آشنایی با احکام کفاره، قضای روزه و برخی دیگر از مسایل مبتلابه روزه داری
فرو بردن تمام سر زیر آب از مبطلات روزه است. البته دوش‌گرفتن و حمام کردن به شرط آنکه تمام سر زیر آب نرود هیچ اشکالی ندارد و استحمام برای روزه‌داران در طول روز مجاز خواهد بود.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- اصغر اصغری- روزه گرفتن برای مسلمانان یکی از فرایض اصلی ماه مبارک رمضان است اما اگر شخصی در شرایط خاص و به عمد روزه‌اش را افطار کند باید کفاره بدهد.
البته کسانی که روزه‌شان را به دلایل موجه افطار می‌کنند نیز باید قضای آن روزها را به‌جا آورند. در این صفحه به شرایط کفاره و کیفیت آن و همینطور برخی موارد مربوط به قضای روزه‌هایی که افطار شده پرداخته‌ایم، ضمن اینکه اشاره‌ای هم به مسائل مبتلابه روزه‌داری داشته‌ایم تا دانسته‌هایمان درباره این فریضه الهی بیشتر شود.
ابراهیم رازینی همدانی مشاور عالی نماینده ولی فقیه و رییس سازمان اوقاف و امور خیریه
حکم کلی واجب‌شدن کفاره
هرگاه فردی در ماه مبارک رمضان کارهایی که روزه را باطل می‌کند از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، علاوه بر اینکه روزه او باطل می‌شود و قضا دارد، کفاره نیز بر او واجب است.
نکته یک:
اگر فردی به‌خاطر عذری احتمال دهد که روزه ماه مبارک رمضان بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد ولی بعدا معلوم شود که روزه بر او واجب بوده، علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است؛ یعنی احتمال‌دادن، برای افطار روزه کافی نیست.
نکته ۲:
اگر چیزی از معده روزه‌دار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد و اگر عمداً فرو ببرد، روزه قضا و کفاره بر او واجب است.
نکته ۳:
اگر به سبب بی‌اطلاعی از حکم شرعی، کاری انجام دهد که روزه را باطل می‌کند، مثل اینکه نمی‌دانسته سر زیر آب‌کردن روزه را باطل می‌کند و سر زیر آب کند، روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند ولی کفاره بر او واجب نیست.
مقدار کفاره
برای کفاره 3 راه پیش روی مسلمانان قرار داده شده تا هر یک را که خواستند انتخاب کرده و انجام بدهند. کفاره اول افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان آزادکردن یک برده است، دوم: 2ماه (60 روز) روزه گرفتن و سوم اطعام ۶۰ فقیر.
نکته یک:
از آنجا که در این دوران ظاهرا برده‌ای وجود ندارد که بتوان آزاد کرد، شخص مکلف باید یکی از آن 2 کار دیگر را انجام دهد.
نکته ۲:
اگر مطلقا انجام هیچ‌یک از این ۳ کار ممکن نشود باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط (واجب) آن است که استغفار نیز بکند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند؛ یعنی با دل و زبان بگوید: «اَسْتَغْفِرُاللهَ» (از خداوند بخشایش می‌طلبم).
نکته ۳:
کسی که می‌خواهد ۲ماه روزه برای کفاره روزه ماه رمضان بگیرد باید یک‌‌ماه تمام و حداقل یک روز از ماه دوم (31 روز)را پیدرپی بگیرد و اگر بقیه ماه دوم پیدرپی نباشد اشکال ندارد.
نکته ۴:
اگر روزه‌دار در یک روز بیش از یک‌بار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد فقط یک کفاره بر او واجب می‌شود اما اگر این کار، آمیزش جنسی یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسی یا استمنا کفاره بدهد.
نکته ۵:
شخصی که کفاره بر او واجب شده، لازم نیست که آن را فوراً بدهد ولی نباید آن را به قدری به تأخیر بیندازد که کوتاهی در ادای واجب شمرده شود. کفاره واجب را اگر چند سال بگذرد و ندهد، چیزی بر آن اضافه نمی‌شود.
نکته ۶:
کسی که روزه ماه مبارک رمضان را به واسطه عذری نگیرد و تا رمضان آینده هم به‌خاطر سهل‌انگاری و بدون عذر، قضای آن را به‌جا نیاورد باید بعدا روزه را قضا کند و برای هر روز کفاره تأخیر بدهد. اما اگر قضای روزه ماه مبارک رمضان را به‌علت استمرار عذری که مانع روزه گرفتن است، مانند مسافرت تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر اندازد قضای روزه‌هایی که از او فوت شده کافی است و واجب نیست کفاره بدهد.
