انتشار کتاب؛ از حمايت سخت تا نظارت نرم

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- جواد نوائيان رودسري- دکتر حسن روحاني، رئيس جمهور، پيش از ظهر ديروز در مراسم افتتاحيه بيست و هشتمين نمايشگاه بين المللي کتاب تهران، گفت: «کتاب، که مجموعه اي از مترجم و مؤلف و ويراستار است، همه اين ها دست به دست هم مي دهند تا کتابي نوشته شود و به دست اهل آن رسانده شود. براي اين کار دولت حداقل در زمينه سخت  افزاري احساس وظيفه مي کند تا همه وسايل سخت افزار را در اختيار ناشران و مؤلفان نمايشگاه ها قرار دهد.»

اگر بنا باشد براي ترويج فرهنگ کتاب خواني در جامعه، به دنبال ابزار و روشي باشيم، بي گمان برگزاري نمايشگاه هاي کتاب، يکي از بهترينِ اين ابزارها خواهدبود. راز اين جايگاه ويژه، پاسخگويي يک جا به نيازهاي بيشتر مخاطبان است. تب کتاب خواني، با آغاز نمايشگاه هاي کتاب، به يک باره بالا مي رود. رسانه ها و مسئولان در تمجيد و تحسين اين فرهنگ مهم و سازنده، گوي سبقت را از يکديگر مي ربايند و ناشران، بهار نشر را با فروش بيشتر کتاب هايشان جشن مي گيرند، اما اين تمام آن چه براي ترويج کتاب خواني نياز داريم، نيست.

واقعيت آن است که ايجاد ظرفيت مطالعه در جامعه، به يک برنامه جامع فرهنگي نياز دارد؛ برنامه اي که بتواند در قالب يک طرح منسجم و حساب شده، فرهنگ مطالعه را در کشور نهادينه کند. بايد طيف مخاطبان آثار مکتوب را افزايش و همزمان ذائقه مطالعاتي آنان را، با رويکردي متعالي تر، بهبود ببخشيم. انجام اين مهم، جز با تقويت ساختارهاي نرم و سخت صنعت نشر، ممکن نيست. بسياري از ناشران کشور، با مشکلات و بحران هاي متعددي دست به گريبانند.

معضلات اقتصادي و دغدغه سودآوري، در کنار قوانين و مقررات بعضاً دست و پاگير موجود در روند انتشار کتاب، آن ها را ناچار به ورود در عرصه هايي مي کند که ممکن است بر ذائقه مطالعاتي مردم، تأثير مطلوبي باقي نگذارند. اين مسئله باعث شده است برخي از ناشران، نقش کليدي و مهم خود در ترويج فرهنگ کتاب خواني را فراموش کنند؛ موضوعي که مي تواند، با وجود رشد کمي صنعت نشر کشور، سبب افت کيفيت محصولات توليد شده در آن و آشکار شدن اعوجاجي مخرب شود. با اين حال نبايد فراموش کنيم که رونق کمي صنعت نشر کشور، به تنهايي، نمي تواند ملاکي براي افزايش سطح کيفي کتاب و کتاب خواني در جامعه باشد.

به ديگر سخن، رشد سخت افزاري در اين عرصه، شرط کافي براي رسيدن به مقصودِ مطلوب، محسوب نمي شود. زماني مي توان به گسترش فرهنگ کتاب خواني در جامعه دل  بست، که رشد سخت افزاري با افزايش کيفيت نرم افزاري توامان باشد.

بي ترديد دولت براي انجام اين مهم، بايد صنعت نشر را هم به لحاظ سخت افزاري و هم به لحاظ نرم افزاري تقويت کند. شکي نيست که پرداختن به نيازهاي تمام حلقه هاي انتشار کتاب، از ناشر گرفته تا نويسنده و ويراستار، بسيار مهم و درخور توجه است، اما دولت، به عنوان هدايت کننده و ناظر، وظيفه اي فراتر از اين مهم را برعهده دارد.

هر چند به تعبير رئيس جمهور محترم، فضاي نشر بايد فضايي امن باشد، اما همان طور که ايشان نيز تأکيد کردند، در اين فضاي امن بايد اصولي همچون احترام به فرهنگ ديني و چارچوب امنيت ملي و توجه به هويت اسلامي - ملي مورد توجه همه باشد. براي رسيدن به مقصودِ مطلوب، توجه مسئولان و سياست گذاران عرصه کتاب و کتاب خواني، به هر دو حوزه نرم و سخت الزامي است. اگرچه بايد از سخت گيري هاي بي مورد و غيرموجه کاست، روند نظارت و ارزيابي را کوتاه و تصحيح و سوء برداشت ها را مرتفع کرد، اما بي ترديد اين مسئله به معناي بي توجهي و بي تفاوتي نسبت به اصول و بنيان هاي فرهنگي جامعه نخواهد بود. به تعبير رياست محترم جمهور: «نمي توان آنچنان دروازه ها را باز کرد تا هر خرافه اي به نام کتاب در اختيار ديگران قرار گيرد يا هر سخن افراطي به نام کتاب،  دين يا انقلاب در اختيار جوانان ما قرار گيرد».