برخلاف کليشه ها با يک روحاني کنشگر روبه روييم/ «پرده نشين» برگ برنده اي در کارنامه سريال سازي صدا و سيما

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- يوسف بهروز- توليد اثر نمايشي با هدف به نمايش درآوردن متن يا حاشيه زندگي طبقات برگزيده اجتماع هميشه با دشواري و حساسيت هاي خاصي همراه بوده است. به دليل همين سختي ها که گاه به درستي از نگراني هايي درباره احتمال هجو يا وهن احتمالي طبقات ممتاز نشأت مي گيرد و گاه هم کاملا زاييده اوهام و مصلحت سنجي هاي بيهوده است، بسياري از توليدکنندگان اين نوع آثار به دليل فراواني خط قرمزها، عطاي توليد آثار نمايشي را به لقاي آن مي بخشند. غافل از آن که هم جامعه و هم توليدکننده آثار هنري با پردازش صحيح اين سوژه ها از عمق بخشيدن و اثربخش بودن اين تعاليم در حوزه توليد آثار هنري محروم مي مانند. زندگي روزمره روحانيون هم يکي از همين سوژه هايي است که به دليل دشواري پردازش آن و ضرورت رعايت اين محدوده ها کمتر مورد مداقه و بررسي قرار مي گيرد و نتيجه اين دشواري ها توليد معدود آثار سينمايي در اين حوزه است. توليدنشدن حتي يک سريال تلويزيوني با اين موضوع پس از گذشت بيش از ۳ دهه از عمر انقلاب اسلامي، خودش به خوبي بيانگر همين دشواري هاست و اگر در اين شب ها شاهد پخش سريالي از تلويزيون با مضامين محتوايي و حاشيه اي مربوط به زندگي روحانيون هستيم، نشانگر جسارت نويسنده، کارگردان و دست اندرکاران اين اثر و ورود به عرصه هايي تازه است که خلاء آن طي ساليان دراز به شدت محسوس بوده است...

روحاني کنشگر
سريال «پرده نشين» که اين شب ها از شبکه اول سيما روي آنتن رفته است؛ روحاني کنشگر و فعالي را در جامعه تصوير مي کند که برخلاف کليشه هاي مرسوم (که البته مي تواند در برخي موارد ريشه در واقعيت ها داشته باشد) حضور فعال در جامعه دارد و خارج از کلاس هاي درس و بحث وعظ با برخي حقايق و مشکلات زندگي روزمره جامعه «همنفس» است. او هم مثل ساير اقشار جامعه دغدغه مسائل اقتصادي زندگي را دارد و اين طور نيست که فارغ از درد و رنج زندگي ديگران روزها را سپري کند و البته سير مقامات معنوي را هم در فراخور همين امور زندگي روزمره طي مي کند و همين جاست که تعاليم او جنبه عملي تر مي يابد و سخن او هم موثرتر مي شود. در اين سريال، نقش روحانيون در اجتماع و مناسبات آن ها با مردم زير ذره بين برده مي شود و در بستر طرح يک ملودرام اجتماعي چگونگي شکل گيري پيوند آن ها را با مردم به نظاره مي نشينيم. نکته مهم در فيلمنامه اين سريال دوري از کليشه هاي رايج در تصوير کردن چنين قشري و فاصله گرفتن از اغراق، سطحي نگري و شتاب زدگي است که باعث مي شود، مخاطب، با شخصيت هايي باورپذيرتر در دنبال کردن ماجراي اصلي قصه سر و کار داشته باشد.

امتيازات سريال
تيتراژ سريال پرده نشين که با نمايش نام عوامل سريال در وراي تصاويري از يک بناي معماري اسلامي- ايراني است اولين نقطه قوت اين مجموعه تلويزيوني است که از همان ابتدا تکليف مخاطب را با موضوع سريال روشن مي کند. تهيه کننده و کارگردان خراساني سريال (محمود رضوي و بهروز شعيبي) براي باورپذيرتربودن اين سريال که در فضاهاي مختلف تصويربرداري شده، حدود ۹۰ لوکيشن مختلف را (برخلاف برخي سريال هاي رايج) شامل فضاهاي داخلي و خارجي هر لوکيشن طراحي کرده اند.