مواردی که باید فدیه داد
مرد و زنی که به‌دلیل کهولت سن نمی‌توانند روزه بگیرند، کسی که مبتلا به بیماری استسقاست و زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند روزه بگیرد، زن باردار که وضع حمل او نزدیک است و روزه گرفتن برایش ضرر دارد، زن شیرده که به‌دلیل شیر دادن به کودکش نمی‌تواند روزه بگیرد، شخص بیمار که روزه گرفتن برای او ضرر دارد و بیماری او تا ماه رمضان سال آینده ادامه پیدا کند جزو کسانی هستند که باید فدیه بدهند. مقدار فدیه نیز با مقدار کفاره تأخیر برابر است؛ یعنی یک مد طعام یا مبلغ نقدی معادل آن (تقریبا 2هزار تومان برای هر روز).
وقتی مریضی تمام شد
بیماران ازجمله کسانی هستند که روزه گرفتن برای آنها واجب نیست، اما طبق فتوای رهبر معظم انقلاب اگر مریض طی روز احساس بهبودی کند، واجب نیست که برای همان روز نیت روزه کند ولی اگر پیش از ظهر باشد و کاری را که روزه را باطل می‌کند از او سر نزده باشد، احتیاط مستحب آن است که نیت روزه کند. البته باید پس از ماه مبارک رمضان نیز قضای روزه همان روز را به‌جا آورد.
نکته:
اگر شخص روزه‌دار در طول روز سلامتی خود را از دست داد و بنا به دستور پزشک مجبور شد آب بنوشد یا دارویی بخورد یا تزریق کند که روزه‌اش را باطل می‌کند باید به دستور پزشک عمل کند و پس از ماه مبارک رمضان، تنها قضای همان روز را به جا آورد.
موارد مبتلا به سفر رفتن مجاز است
همه مسلمانان در ماه مبارک رمضان مختارند که به سفر بروند و در این روزها محدودیتی بابت این موضوع ندارند. حتی اگر سفر آنها سیاحتی، زیارتی یا برای دیدار اقوام باشد هیچ مانعی در انجام آن وجود ندارد و بعدا می‌توانند قضای روزهایی که در سفر بوده‌اند را به‌جا آورند. البته رفتن به سفر به بهانه فرار از روزه گرفتن امری مکروه است اما عمل خلاف شرع صورت نگرفته است.
مسائل مربوط به دهان و دندان
خوردن و آشامیدنی که غیرعمد یا سهوی باشد روزه را باطل نمی‌کند. همچنین اگر شخص درحالی‌که روزه است مسواک بزند، تا زمانی که مطمئن است که چیزی از گلوی او پایین نمی‌رود، انجام این کار مانع روزه‌داری‌اش نخواهد بود. اگر یک شخص به‌دلیل فشار تشنگی آب را وارد دهان کند و آن را بچرخاند و دوباره تمام آن را از دهان خارج کند (به‌نحوی که هیچ‌چیزی از گلویش پایین نرود) روزه او صحیح است.
نکته:
خلطی که در داخل گلو است، اگر فرو برده شود روزه را باطل نمی‌کند اما اگر خلط وارد دهان شود، شخص روزه‌دار حق ندارد آن را دوباره فرو ببرد و باید آن را فورا خارج کند. همچنین اگر به‌دلیل ترش‌شدن معده، بخشی از محتویات معده وارد گلو شود و دوباره بازگردد، روزه باطل نیست اما اگر وارد دهان شد، شخص روزه‌دار باید آن را از دهان خارج کند و دوباره فرو نبرد.
نکته:
انجام امور دندانپزشکی به شرط آنکه آب یا خون وارد حلق نشود اشکال ندارد. همچنین کشیدن دندان یا بی‌حس کردن لثه برای انجام امور دندانپزشکی باعث ابطال روزه نخواهد شد.
