چگونگی تحقق پنج‌گانه تمدن‌سازی/ الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت نقشه راه

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- «دکتر محمد هادی همایون» عضو هیئت امنای جامعه الصادق و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (علیه السلام) در یادداشتی اختصاصی برای «پارس» در واکاوی مراحل پنج گانه تمدن سازی اسلامی بر اساس دیدگاه ایت الله خامنه ای نوشت: 

نظریه های مختلفی در رابطه با مراحل تمدن سازی مطرح شده است اما به نظر می رسد که مقام معظم رهبری یکی از کاربردی ترین و دقیق ترین این رویکردها در مورد مراحل شکل گیری تمدن اسلامی را اشاره فرموده اند؛ به طوری که این رویکرد در مورد کشورمان و ماموریتی که در انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی وجود دارد، کاملا عملیاتی شده است. مقام معظم رهبری برای رسیدن به تمدن اسلامی به پنج مرحله اشاره فرموده اند؛ این مراحل به ترتیب عبارت اند از: 1. انقلاب اسلامی 2. نظام اسلامی 3. دولت اسلامی 4. جامعه اسلامی 5. تمدن اسلامی.

منظور ایشان از انقلاب اسلامی اتفاقی است که به همراه ریشه های تاریخی خویش، یک نقطه عطف بسیار جدی را در سال 1357 تجربه کرد. البته همچنان این انقلاب تداوم دارد و به این معنا نیست که انقلاب به اتمام رسیده است. با این حال آن مقدار از انقلاب اسلامی که فرض شده بقیه مراحل تمدن سازی بر آن سوار شود، قاعدتا اتفاق افتاده است و بلافاصله بعد از انقلاب اسلامی، ساختن نظام اسلامی شروع شد. چگونگی ساختن یک نظام اسلامی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه، نیازمندی ها از حیث نهادها، روابط و مسائل لازم در این مرحله از تمدن سازی مطرح می شود. به عنوان نمونه موضوع مردم سالاری دینی و نهادهایی چون شورای نگهبان در حوزه نظام اسلامی گنجانده می شود.

مرحله سوم دولت اسلامی است که مقام معظم رهبری در تعبیر اخیر خویش اشاره فرموده اند که جمهوری اسلامی در این مرحله از مراحل تمدن سازی قرار دارد. نقش دولت و اداره کنندگان این نظام بسیار اهمیت دارد؛ عناصر و روابطی که در این دولت برقرار شده تا بتواند نظام را کاملا به شکل اسلامی اداره کند. عزل و نصب مسئولان و ویژگی  آن ها، ساز و کار بودجه، سبک سازی ساختار، میزان ورود دولت به عملیات اجرایی و بسیاری از مسائل دیگر که بایستی به شکل یک دولت اسلامی کاملا آماده و چابک خود را پای کار انقلاب اسلامی به نمایش گذارد. تعبیر مقام معظم رهبری عبارت است از این که جمهوری اسلامی در حال حاضر در این مرحله قرار دارد؛ یعنی اقداماتی در زمینه اسلامی سازی دولت انجام شده است و همچنان در این مرحله راه هایی در پیش رو قرار دارد.

تا زمانی که مرحله دولت اسلامی به کمال نرسد، مرحله جامعه اسلامی نمی تواند تمام شده تلقی شود. بدون یک دولت اسلامی نمی توان یک جامعه اسلامی داشت. البته طبیعی است که فرایند جامعه اسلامی نیز آغاز شده است؛ به عنوان نمونه اعتکاف یکی از اقداماتی است که در کشور اجرا می شود اما برخی از مسائل هنوز انجام نشده است. مثلا، تحریم کالای خارجی یکی از مسائلی است که مقام معظم رهبری در بیانات اخیر خویش بدان اشاره فرمودند و خیلی از مسائلی که بایستی در سبک زندگی مردم خود را به نمایش گذارد. با این حال دولت اسلامی نقش مقدمه سازی جدی برای جامعه اسلامی دارد؛ از این جهت که مردم بر دین ملوک هستند و دولت وظیفه دارد که در حوزه فرهنگ مردم را هدایت کند. بنابراین تا زمانی که دولت به معنای کلان اسلامی نباشد، نمی توان توقع داشت که جامعه اسلامی شکل گیرد. این مرحله از مراحل تعیین کننده انقلاب اسلامی است. 

بعد از شکل گیری جامعه اسلامی قرار شده که جامعه ما یک امت نمونه در کل جهان باشد تا بر اساس آن انقلاب اسلامی به کشورهای دیگر صادر شود. انقلاب اسلامی در مرحله تمدن سازی تا حد زیادی به کشورهای دیگر صادر شده است اما تا زمانی که ما خود را به عنوان یک امت وسط و نمونه بازسازی نکنیم و جامعه اسلامی تحقق نپذیرد، نمی توان ادعا کرد که به کمال تمدن اسلامی ورود پیدا کرده ایم. این مراحل هر یک بر همدیگر مبتنی است و کمال هر یک از آن ها در گرو کمال مرحله پیشین است که این مراحل را بایستی با جدیت پشت سر گذاشت.

هیچ تمدنی به صورت اتفاقی شکل نمی گیرد و هر تمدنی که خواهان ساخته شدن است، گروهی با جدیت با یک الگو و نقشه کاملا روشن پای ساختن این تمدن می نشینند؛ لذا برای تمدن نوین اسلامی پیش رو نیز ضرورتا بایستی یک الگو در دست باشد. گفتنی است که این الگو نیز یک الگوی غربی نیست؛ چرا که الگویی که از تمدن غرب استنباط می شود، همان تمدنی را ایجاد خواهد کرد که تمدن امروز غرب به ویژه در آمریکا و اروپا را شکل داده است.

برای رساندن انقلاب اسلامی به تمدن اسلامی بایستی الگو و نقشه راهی وجود داشته باشد که بر اساس آن به پیش رفت. الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت همان الگویی است که به دنبال ارائه این نقشه راه است. بر اساس این الگو مباحث اسلامی بایستی برای این سرزمین و نظام که انقلاب اسلامی در آن به وقوع پیوسته است، کاملا بومی شوند. توافق بر سر این الگو و پیشبرد مراحل پنج گانه تمدن سازی بر اساس آن نوید موفقیت را در پی خواهد داشت.