حاتمی کیا: اگر اخطار حضرت آقا را گوش نکنند باز فریاد می‌زنم

به گزارش پارس به نقل از فارس، شب گذشته برنامه تلویزیونی راز با حضور ابراهیم حاتمی کیا کارگردان متعهد سینمای کشور این روزها « چ» را بر روی پرده سینماها دارد و انتقادات صریحش در ایام برگزاری جشنواره فجر و پس از آن به جریان سینما و مدیریت فرهنگی بحث برانگیز شده بود که در این برنامه حاتمی کیا ضمن دفاع از مواضع خودش از کسانی که صحبت های او را شخصی تلقی کرده بودند به شدت انتقاد کرد.

بر اساس این گزارش حاتمی کیا در ابتدای این برنامه در خصوص « چ» و ارتباطاتش با جوانان گفت: وقتی فیلم برای یکسری از جوانان پخش شد تعجب کردند که اصلاً مگر در ایران چنین اتفاقاتی افتاده است در حالیکه در آن زمان هر گوشه کشور درگیر یک اتفاق بود و من سعی کردم بخشی از آن را نشان دهم.

وی افزود: اصولاً من وقتی وارد تاریخ می شوم که بدانم چه حرفی می توانم بزنم که زمان حال من را جواب بدهد. من هر فیلمی را که ساخته ام احساس کردم که این حرف برای زمان حال مهم است و چمران وقتی برای من چمران شد که دیدم یک آدمی با این مختصات که چریک است وقتی وارد شهر پاوه می شود به دنبال آن است که بدون استفاده از اسلحه قائله را بخواباند و فکر کردم این حرف برای الآن ما است.

کارگردان از کرخه تا راین با انتقاد از جریان حاکم بر نقد خاطرنشان کرد: البته این حرف ها را منتقدینی که انقلاب مسئله آنها است باید تحلیل کنند اما من احساس کردم نیاز به یک فیلم است که آن را باید در شمایل چمرانی نشان دهیم که هم علم دارد و هم حلم. من همیشه گفته ام فیلنامه چمران دو قسمت است قسمت اول مذاکره برای صلح و قسمت دوم که از نیمه دوم فیلم شروع می شود در آن چمران مجبور به جنگ برای صلح می شود هرچند که جنگ با صلح همخوانی ندارد اما یک اسلحه دست می گیرد تا در کشور صلح حاکم شود و من با علم به همه اینها حرکت می کنم و نمی دانم چقدر به سرمنزل مقصود نزدیک می شوم اما سعی می کنم آنچه می گویم به حرف روزم نزدیک بشود.

این کارگردان سینمای ایران با ذکر مثالی از شرایط ساخته شدن دیده بان گفت: وقتی دیده بان را می ساختم درست وقتی بود که ایران قطعنامه ۵۹۸ را قبول کرد و ما شرایط خوبی نداشتیم و من در دیده بان سعی کردم این را بگویم که افرادی که در جنگ هستند فراموش نشوند و همچنین در مهاجر نیز واکنشی به شرایط روز جامعه داشتم که به نظر می رسید جامعه دارد یادش می رود این همه نیرو داشتند می جنگیدند و حالا در جزیره ای تنها مانده اند. دیده بان و مهاجر درست در آن فضاها در سال ۶۸ ساخته شد و واکنش من به اتفاقات بود.

کارگردان فیلم « چ» تأکید کرد: فیلم « چ» کاملاً احساس من به وضع موجود و اینکه برگردیم به داشته هایمان و در چرخش این زمان که ۳۰ سال می گذرد دوباره همان اتفاقات در حال تکرار شدن است. نزدیک به ۵هزار نفر ریخته بودند که کردستان را از ایران جدا کنند و یکسری نیرو با مردمی که مدافعان شهر بودند باید از پاوه دفاع می کردند اما من احساس کردم این مسئله انگار مسئله سینما نیست و به اینها اعتراض کردم. اما متأسفانه یکسری این حرف ها را به اینکه من جایزه نگرفتم تعبیر کردند در حالیکه من این همه فیلم ساختم و اصلاً به آنها اعتنایی نشد و سکوت کردم اما حس کردم جریان فرهنگی سینما و سکان داران سینما انگار فراموش کرده اند که باید به اینها واکنش نشان دهند.

