آتش و خون و دود و باروت و مرگ... و مرگ! پای ثابت همه عکس‌هایی است که چهره کریه جنگ را به تصویر می‌کشند. قاب‌بندی، تنظیم لنز، انگشت روی دکمه شاتر، گرفتن پوزیشن عکاسی و بعد ... چیلیک، ثبت در تاریخ و تغییر مسیر تاریخ و نه فقط تاریخ که سرنوشت خیلی از سرگذشت‌ها.

آن روز که ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سخنرانی تاریخی خودش، اصالت عکس عریان «فان‌تی‌کیم‌فوک» دخترک سوخته از بمب‌های ناپالم در ویتنام در تیر‌ماه ١٣٥١ را زیر سؤال برد، شاید هیچ‌وقت فکر نمی‌کرد آن عکسِ «نیک اوت» ٢١ساله بتواند دنیایی را متوجه جنگ ویتنام کند و بعد پایان خونریزی!

یا وقتی شهید سعید جان‌بزرگی در اسفند٦٦ قاب لنزش را روی جنازه «عمر خاوری» مرد میانسال اهل حلبچه تنظیم می‌کرد که خودش را روی کودک خردسالش انداخته بود تا از مرگ مفاجات گازهای خردل صدام نجاتش بدهد، هیچ‌وقت فکر نمی‌کرد آن قاب و آن عکس، نه‌تنها پوستر که مجسمه‌هایی بشود در قد و قواره مخالفت جهانی با استفاده از تسلیحات شیمیایی. همین‌طور عکس معروف «کوین کارتر» در اسفند١٣٧١ و در سودان قحطی‌زده که دخترکی خردسال از زور گرسنگی چمباتمه‌زده و رو به احتضار در انتظار غذا را نشان می‌داد و چند متر آن‌طرف‌تر لاشخوری در انتظار مرگ دخترک. و ده‌ها و صدها عکس و قاب و کادر دیگر از بچه‌های فلسطین و مشخصاً غزه، لبنان و قانا، یمن و صنعا، ایران و سردشت و خرمشهر و دزفول و پاوه و...

و حالا در شهریور ١٣٩٤، قاب «نیلوفر دمیر» عکاس ترکیه‌ای روی جنازه غرق‌شده «آیلان‌کوردی» 3ساله بسته شده که در دریای فتنه سال‌های اخیر سوریه غرق شد و باز مرگ و باروت و دود و خون و آتش و دریا و آوارگی و بی‌خانمانی.

این قاب‌ها ثبت می‌شوند، موج می‌سازند، دنیا را زیر و رو می‌کنند، به‌شرط اینکه قدرت‌ها، روی این موج سوار نشوند. به‌شرط اینکه صرفاً به‌قصد پولیتزر انداخته نشوند. به‌شرط اینکه تغییر بدهند، شخم بزنند، زیر و رو کنند و منجر به خروش بشوند.

ولی امروز دنیا این شروط را زیرپا گذاشته. کسی به‌دنبال سرنوشت محتوم آیلان‌های دیگر سوریه نیست.

قدرت‌ها و باندها و احزاب اروپایی برای شکست رقبای حاکم خودشان و زیرسؤال بردن سیاست‌های مهاجرناپذیری آنها، این تک‌فریم آیلان‌ را تکرار در تکرار نقد می‌کنند، کردهای جدایی‌طلب و داعیه‌دار کردستان بزرگ از این فریم برای جاانداختن عنوان «کوبانی» به‌جای «عین‌العرب» سوریه استفاده می‌کنند، مخالفان اردوغان آن‌را عَلَم می‌کنند تا علیه حزب حاکم ترکیه در حمایت از داعش و جبهه النصره کاری کرده باشند و ما... .

از یک فرصت استثنایی برای یک عکاس خوش‌شانس حرف می‌زنیم... دنیای فردای ما پر از این آیلان‌هاست. کاش دیگر هیچ فریمی از آن بسته نشود.

* عکاس و مستندساز

ایران جنگ سودان عکاسی مرگ