ع) که برای خانم‌ها درس می‌گفت، سرکلاس با خانمی شوخی و مزاح کرده بود، امام صادق پس از شنیدن این داستان، او را خواست، فرمود: «مبادا در کلامی که با خانم‌ها درس می‌گویی مزاح و شوخی کنی، یا درس را تعطیل کن یا دیگر مزاح نکن». (بحار الانوار ج ۴۶ ص ۲۴۷) منشاء بسیاری از درگیری‌ها همین مسائل شهوانی و بی‌حرمتی‌ها و رعایت نکردن عفاف بوده است.