حاتمی کیا با اشاره به دغدغه های فرهنگی مقام معظم رهبری گفت: خدا را شکر می کنم و البته متأسفم که بعدها رهبری نیز همین دغدغه ها را به صراحت در مورد فرهنگ اشاره می کنند و خدا کند دوستان با یک اعلامیه و ابلاغیه موضوع را تمام نکنند. بین مسئولین فرهنگ باید جلسات خیلی واضحی تشکیل شود تا آن چیزی که مقام معظم رهبری گفتند مشخص شود چه پارامترهایی دارد.

این کارگردان متعهد کشور در ادامه این برنامه با تأکید مجدد بر این حرف که سینما فقط مسئله اصلی او نیست، گفت: البته من سینما را دوست دارم اما مسئله من فقط سینما نیست و چون خودم را سرباز این نهضت می دانم برای من مهم است که حرف بزنم اما انگار نقادها مسئله آنها اصلاً این چیزها نیست وقتی در مورد « چ» حرف می زنند انگار دارند در مورد کوبا یا یک کشور آفریقایی حرف می زنند و به این فکر نمی کنند که در این کشور چه اتفاقاتی افتاده است. به اعتقاد من مسئله پیچیده تر از اینجاست و دنیای آرمانی دشمن کم ندارد اما این موضوعات کجا در سینمای ما جلوه دارد و کدام فیلم های ما به این موضوع توجه نشان داده اند.

وی در ادامه بیان داشت: گمان من این است که سینمای ما در یک چنین موقعیتی قرار دارد و مشخصاً سکان داران فرهنگ باید برای آن برنامه داشته باشند. فیلم « چ» بازگشت به انقلاب است و به گمانم اگر الآن چمران زنده بود نمی دانم کجا بود اما مطمئناً به این اتفاقات در کشور واکنش داشت و من معقتدم سینمای ما هم باید به این سمت برود که واکنش داشته باشد. کارگردان فیلم آژانس شیشه ای افزود: مسئله اصلی جامعه من است و در جامعه من این دارد اتفاق می افتد الآن با یک تکان خوردن به سرعت در رزق مردم تأثیر می گذارد اما چرا وضعیت جامعه در سینمای ما دیده نمی شود شاید بخشی از آن به فیلمساز برگردد که آن هم می گوید درمقابل من ممیزی گذاشتند در حالیکه من اصلاً عطای آن را به لقایش بخشیده ام اما مگر همه اش این است.

امروز مراکز مختلفی داریم که هرکس هر فیلمی دلش خواست می تواند بسازد اما آیا اینها هوشمندانه به این شرایط نگاه می کنند که در چه جایگاهی هستیم. امسال یک فیلم جنگی داشتیم که تشکیلات مربوط به بسیج و سپاه روی آن دست گذاشته بود و از آن حمایت کردند اما خود آنها چقدر می توانند از این فیلم دفاع کنند.

این کارگردان سینمای کشور در ادامه خطاب به مسئولان فرهنگی گفت: این مسائل واقعاً مهم است و در سال ۹۳ عزیزان مسئول فرهنگی واقعاً باید این دغدغه ها را مطرح کنند که چه چیزی دارد رخ می دهد موضوعی که در جشنواره اتفاق افتاد و آن جیغ و دادها که در جاهایی که واقعاً خودم هم خسته شدم به همین دلیل بود اما احساس کردم وظیفه ای بر گردن من است که باید این حرف ها را مطرح کنم. من اهل تحلیل های فلسفی نیستم و می توانم بعضی وقت ها سروصدا راه بیاندازم و جیغی بزنم. جیغ من نشانه اتفاقی است و مسئولان فرهنگی باید به این جیغ ها حساس شوند اما متأسفانه می دیدم که وقتی دارم داد می زنم برخی می گفتند اینکه برده و گرفته و فیلم هایش را ساخته و اصلاً برای چه دارد داد می زند؟ !

