هفتاد سال مجاهدت برای کشف حقایق تاریخی

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- جواد نوائيان رودسري - «بسم ا... الرحمن الرحيم، درگذشت محقق و نويسنده عاليقدر مرحوم آيت ا... آقاي حاج سيد مرتضي عسکري رحمهًْ ا... عليه را به علماء اعلام و حوزه هاي علميه و شاگردان و ارادتمندان و به طور ويژه به خاندان مکرم و فرزندان محترم ايشان تسليت مي گويم. اين عالم بزرگوار و سخت کوش ده ها سال از عمر با برکت خود را در راه پژوهش در کلام و تاريخ و حديث صرف کرد و محصول مبارک آن تاليفات و مقالاتي است که در گستره جهان اسلام با استقبال و تحسين روبه رو شد و در ترويج مکتب اهل بيت عليهم السلام موفقيت هاي ارزشمندي به دست آورده است. رحمت خدا بر آن دانشمند بلند همت و پر تلاش و خستگي ناپذير.»
بخشي از پيام مقام معظم رهبري در پي درگذشت علامه عسکري (1386.6.27)

آيت ا... «سيدمرتضي عسکري»، مشهور به علامه عسکري، روز 22 ارديبهشت ماه سال 1293 (هـ.ش)، در شهر سامرا متولد شد. پدرش آيت ا... سيدمحمد حسيني، مشهور به شيخ الاسلام، از علماي بزرگ زمان خود بود. خاندان علامه عسکري اصالتاً از اهالي سبزوار بودند که در عهد صفويه، با دستور علامه مجلسي، براي رتق و فتق امور ديني مردم، به ساوه هجرت کردند. علامه عسکري در ده سالگي وارد حوزه علميه سامرا شد و پس از فراگيري مقدمات، در سال 1310، به شوق حضور در درس استادان حوزه علميه قم، راهي اين شهر مقدس شد. ورود او به قم همزمان با سخت گيري هاي رضاخان و محدوديت شديد روحانيان و علما براي فعاليت هاي ديني و تبليغي بود. علامه عسکري سه سال در حوزه علميه قم ماند و در اين مدت از محضر بزرگاني همچون امام خميني(ره) و آيت ا... العظمي مرعشي نجفي، بهره برد. او در همان سال هاي جواني، با درک نيازهاي زمانه، معتقد به لزوم اصلاح در مواد درسي حوزه هاي علوم ديني بود. به همين دليل به همراه چند تن از همفکرانش، مانند مرحوم آيت ا...سيدمحمودطالقاني، بناي جلساتي را گذاشت که درس هايي غير از دروس متداول حوزه ها در آن ها تدريس مي شد. با اين حال تلاش طلاب جوان به جايي نرسيد و طرح، اجرا نشده، تعطيل شد.

تأسيس مدارس نوين اسلامي
علامه عسکري پس از سه سال اقامت در قم، در سال 1313 (هـ.ش)، به سامرا بازگشت و به تکميل علوم ديني در حوزه علميه اين شهر پرداخت. از استادان او در اين ايام مي توان به آيت ا... ميرزا حبيب ا... اشتهاردي و آيت ا... سيد محمدرضا شوشتري اشاره کرد. در همين ايام بود که با کمک تعدادي از ايرانيان مقيم عراق، مدرسه ابتدايي کوچکي را براي کودکان و نوجوانان ايراني، در ساختمان کهنه و قديمي مدرسه ميرزاي بزرگ، داير کرد؛ اما اين مدرسه به دليل مشکلات مالي، پس از مدتي فعاليت، تعطيل شد. علامه عسکري که شاهد رونق مدارس جديد و ترويج افکار غربگرايانه از طريق برخي معلمان اين مدارس در ميان جوانان مسلمان بود، تصميم به تأسيس مدارس جديد، با سبک و سياق اسلامي گرفت. اين کار چندان آسان نبود؛ اما او موفق شد با کمک چند تن از دوستانش، مانند احمد امين، چنين مدارسي را در عراق بنيانگذاري کند. نخستين شعبه مدارس او، دبستاني بود که در غرب کاظمين تأسيس شد. مدرسه اي که شهيد آيت ا...سيدمحمدباقر صدر دوران تحصيلات ابتدايي خود را در آن گذراند. چندي بعد با تأسيس «جمعيت خيريه اسلامي» کار تأسيس مدارس سرعت بيشتري يافت.

به تدريج مدارس مورد نظر علامه عسکري در تمام مقاطع تحصيلي تأسيس شد؛ اما روياي اصلي او، تأسيس يک دانشگاه اسلامي بود. علامه عسکري پس از مدت ها فعاليت و تلاش، سرانجام اجازه تأسيس دانشگاه اسلامي را از دولت وقت عراق گرفت. وي در سال 1343، دانشکده «اصول الدين» را در بغداد راه اندازي کرد؛ دانشکده اي که با بهره گيري از استادان حوزه و دانشگاه، در صدد تربيت نسل جديدي از فرهيختگان دانشگاهي با اعتقادات محکم مذهبي بود؛ اما اين دانشکده نتوانست به فعاليت  خود ادامه دهد.

