مفاتیح الحیات؛ رکورد یک میلیونی
به گزارش پايگاه خبري تحليلي «پارس»، حسن اجرایی در مباحثات نوشت: کتاب مفاتیح الحیات، به چاپ صد و هفتاد و نهم رسید و تاکنون نزدیک به یک میلیون نسخه از آن منتشر شده است؛ کتابی که نام آن اولین بار در نماز جمعه قم از زبان آیت‌الله جوادی آملی شنیده شد.
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در ۲۱ تیر ۱۳۸۷، زمانی که هنوز امام جمعه قم بود، در خطبه دوم نماز جمعه گفت: «جلد دوم مفاتیح الجنان، جایش خالی است که ان‌شاءالله یک عده‌ای باید [آن را] بنویسند تا معلوم شود دین تنها این نیست که ما زیارت کنیم و ذکری بگوییم.» و سپس با ذکر روایاتی درباره درختکاری و آب دادن به حیوانات، تاکید کرد: «از این روایات که مفاتیح حیات ماست، فراوان است.»
و سرانجام مفاتیح الحیات، در ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱، در سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، و با حضور آیت‌الله رضا استادی، حجت‌الاسلام مرتضی واعظ جوادی مدیرعامل بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، و همچنین هادی نائیجی و یدالله مقدسی، دو تن از پژوهشگران این کتاب، رونمایی شد.
حجت‌الاسلام مرتضی واعظ جوادی فرزند آیت‌الله جوادی آملی، درباره این کتاب می‌گوید: «رسالت مفاتیح الحیات، آمیختن زندگی با بندگی است.» و اضافه می‌کند: «اینکه انسان بخشی از دوران حیات خود را زندگی کند و بخشی را بندگی، این حیات واقعی نخواهد بود. و آنچه رسالت این کتاب است، آمیختن این دو با هم است.»
۲۵۰۰ روایت و ۳۰۰ آیه، در ۵ بخش
پژوهشگران مفاتیح الحیات، با نظارت آیت‌الله جوادی آملی، برای تامین این هدف بزرگ، بیش از ۶ هزار روایت را مورد بررسی قرار داده و سرانجام ۲۵۰۰ روایت از معصومین علیهم‌السلام، و ۳۰۰ آیه از قرآن کریم را در ۵ بخش اصلی گردآوری، تدوین و به زبانی ساده و همه‌فهم ترجمه کرده‌اند. بخش اول کتاب، با عنوان «تعامل انسان با خود»، ۱۲ فصل دارد؛ از جمله: کار و تلاش، حفظ تن و حرمت اضرار به نفس، زینت و آراستگی، تفریحات سالم و ورزش.
بخش دوم کتاب مفاتیح الحیات، شامل احادیث و موضوعاتی است که کمتر مورد توجه حدیث‌پژوهان و مولفان حوزوی قرار گرفته است. این بخش با عنوان «تعامل انسان با همنوعان»، دربردارنده روایاتی درباره شیوه تعامل با خویشاوندان، مسلمانان، بیگانگان، مستضعفان، دشمنان و شهروندان است.
شیوه تعامل با دشمنان، بیگانگان و اهل کتاب
در زیرعنوان تعامل با مهاجمان و دشمنان، دشمنی‌ها به دو دسته «دشمن شخصی» و «دشمن مکتبی» تقسیم شده و در دسته اول، احادیثی در زمینه «نهی از کتمان شهادت برای دشمن»، «وفای به عهد با دشمن»، «سکوت و حلم در برابر دشمن» و… آمده است. همچنین در دسته «دشمن مکتبی»، روایاتی در باب «عزت در برابر دشمن»، «پرهیز از همگونی با دشمن»، «پاداش دفع تجاوز دشمن» و… ذکر شده است.
علاوه بر روایاتی که درباره شیوه تعامل با دشمنان در این بخش آمده، روایات مختلفی نیز در شیوه تعامل با بیگانگان نقل شده است؛ از جمله احادیثی درباره «نیکی عدالت‌ورزانه به اهل کتاب»، «پرهیز از تهمت به اهل کتاب»، «نیکی به همنشین یهودی»، «عیادت از بیمار یهودی»، «جواز مراجعه به پزشک اهل کتاب»، و نیز «نهی از شبیه شدن به اهل کتاب»، «نهی از دلبستگی به اهل کتاب» و…
بخش سوم مفاتیح الحیات با عنوان «تعامل مردم و نظام اسلامی»، روایاتی درباره «اوصاف حاکمان اسلامی»، «وظایف حاکمان و کارگزاران»، «وظایف مردم در برابر حاکم اسلامی»، همچنین «خطر تفرقه‌افکنی و جدایی از اجتماع»، «آزادی انسان‌ها»، «امنیت عمومی و دوری از هرج و مرج»، «استقلال و نفی ذلت‌پذیری»، «قیام در برابر ظلم»، «قانونگرایی» و… ذکر شده است .
سرزمین بکر؛ حقوق حیوانات، محیط زیست و گردشگری
یکی دیگر از موضوعاتی که در آثار دینی و حوزوی، کمتر به آن پرداخته می‌شود، شیوه تعامل انسان با حیوان است که روایات مرتبط با آن، در فصل چهارم مفاتیح الحیات آمده است؛ روایاتی درباره نگهداری از حیوانات، بهره‌گیری از حیوان، حقوق حیوانات و مواردی از این دست.
