ما در حال تجربه کردن سینمای دینی هستیم

از آنجایی که ما الگوی عمومی و دقیقی در خصوص سینمای دینی نداریم و هنوز در حال تجربه کردن هستیم، طبیعی است که در مسیر تولید فیلم‌هایی که بتوانند مصداق سینمای دینی باشند، دچار ابهامات بسیار می‌شویم، اینکه اصلاً آیا سینما می‌تواند دینی باشد یا خیر، هنوز برای ما یک ابهام است. برخی معتقد هستند که آری و بعضی بر این باورند که خیر. پرسش دیگر اینکه فیلم دینی چه باید باشد؟ اینکه فیلم دینی صرفاً باید در خصوص تاریخ زندگی چهره‌های مقدس باشد یا هر فیلمی که مفاهیم دینی را عرضه می‌کند، لقب سینمای دینی را می‌گیرد؟ 

زمانی که در عرصه‌های کلی هنوز ابهام داریم و راه نرفته در برابرمان هست، در موارد جزئی‌تر و تکنیکی مانند نشان دادن تصاویر مقدسات جامعه هم دچار اختلاف‌نظر هستیم و طبیعی است که اقشاری از جامعه ممکن است با نمایش دادن چهره افراد مقدس دین ما مشکل داشته باشند و عده‌ای دیگر نه. این مسئله در حوزه مسائل شرعی هم وجود دارد مانند اختلاف فتوای مراجع تقلید و این اختلاف‌نظر‌ها اتفاق تازه‌ای نیست.

 نکته بعدی این است که چون ما در ابتدای مسیر سینمای دینی هستیم باید سعی کنیم برآیندها را محاسبه کنیم، مثلاً می‌بینیم برخی از افراد جامعه مشکلی با نمایش دادن چهره مقدسان دینی ما ندارند و بعضی دیگر مشکل دارند که در این میان احتیاط ایجاد می‌کند که برآیند را در نظر بگیریم. تجربه سینماگران موفق حوزه دینی در طول تاریخ نشان می‌دهد که می‌شود بدون نمایش چهره افراد مقدس دینی، مفاهیم دین را منتقل کرد. به عنوان مثال در یکی از ماندگارترین آثار سینمای دینی، فیلم محمد رسول‌الله، با اینکه با نگاه اهل سنت ساخته شده اما با همین شیوه عمل به احتیاط سعی کرده است که چهره مقدسان شیعیان را نشان ندهد. به عنوان مثال حضرت امیر‌المؤمنین(ع) برای اهل سنت یکی از اصحاب پیامبر(ص) است و از چهره‌های خیلی مقدس به حساب نمی‌آمد اما کارگردان فیلم محمد رسول‌الله(ص) در اقدامی معقول از آنجایی که شیعیان حضرت علی(ع) را به عنوان یک چهره مقدس قطعی می‌دانستند، از نمایش دادن تصویر ایشان خودداری کرد و به همین دلیل عملاً یکی از دلایل محبوبیت این کارگردان و این فیلم در جهان اسلام، عمل به احتیاط این کارگردان بود که احساسات هیچ بخشی از جهان اسلام را جریحه‌دار نکرد. 

اگر در جامعه ما هم از میان فیلمسازان کسانی قصد دارند که به این عرصه خطیر و حساس قدم بگذارند، طبیعتاً عمل به احتیاط اتفاق معقولی است. ما می‌دانیم که در میان مراجع شاید تنها یکی، دو نفر با نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل مخالف بودند اما اگر کارگردان عمل به احتیاط می‌کرد و از تکنیک‌های سینمایی رایج برای نشان دادن کاراکتر آن حضرت، بدون نمایان شدن چهره‌اش بهره می‌برد، بهتر بود؛ مانند اتفاقی که در آثاری مانند امام علی(ع) و محمد رسول‌الله اتفاق افتاد و در مختارنامه هم تکرار شد و اگر کارگردان رستاخیز هم از این شیوه‌ها استفاده می‌کرد، شاید هیچ تنش و اختلافی ایجاد نمی‌شد. 

در جریان اعتراضات هم زمانی که چند مداح به مسئله‌ای اعتراض دارند، این مسئله نباید خللی در جریان اکران فیلم ایجاد کند، اما زمانی که مراجع تقلید به این مسئله ایرادی وارد می‌کنند، لازم است که احترام آن مراجع حفظ شود کما اینکه آن مراجع با ساخت فیلم مخالفت نکرده‌اند و تنها با نمایش دادن چهره‌های مقدس در آن مشکل دارند. هنوز هم مشکلی به وجود نیامده و اگر صحنه‌هایی که چهره حضرت ابوالفضل(ع) مستقیماً به نمایش در می‌آید، با استفاده از تکنیک‌های خاص سینمایی به گونه‌ای بدل شود که چهره آن بزرگوار به نمایش در نیاید، مشکلی ایجاد نخواهد شد کما اینکه در سریال امام علی(ع) ما دیدیم که کاراکتر امام علی به صورت کمرنگ با بازی مهدی فتحی به نمایش درمی‌آمد که اکثریت افراد جامعه پسندیدند و مشکلی هم ایجاد نشد.