بازگشت به ايران
با روي کار آمدن حزب بعث و سخت گيري نسبت به شيعيان عراق، شرايط تغيير کرد. علامه عسکري که يکي از همراهان علماي عراق در فعاليت هاي سياسي بود، به اعدام محکوم و ناچار شد مخفيانه به سوريه برود. او مدتي در اين کشور و بعد در لبنان ساکن شد تا اينکه به دعوت علما و فضلاي حوزه علميه قم، به ايران بازگشت. او پس از بازگشت به ايران نيز دست از فعاليت هاي فرهنگي و تربيتي خود بر نداشت. حاصل بيش از سه دهه حضور او در ايران، تأسيس دانشکده اصول الدين است که به پيشنهاد مقام معظم رهبري، توسط علامه عسکري تأسيس شد. اين عالم مجاهد و پرتلاش، سرانجام روز چهارم ماه رمضان سال 1429 هـ.ق(25 شهريورماه سال 1386 هـ.ش) در 93 سالگي درگذشت و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

يک عمر پژوهش و تأليف
علامه عسکري محقق و نويسنده اي پرتلاش بود. گاه پيش مي آمد که براي جمع آوري اسناد و مدارک و تدوين آن ها براي يک کتاب، روزانه بيش از 17 ساعت کار مي کرد. علاوه بر اين، علامه عسکري براي جمع آوري اسناد مورد نياز در تأليف آثارش مسافرت هاي متعدد و گاه طولاني به اقصي نقاط دنيا مي کرد. رهاورد اين تلاش ها، آثاري کم نظير در حوزه علم رجال و تاريخ اسلام بود. نخستين اثر علامه عسکري با عنوان «عبدا...بن سبا و اساطير اُخري» در سال 1334 (هـ.ش) منتشر شد.

کتابي که در بسياري محافل علمي آن زمان تأثير انکار ناشدني گذاشت. اين تحقيق دويست صفحه اي، افسانه اي بودن شخصيت عبدا...بن سبا را با استدلال و ارائه اسناد غيرقابل انکار، ثابت مي کرد. مرحوم دکتر «عبدالحسين زرين کوب»، مورخ نام آشناي معاصر، به اين کتاب لقب «رساله ممتّع» داده بود. کتاب« عبدا...بن سبا و اساطير اُخري» خط بطلاني بر ادعاهاي واهي برخي افراطيون تکفيري، مانند «ابن تيميه»، درباره خاستگاه مکتب اهل بيت(ع) بود. قدرت استدلال علامه عسکري و کوشش شگفت انگيز او براي جمع آوري اسناد و مدارک اين کتاب، نويد آثار گرانسنگ بعدي را به علاقه مندان مي داد. مدتي بعد اين انتظار با تأليف و نگارش کتاب «خمسون و مأئه صحابي مختلق» (يکصد و پنجاه صحابي ساختگي) به پايان رسيد. اين کتاب يکي از شاهکارهاي علامه عسکري در پژوهش هاي مربوط به تاريخ و علم رجال محسوب مي شود؛ کتابي که در آن موضوع فعاليت شخصي به نام «سيف بن عمر» در جعل احاديث منسوب به رسول خدا(ص) مورد بحث و بررسي جدي و علمي قرار گرفت. از ديگر آثار پرشمار علامه عسکري مي توان به «قرآن کريم و روايات المدرستين»(در سه جلد)، «نقش ائمه(ع) در احياي دين»(در چهارده جلد)، «سرگذشت حديث»، «تعليم الصلاه»، «سيرة المعصومين اربعه عشر و ام المؤمنين خديجه(س)»، «ولاية الامام علي في الکتاب و السنه»، «الاسطورة السبئيه»(در دو جلد) و «علي مائدة الکتاب و السنه»(که با عنوان «بر گستره کتاب و سنت» ترجمه شده است و شانزده جلد دارد) اشاره کرد.

علامه عسکري افزون بر نگارش و تأليف کتاب هاي ارزشمند، در کنفرانس ها و مناظرات علمي حضور فعالي داشت. وي هيچ گاه از وظايف تعليمي و آموزشي خود نسبت به ديگران شانه خالي نکرد. شخصيت علمي و خدمات کم مانند علامه عسکري، در عرصه دين و دانش، سبب شد به عنوان چهره ماندگار سال 1382 برگزيده شود. اين تلاش هاي بي وقفه، با توجه به کهولت سن، باعث بيماري او شد. پزشکان به او توصيه کرده بودند براي آنکه زنده بماند بايد کارهاي پژوهشي خود را تعطيل کند؛ اما او پاسخ داده بود:«براي اين زنده ام که کار کنم».