تعامل انسان با محیط زیست، یکی از موارد دیگری است که بر خلاف رویه بسیاری از کتاب‌های مشابه، در این کتاب مورد توجه جدی قرار گرفته و بخش پنجم کتاب است. روایات مختلفی درباره «زیان آلوده کردن محیط زیست»، «آلوده نکردن آب»، «ویژگی‌ها و آثار درختکاری»، «آلوده نکردن زیر درختان»، «آثار نگاه کردن به سبزه»، «آثار نظافت اماکن عمومی و راه‌ها»، «گردشگری و دیدار از شگفتی‌های تاریخی و طبیعی»، در این فصل بیان شده است.
در این بخش، به سنت‌های مرتبط با طبیعت از جمله شب یلدا، عید نوروز، چهارشنبه‌سوری و… نیز اشاره شده است.
آیت‌الله جوادی آملی که صاحب ایده اصلی کتاب و همچنین ناظر بر روند استخراج آیات و روایات، تحقیق و تنظیم آنها و همچنین بازخوانی نهایی متن بوده است، در مقدمه مفاتیح الحیات، به بیان زمینه‌های نیاز به این اثر پرداخته و گفته است: «همانطور که خدا راه‌های بندگی را به بشر آموخت، راه‌های عمران زمین را نیز به او آموزش داد، و این علم به لحاظ خدادادی بودن، هدف‌دار و خدامحور است.» در ادامه این بخش از مقدمه آمده است: «آبادانی زمین نیز با تعامل همه‌جانبه انسان و افراد با خود، همنوعان، نظام اسلامی، حیوان، محیط زیست و احیای منابع حیاتی آن ممکن می‌شود.»
وعده‌های وفا نشده مفاتیح الحیات
مصطفی امرایی مدیر نشر اسراء، تابستان امسال خبر از انتشار ویرایش دوم کتاب مفاتیح الحیات در چاپ ۱۷۸ آن داده بود. او گفته بود که بخش اعظم این بازنگری، مربوط به بخش نخست کتاب و در موضوع خانواده خواهد بود. با این حال و با وجود انتشار چاپ ۱۷۹ کتاب در هفته گذشته، تجدید چاپ بدون ویرایش و تغییر انجام شده است.
پیش از آن در تابستان ۱۳۹۱، یدالله مقدسی عضو گروه تحقیق و تنظیم کتاب، از آغاز ترجمه مفاتیح الحیات به عربی، اردو و برخی زبان‌های دیگر خبر داده بود، اما تا امروز خبر جدیدی در این باره منتشر نشده است.
گرچه در تولید این اثر، بیش از ۱۰۰ کتاب حدیثی مورد استفاده قرار گرفته، اما نمی‌توان گفت تمامی روایات نقل شده در مفاتیح الحیات، بر اساس ضوابط حدیثی شیعه، معتبر و صحیح است؛ چرا که برخی از روایات، بر پایه اصل «تسامح در ادله سنن» در این کتاب آورده شده است؛ بنابر اصل مذکور، عمل به روایات ضعیفی که حاوی آداب و مستحبات هستند، مجاز شمرده می‌شود.
مفاتیح الحیات در شرایطی منتشر شد که بازار نشر ایران در رکود به سر می‌برد. با این حال پس از ۳۲ ماه انتشار، این کتاب نزدیک به ۱۸۰ بار چاپ شده است و با احتساب ۵ هزار جلد در هر بار چاپ، نزدیک به یک میلیون جلد از آن به فروش رفته است؛ رکوردی که حتی در شرایط بازار غیرراکد هم نجومی به حساب می‌آید.
رکورد یک میلیونی در رکود بازار نشر؟!
در همین زمینه بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان مراکز آموزشی و دبیرستان‌ها و همچنین کارمندان ادارات، شاهد برگزاری مسابقات فرهنگی و دینی، و اهدای این کتاب به همه شرکت‌کنندگان در آن مسابقات بوده‌اند و به نظر می‌رسد بخشی از این یک میلیون نسخه، مستقیما توسط مردم خریداری نشده است.
با این حال حجت‌الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، مسئول پژوهشکده فقه و اصول در پژوهشگاه معارج علوم وحیانی اسراء و همچنین مسئول پروژه تالیف مفاتیح الحیات، در پاسخ به این سوال که «آیا مشتری اصلی چاپ‌های پی‌درپی و فراوان مفاتیح الحیات، مردم بوده‌اند یا نهادها و سازمان‌ها؟» گفت: «بخشی از جامعه، نهادها هستند. آنها هم جسته و گریخته، مثل سایر مردم حضور داشته‌اند.» وی همچنین با بیان اینکه این کتاب نزدیک به ۸۰۰ صفحه است و کتاب‌های مشابه با جلد گالینگور، قیمتی نزدیک به ۳۰ هزار تومان دارند گفت: «این کتاب گران نبوده تا نهادها آن را بخرند و ارزان در اختیار مردم بگذارند. مفاتیح الحیات کمتر از ۱۵ هزار تومان است و آیت‌الله جوادی آملی تاکید کرده‌اند که این کار، یک کار فرهنگی است و بنای ما این است که آموزه‌های دینی‌مان را در اختیار مردم قرار دهیم.»
بدالله مقدسی همچنین گفت: محتوای کتاب، از وحی و سخن معصوم است، نویسنده کتاب، شخصیت جهانی و شناخته شده و فقیه و مفسر و عارف است. اطلاع‌رسانی مناسبی هم در این زمینه انجام گرفته است. و مردم هم به آموزه‌های دین علاقه دارند و می‌خواهند بدانند دین درباره زوایای مختلف زندگی چه گفته است.
وی در عین حال با توجه به بیان موضوع «سبک زندگی» از سوی آیت‌الله خامنه‌ای در سال‌های اخیر، به هم‌زمانی انتشار این کتاب و سخنان رهبری اشاره کرد و این هم‌زمانی را نیز حائز اهمیت در توجه رسانه‌ها و فروش بیشتر آن دانست.
ارسال نظر