حاتمی کیا خاطرنشان کرد: به اعتقاد من کسانی باید بنشینند در مورد سینمای جشنواره ای صحبت کنند که ملقب به این بحث باشند درست مانند سینمای جنگ باید افرادی از جنس آن در موردش صحبت کنند. آژانس شیشه ای فیلمی اجتماعی بود که می گفت نسل دفاع مقدس در جامعه حرف هایی دارد و اصلاً اینجوری نبود که آنها از یک جزیره ای آمده باشند و خدا کند این اعلامیه هایی که بعد از دغدغه های رهبری صادر شد را مسئولان تحلیل و بحث کنند و انتظار امسال من هم این است که این دوستان ناله من را تحلیل کنند نه اینکه بگویند این آدم خوب گرفته و خورده، در هر دوره ای فیلمش را خواسته ۶میلیارد گرفته و… ، ما همیشه از موانع جلوتر ایستاده ایم و از کسانی که ۶-۷ ماه است آمده اند و تازه نفس هستند می شنویم که می خواهند در این زمینه کارهایی کنند اما اگر این اتفاق نیفتد من باز هم جیغ خواهم زد.

بر اساس این گزارش، حاتمی کیا در ادامه گفت وگوی خود با نادر طالب زاده در واکنش به این حرف که ما را به جلو در ارتباط با مسئله انقلاب پرتاب کرد، گفت: گیر من این است که مبادا مسئولین در قبال برخی نقدها گول بخورند حرف من این است که باید جریان سینمای انقلاب و دفاع مقدس اهلی بشود و از این تحلیل نترسیم. وقتی وارد جنگ شدم لباس سپاه تنم بود و با این لباس سبز احوالاتی دارم که در آن شرایط من شدم فیلم ساز، کارگردان و فیلمنامه نویس و برخی دیگر شدند تهیه کننده. به اعتبار یک خون هایی این اتفاق افتاد اما بعضی شدند محلل فیلم هایی که آدم شرمش می آید و این موضوع باید اهلی شود.

حاتمی کیا با تأکید بر اینکه جریان فرهنگی با دیپلماسی وزارت خارجی متفاوت است، گفت: جریان فرهنگی دیپلماسی وزارت خارجه انگلیس قانون دیپلماسی این است که بعضی وقت ها لبخند می زنند اما بر اساس شرایط چیز دیگری می گویند. این رفتار نباید وارد فرهنگ شود و باید صدق حاکم شود. اما سوال اینجاست که اصلا مدیری که برای فرهنگ آمده ای اصلا مسئله ات انقلاب و حفظ آن است آیا می دانی چند هزار شهید داریم آنچه به عنوان استراتژی برای یک کشور است باید در این راستا باشد و به همین دلیل است که من فیلمساز نسل انقلاب حس غریبی می کنم و این حس غریبی هیچ ربطی به جایزه گرفتن ندارد اصلا نمی گویم کسانی که جدید آمده اند مقصر این وضع هستند اما می گویم حالا که آمده اند باید حواسشان باشد.   باید حواسشان باشد که جشنواره فجر ما فجر انقلاب است یا نه. خیلی ها می گویند همین آدم که انتقاد می کند جوایز زیادی از فجر گرفته اما واقعا مسئله فراتر از این ها است که آیا همه فیلمهای فجر در دایره انقلاب قرار می گیرند؟

این کارگردان سینمای ایران با ذکر مثال اسکار ادامه داد: ۱۲ سال بردگی که اسکار گرفت اصلا فیلم تازه ای نیست اما آمریکایی ها به آن اسکار می دهند و وقتی به آن اسکار می دهند یعنی برایشان این جریان فیلمسازی و کمپانی ها مهم است و نمی خواهند این جریان قطع شود و این نشان می دهد در کشور آمریکا هنوز فرق بین سیاه و سفید مسئله است و احساس می کنند باید در مورد آن حرف زده شود. دوستان   غایت نگاهشان اسکار است اگر غایت نگاهتان این است که آنها اینچنین عمل می کنند در حالی که مهندسی ما با این نگاه همراه نیست اما آیا نگاه شما هم اینگونه است و فیلمهایی که به اسکار می فرستند همین نگاه را دارند؟

حاتمی کیا نسبت به   بی توجهی مسولان جشنواره فجر به جشنواره عمار معترض شد و خاطرنشان کرد: دلیل اینکه عمار احساس می کند در جشنواره فیلم فجر جایی ندارد، چیست؟ متاسفانه این موضوعات در کشور مطرح نیست؛ همچنین وقتی به اختتامیه برلین رفتم متوجه شدم که اصلا جریان ما در آن جایی ندارد.