تکلیف سیگاری‌ها و قلیانی‌ها
روزه‌دار بنابر احتیاط واجب باید غبار غلیظ مانند غباری که از جارو کردن زمین خاکی برمی‌خیزد فرو ندهد ولی صرف داخل شدن غبار در دهان و بینی، بدون اینکه به حلق برسد روزه را باطل نمی‌کند. همچنین دود سیگار و دیگر دخانیات بنابر احتیاط واجب روزه را باطل می‌کند. بنابراین، بنا به‌نظر همه علمای عظام، سیگار یا قلیان کشیدن، به‌نحوی که دود آن وارد حلق شود روزه را باطل خواهد کرد.
نکته:
اگر شخصی که روزه دار است کنار کسانی بنشیند که سیگار یا قلیان می‌کشند، اگر حجم قابل توجهی از دود حاصل از استعمال این مواد به حلق این شخص برسد (به‌گونه‌ای که ما اصطلاحا می‌گوییم دود سیگار خفه‌مان کرد) این حکم ورود دود به حلق را دارد و روزه را با مشکل روبه‌رو می‌کند. اما اگر مثلا در یک محیط بسته تنها بوی سیگار به‌صورت ملایم به شخص روزه‌دار برسد، روزه‌اش باطل نخواهد شد.
شنا و دوش گرفتن مجاز است
فرو بردن تمام سر زیر آب از مبطلات روزه است. البته دوش‌گرفتن و حمام کردن به شرط آنکه تمام سر زیر آب نرود هیچ اشکالی ندارد و استحمام برای روزه‌داران در طول روز مجاز خواهد بود.
نکته:
کسانی که روزه دارند می‌توانند به شرط اینکه تمام سرشان زیر آب نرود وارد استخر شوند و شنا کنند. کسی که شک کند هنگام شنا کردن سر او زیر آب رفته یا نه، روزه‌اش صحیح است. همچنین اگر روزه‌دار بی‌اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، روزه‌اش باطل نمی‌شود ولی باید سرش را فورا از زیر آب خارج کند. همچنین اگر فراموش کند که روزه است و سرش را در آب فرو ببرد روزه او باطل نمی‌شود ولی هرگاه یادش آمد باید فورا سر را بیرون بیاورد.
استفتائات دفتر مقام معظم رهبری
کفاره افطار روزه قضای ماه رمضان عبارت است از غذا دادن به 10 فقیر و اگر نمی‌تواند واجب است 3 روز روزه بنابر احتیاط واجب پیدرپی بگیرد.
اگر پدر و نیز بنا به احتیاط واجب مادر، روزه‌های خود را به‌خاطر عذری غیر از سفر به جا نیاورده و با اینکه می‌توانسته آن را قضا کند، قضا نیز نکرده است بر پسر بزرگ‌تر آنان واجب است که پس از مرگ آنان، خودش یا به‌وسیله اجیر، قضای آن روزه را به‌جا بیاورد و اما آنچه به‌خاطر سفر به‌جا نیاورده‌اند واجب است، حتی درصورتی که فرصت و امکان قضا را هم نیافته‌اند، آن را قضا کند. روزه‌هایی را که پدر یا مادر عمدا به جا نیاورده‌اند بنا بر احتیاط (واجب) باید به وسیله پسر بزرگ‌تر- شخصا یا با گرفتن اجیر- قضا شود.
کفاره تأخیر عبارت است از: یک مد طعام که باید به فقیر داده شود. کسی که باید برای هر روز یک مد طعام بدهد، می‌تواند کفاره چند روز را به یک فقیر بدهد.
زن بارداری که خوف از ضرر روزه بر جنین خود دارد و خوف وی هم دارای منشأ عقلایی باشد، باید روزه‌اش را افطار کند و برای هر روزی فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعدا به‌جا آورد.
بیماری که به واسطه بیماری، روزه ماه رمضان را نگرفته و بیماری‌اش تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کرده است، قضای روزه‌هایی را که نگرفته واجب نیست، فقط باید برای هر روز آن، فدیه بپردازد.
کسی که در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه بگیرد قضای آن روزها بر او واجب است.
کسی که یک یا چند روز بیهوش و در حال اغما بوده و روزه واجب از او فوت شده، لازم نیست قضای روزه آن روزها را به‌جا آورد.
زن باید ایامی را که به‌خاطر عادت ماهانه یا زایمان روزه نگرفته پس از ماه رمضان قضا کند.
اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد مانع ندارد ولی اگر وقت قضای آخرین ماه رمضان تنگ باشد، مثلا 5 روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و 5 روز هم به ماه رمضان مانده باشد، در این صورت احتیاط واجب آن است که قضای رمضان آخر را بگیرد.
ارسال نظر