حضرت فاطمه(س)در خطبه فدک چه فرمودند؟

چندی از رحلت رسول الله(ص) نگذشته بود که دو حادثه مهم و سرنوشت ساز تمام وقایع پس از آن را تحت تاثیر قرار داد. اول تشکیل سقیفه و غصب خلافت مسلمین بود و دیگری غصب فدک؛ قطعه زمین اهدایی  پیامبر گرامی اسلام به دخترش حضرت زهرا(س).

همه اینها و حوادث کوچک و بزرگ حول این وقایع حضرت زهرا(س) را بر آن داشت که راهی مسجدالنبی(ص) شود و خطابه ایرد فرماید که پس از آن به خطبه فدک معروف شد. در نظر داریم تا در روزهای پیش رو شرحی مختصر از مضامین عالی این خطبه را ارائه نماید.

آغاز سخن حضرت زهرا(س) و گریه مردم

اِفتَتَحَتِ الکَلامَ بِحَمداللهِ وَ الثَناءِ عَلَیهِ وَ الصَلاةِ عَلی رَسولِ الله(ص)

حضرت بعد از آرامش مجلس شروع به سخن کرد و آغاز سخن وی حمد وثنای الهی بود و سپس درود بر پیغمبر اکرم(ص)

فَعادَ القَومُ فی بُکائِهِم. فَلَمّا اَمسَکوا، عادَت فی کَلامِها

وقتی حضرت زهرا(س) شروع به سخن کرد باز مردم گریه کردند. پس از اینکه ساکت شدند ( حضرت صبر کردند تا مردم آرام گیرند)، حضرت به سخن بازگشتند.

فرازهای نخستین کلام حضرت فاطمه(س)

* حمد الهی و شکر نعمت ها

فَقالَت: اَلحَمدُلِلهِ عَلی ما انعَمَ وَ لَهُ الشُّکرُ عَلی ما اَلهَمَ

پس فرمود: ستایش خداوند را بر آنچه انعام فرمود و شکر خدای را بر آنچه که به انسانها الهام کرد.

* ثنای حق تعالی

وَ الثَّناءُ بِما قَدَّمَ مِن عُمومِ نِعَمٍ ابتَدَاَها وَ سُبُوغِ آلاءٍ اسداها

ستایش خدای راست به آنچه پیش فرستاد، از عموم نعمت هایی که خداوند ابتدائاً عطا نموده است و فراوانی نعمت هایی که عطا کرده است.

تا اینجا حمد و ثنا بر آن نعمت هایی که خداوند بدون درخواست و فراوان عنایت فرموده بود.

وَ تمامِ مِنَنٍ اولاها

شکر و سپاس نسبت به خداوند برای همه منتها که بذل نمود برای ما.خدا آنقدر به ما نعمت داده است، آن هم بدون درخواست که اصلا قابل قیاس با درخواست هایمان نیست.

جَمَّ عَنِ الاحصاء عَدَدُها

که این نعمت ها از شمردن افزون است. آنگونه که در آیه 34 سوره ابراهیم آمده است:« و اگر بشمرید نعمت های خدا را شمارش آن نتوانید کرد.»

وَنَای عَنِ الجَزاءِ اَمَدُها

ابتدای نعمتها از طرف خداوند دورتر است از آن که ما بتوانیم جزای آن را بدهیم.( زیرا اگر انسان بخواهد به کسی که به او نعمت عنایت کرده پاداش دهد اول باید بتواند آن نعمت را اندازه گیری کند، اما در مورد خداوند ابتدای نعمتش به ما اصلا در دسترس فکر ما نیست که بتوانیم اندازه گیری اش کنیم.)

وَ تَفاوَتَ عَنِ الادراکِ اَبَدُها

 از نظر ادراک بشر که این نعمت اول و آخر دارد، نه تنها اول و ابتدای این نعمت که آخرش را هم نمی توانی درک کنی. نه اولش در دسترس ادراک توست و نه آخرش

وَ نَدَبَهُم لاِستِزادَتِها بِالشُّکرِ لِاتّصالِها

خداوند دعوت کرده است من و تو را به وسیله شکر و قدردانی از او نسبت به نعمت هایش متصلاً. یعنی او متصلا به تو نعمت می دهد و تو هم متصلا شکر کن تا او بر نعمت هایش نسبت به تو بیفزاید.

سوال اینجاست که آیا حضرت زهرا(س) و همین سخنانش از بزرگترین نعمت های الهی نیستند؟ آیا شکر این نعمت را به جا آوردند؟

وَاستَحمَدَ اِلَی الخَلائِقِ بِاِجزالِها وَ ثَنّی بِالنَّدبِ الی امثالِها

و خداوند طلب حمد نموده است از خلائق در مقابل کثرت نعمت ها، تا نعمت را بر آنها فزونی دهد. و خداوند تکرار فرموده است دعوت شما را به امثال این نعمت ها.