وی با اشاره به سینمای جشنواره ای افزود: این سینما یعنی بازاری که یکسری مولفه ها دارد و فیلم های خاصی را می طلبد که اگر این مولفه ها در آنها رعایت شود، امکان رفتن فیلم به جشنواره های دیگر بالا است؛ البته عده ای این نوع سینما را دوست دارند.

کارگردان کشورمان با بیان اینکه عده ای از همکارانم همانند مسئولان وزارت خارجه صحبت می کنند، افزود: برخی از سینماگران می گویند که ما نیازمند رابطه با غرب و آمریکا هستیم؛ در حالی که هنوز نیاز داخل را پاسخ نداده ایم. هنوز کسی نمی تواند بگوید چرا فیلم های ده نمکی فروش های میلیاردی دارد و هر دفعه مسئله ای را در این خصوص مطرح کرده اند؛ گاهی گفته اند چون بازیگرانی آنچنانی داشت، گاهی گفته اند چون این فیلمش ادامه دهنده فیلم قبلی بوده است؛ در حالی که اینگونه نیست و تا زمانی که تحلیل درستی از بی رغبتی مردم به سینما نشود، ده نمکی را فردی تک یافته می دانند و انواع حرف ها را به وی وارد می سازنند.

وی گفت: به خاطر یک بغض و مسئله سیاسی و حال عقبه ده نمکی چرا جلوی این فرد را می گیرید و تحلیل نمی کنید؛ معتقدم بخشی از موفقیت ده نمکی به خاطر غریب الغربا بودنش، است.

حاتمی کیا با بیان اینکه وقتی وارد سینمای دفاع مقدس نمی شویم و آن را تحلیل نمی کنیم، باید بگوییم که سینمای جشنواره ای زنده باد، افزود: چرا که این سینما با کمترین هزینه فیلم می سازد و حتی سازندگانش می توانند با تور به کشورهای دیگر هم سفر کنند؛ در حالی ما با این کار سینما را ویران کرده ایم. چه تعداد از بزرگان سینمای جشنواره ای عاقبت به خیر شده اند؟ بسیاری از آنها نه در کشورهای دیگر جایی برای ماندن دارند و نه دیگر توانایی برای ساخت فیلم در کشور را دارند.

وی با بیان اینکه جریان نقد در کشور جریان ترجمه ای است، اظهار داشت: الگو را از کشورهای غربی گرفته ایم و با این الگو فیلم های ایرانی را تحلیل می کنیم، در حالی که مردم اینگونه به سینما نگاه نمی کنند.

حاتمی کیا گفت: فیلمی به اسم چ را ساختم و قطعا هیاهوهایی هم برپا شده است، در حال حاضر جای شهید آوینی را   برای ارائه یک تحلیل درست از ناله هایم خالی می بینم؛ زمانی که وی زنده بود حتی درباره مسائل زندگی ام هم با وی صحبت می کردم ولی الان چنین کسی را در اطرافم ندارد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز افرادی هستند که قلم در دستشان است، گفت: با این حال کسی مثل شهید آوینی که قلمی قدرتمند داشته باشد، وجود ندارد که در طوفان های شدید فعلی ساحل را به ما نشان دهد. البته زمان شهادتش این خلاء را احساس نکردم ولی امروزه حس می کنم.