محور اصلي روايت فيلمنامه هم طرح مشکلات اقتصادي پسر يک روحاني است که در ادامه پدرش و دوستانش (که اغلب از قشر روحانيون هستند) را درگير موضوع مي کند و در اين اثنا مراودات اجتماعي آن ها را در روايتي ساده و صميمي شکل مي دهد. شخصيت پردازي اکثر قهرمانان اصلي داستان در فيلمنامه و کارگرداني مناسب است و درباره روحانيون، خوشبختانه بازي بازيگران از حالت ارائه «تيپ» فاصله گرفته و به «نقش» مي رسد که نتيجه آن را در بازي کاملا متفاوت «فرهاد آئيش» در نقش «حاج آقا مهدوي» مي بينيم که نقشي کاملا چند وجهي و باورپذير است. «حامد کميلي» در نقش «محمدحسين» هم به عنوان شخصيت محوري روايت بازي قابل قبولي دارد و بازي «مهران رجبي» هم که به شدت در نقش خادم حوزه به تلطيف فضاي کاملا جدي  روايت کمک مي کند. بازي هومن برق نورد در نقش «حاج آقا شهيدي» و ويشکا آسايش در نقش «هدي» اما به نظر نگارنده تجربه چندان دلپذيري در کارنامه بازيگري اين ۲چهره با سابقه به حساب نمي آيد که البته درباره ويشکا آسايش بايد گفت انتخاب نادرست وي به عنوان مادر مائده (سارا بهرامي) به دليل عدم تناسب سني يک مادر و دختر، به باورناپذيربودن بازي وي در اين شخصيت دامن زده است.

نقطه قوتسريال

به لحاظ دراماتيزه کردن داستان پرده نشين، نقش داماد حاج آقا مهدوي بيشترين جاي کار را دارد و اين نقش که وجوهي متفاوت دارد، باعث شده تا عملکرد (داوود ميرزايي) در داستان باعث تعليق روايت شود. شخصيتي خاکستري که در کار بازسازي مساجد فعال است، انساني متشرع و اهل زکات به شمار مي رود، اما در پس اين ظاهر قابل قبول، نيات فرصت طلبانه خودش را دنبال مي کند.

در مجموع چيدمان اين شخصيت ها در بطن ماجراها و تلاش قابل قبول کارگردان و نويسندگان فيلمنامه براي باورپذيربودن روايت ها و تصوير آن ها از اقشار مختلف جامعه سريال جذابي را براي ارائه از يکي از مهم ترين رسانه هاي تصويري فراهم مي کند...

چند ايراد
به جز شخصيت پردازي ناقص چند نقش زائد که کمکي به جلو رفتن اتفاقات و رويدادها نمي کند، ريتم کند سريال، شلوغ بودن و روايت هاي فراوان فرعي نقطه ضعف اين سريال است که باعث مي شود در مقاطعي مخاطب در دنبال کردن داستان اصلي بي حوصله و خسته شود. پرده نشين گرچه گامي رو به جلو در نمايش زندگي روزمره روحانيون است، اما مي توانست با کمي توجه به رويکردهاي زندگي امروز جامعه حتي گفتمان جذاب تري را براي طرح برخي سوالات و شبهه هاي جديد جوانان در اين حوزه مطرح کند و البته پاسخ هايي معقول و منطقي هم از فراخور همين موقعيت هاي فراهم شده در داستان ارائه کند... اما در مجموع و با توجه به امتيازات پرده نشين در مقايسه با آثاري از اين دست، بايد گفت: «بهروز شعيبي» به مدد کارگرداني تله فيلم ها و آثار سينمايي اش و همچنين نقش به يادماندني اش در فيلم طلا و مس (همايون اسعديان) سدشکن طرح چنين موضوعي در قاب جادويي (تلويزيون) است هرچند به نظر نگارنده اين اثر اگر در مناسبتي چون ماه رمضان پخش مي شد، مي توانست بازخورد بيشتري داشته باشد...

گره گشايي از نام سريال
تازه ترين ساخته بهروز شعيبي نام قابل تاملي دارد که در واقع تعبيري چند وجهي از عبارت «پرده نشين» از نظر کارگردان بوده است.به عقيده نگارنده انتخاب عبارت «پرده نشين» براي نام اين سريال به هدف کارگردان که به رازگشايي از زندگي خصوصي و شخصي قشر روحاني اشاره دارد و از آن جا که زندگي اين قشر وجه دوم زندگي آنان را که مراودات اجتماعي است براي مخاطب به تصوير مي کشد نام پرده نشين اشاره اي به قشر روحاني است که به ظاهر «پرده نشين» محسوب مي شود اما در امور روزمره زندگي، واعظ هميشگي منبرها را از پرده بيرون مي آورد و او را در بستر مراودات اجتماعي نشان مي دهد. از سوي ديگر نام پرده نشين مي تواند اشاره اي به نقش «در سايه» و «پنهان» حاج داوود ميرزايي در مشکلات مالي «محمدحسين» و پدرش باشد که در واقع «صحنه گردان» اصلي تمام مشکلات است و سرنخ همه مشکلات به نام وي مي رسد. در هر صورت و با همه تفاسير، پرده نشين با امتيازاتي که دارد يک برگ برنده در کارنامه سريال سازان شبکه اول است که با نگاهي نو موضوعي تازه را واکاوي مي کند و در قبل آن هم مخاطبان را نيز پاي قاب جادويي نگه مي دارد.