این کارگردان با بیان اینکه وقتی شهید آوینی زنده بود، در بسیاری از محافل حرف درباره وی بود، اظهار داشت: چون شهید آوینی همیشه جلوتر از بقیه می ایستاد و همین مسئله باعث ایجاد مخالفت با وی شده بود. هنوز برخی از مقالات و مطالب شهید آوینی برایمان تازه است و به عقیده من، وی منشوری بود که انوار زیادی را در همه زمینه ها از خود ساطع می کرد که متاسفانه بخشی از آن ها را نادیده گرفته ایم.

حاتمی کیا گفت: شهید آوینی از مادرش اینگونه زاده نشد، بلکه مسیرها و فراز و فرودها و گناه هایی را پشت سر گذاشته و وی از جنس حضرت آدم است و حتی هبوطش هم مقدس بود و ما باید این مسائل را مطرح کنیم. در واقع متاسفانه فرهنگ رسمی به شهید آوینی قبل از انقلاب نمی پردازد و همین مسئله باعث می شود که افراد احساس کنند آوینی از اول اینگونه بوده و   نتوانند از وی الگو بگیرند.

وی افزود: گاهی انتقاداتی هم به نگاه انتخاب گرانه شهید آوینی شده بود و به همین دلیل عده ای با وی مخالفت می کردند؛ به عبارت دیگر شهید آوینی می خواست قالب فرهنگی را بشکند و همین مسئله باعث مخالفت های دیگران با وی شده بود.

این هنرمند با بیان اینکه شهید آوینی از نشان دادن چهره اش در تلویزیون و… اکراه داشت، اظهار کرد: اعتقاد دارم که مسیر فیلمسازی شهید آوینی هم دستخوش تغییراتی بود؛ به عبارت دیگر وی در یک دوره ای با سینمای داستانی مخالف بود و متعقد بود که سینمای داستانی چون نسبتی با تخیل دارد و تخیل هم با وهم و فردیت انسان و نفس در ارتباط است، برای مخاطب گمراهی می آورد و عنوان می کرد این مسائل در سینمای مستند به حداقل می رسد؛ البته شهید آوینی بعد از تمام شدن جنگ به دلایلی به سمت سینمای داستانی سوق پیدا کرد.

حاتمی کیا بیان داشت: به خاطر دارم در دوران ساخت فیلم « از کرخه تا راین» که عده ای می گفتند که یک جانبازی وجود دارد که می خواهد به آلمان پناهنده شود ولی شهید آوینی در همان دوران با نوشتن مطلبی از این فیلم دفاع کرد و حرف های بسیار تکان دهنده و مسیرساز را زده بود و در آن فضا، نوشته این شهید خیلی به کمکم آمد. مطلب « هنر در مدرسه عشق امام خمینی (ره) » و نوشته شهید آوینی درباره فیلم « از کرخه تا راین» باعث شد که من راه را گم نکنم و فکر می کنم هنوز هم می توان حرف هایی از جنس آن فیلم را زد.

این کارگردان تصریح کرد: متاسفانه الان وقتی صحبت می کنیم به چپ و راستی تقسیم می شویم، در حالی که ما باید این مسائل را مطرح کنیم که اگر این اتفاق نیفتد، عده ای دیگر این حرف ها به گونه ای متفاوت خواهند گفت.

وی با اشاره به سینمای اشراقی تصریح کرد: شهید آوینی در این حوزه می گفت قرار نیست برای فیلمبرداری از یکدیگر جلو بزنید بلکه فقط دلتان را پاک کنید، قطعا این حرف ها را یک روحانی نمی تواند بزند و فقط از کسی که در این حوزه کار کرده، انتظار می رود و شهید آوینی این مسئله را به بچه های گروه روایت فتح یاد داد.

حاتمی کیا با بیان اینکه جای ژنرال آوینی در سینما خالی است، بیان داشت: وی به ما یاد داد که نباید کوتاه بیاییم و انشاالله فانونس های دریایی دیده شود تا در این طوفان گمراه نشویم. متاسفانه الان بسیاری از حرف ها را نمی زنیم تا کسی ناراحت نشود، در حالی که شهید آوینی اینگونه نبود و حرف ها را می زد و همین باعث ایجاد مخالفت هایی با وی شده بود.