ورود آقايان ممنوع!

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- صديقه سادات بهشتي- دو دختر جوان با سه پايه، بوم و رنگ در حال نقاشي شبه آبشار پارک هستند، صداي خنده دختران بدمينتون باز مي آيد، يک عده به طور جدي مشغول بسکتبال شده اند، صورت دخترک کاملا قرمز شده است و با تمام قدرت توپ بسکتبال را به سمت تور پرتاب مي کند، دو تيم واليبال پشت تور در حال بازي هستند و اينجا تنها جايي است که ورود خانم ها براي تماشاي بازي مشکلي به وجود نمي آورد! آن طرف تر يک جمع12-10 نفره از دخترها و خانم هاي يک خانواده روي فرش نشسته اند و چاي و نان و کوکو سبزي مي خورند. يک گروه هم در حال خواندن دعا هستند، بقيه يا مي دوند، يا دوچرخه سواري مي کنند و يا با صداي بلند حرف مي زنند. وسايل نرمش پارک توسط خانم ها پر شده، دخترهاي کوچک کنار آب نشسته اند و پاهاي شان را توي آب برده اند، يکي دو تا از دخترها دارند به گربه ها غذا مي دهند. اينجا کاملا زنانه و دخترانه است و هيچ خبري از مردها نيست، اينجا پارک بانوان است.

جايي براي مردها نيست!

اولين بار بروجردي ها پارک بانوان را در کشور راه اندازي کردند، خانم هاي بروجردي، سال 80 صاحب اولين پارک بانوان کشور شدند، پارکي که با ديوارهاي بلندش به خانم ها احساس امنيت هديه مي کرد و در يک باغ قديمي و خوش آب و هوا ساخته شده بود. بعد از آن تهراني ها صاحب بوستان بهشت مادر و چند پارک ديگر مخصوص بانوان شدند و بعد از آن مشهدي ها، شيرازي ها، اردبيلي ها، اصفهاني ها، اراکي ها و بقيه شهرهاي کشور هم داشتن پارک بانوان را تجربه کردند. پارک هايي که به لحاظ فيزيکي با استفاده از ديوار و پوشش گياهي حجاب و پوشيدگي محيط را تامين مي کنند تا خانم ها هم بتوانند در يک فضاي طبيعي به ورزش و تفريح بپردازند و خستگي زندگي آپارتماني را از تن شان بيرون کنند و نگران مزاحمت ها، نامحرم ها و چشم هايي که آن ها را نشانه گرفته اند نباشند. اين پارک ها معمولا امکاناتي مثل پيست دوچرخه سواري، استخر و زمين هاي واليبال و بسکتبال و ميز هاي تنيس دارند. ما هم سري به يکي از پارک هاي بانوان زديم که البته قسمتي از يک بوستان بزرگ است که فقط بخشي از آن به بانوان اختصاص داده شده است.

خانم ها مشغول ورزش اند!
يک قسمت از يک بوستان چند هکتاري که اطراف آن به شکل تپه اي بلند شده و با درختچه ها پوشانده شده است و در آهني بزرگي که رويش نوشته اند "ورود آقايان ممنوع!"؛ پارک بانواني که ما مي بينيم شامل دو تا خط کشي براي زمين واليبال و بسکتبال است و بقيه اش با نيمکت و وسايل نرمش پر شده است، يک آلاچيق دارد و يک آبشار مصنوعي که آبش به يک برکه مصنوعي مي ريزد، حالت تپه اي فضاي خنک و معتدلي را به پارک داده است و از ساعت 5 بعدازظهر ديگر آفتاب آنقدر آزاردهنده نيست. چند تا ميز فوتبال دستي و شطرنج هم اينجا هست و يک مسير دو براي خانم هايي که آمده اند بدوند. به اولين نيمکتي که مي رسم متوجه 6خانم چادر و مقنعه اي مي شوم که مثل بقيه سعي نکرده اند حجاب شان را بردارند و هوايي بخوردند. با سوال و جواب متوجه مي شوم، دانشجويان يک دانشکده علمي کاربردي هستند و آمده اند تا همگي با هم يکي از مهارت هاي icdl را ياد بگيرند. کنار اتاق نگهباني پارک که تقريبا وسط پارک است روي نيمکت نشسته اند و همگي لپ تاپ هاي شان را روي پاي شان گذاشته اند و تند و تند چيز مي نويسند و سوال هاي عجيب و ساده از هم مي پرسند، مثلا "حالا چه جوري ميشه اين تکه متن رو پاک کنم؟" يا "اين صفحه رو چطور ببندم؟"! يکي از خانم ها که خودش را اعتمادي معرفي مي کند مي گويد، توي دانشگاه سخت است با هم کار کنيم، جايي مثل کتابخانه هم راهمان نمي دهند، پر سر و صدا هستيم، پارک هاي ديگر هم نمي شود، مردم رد مي شوند، حرف مي زنند، اينجا از همه بهتر است، راحتيم، کسي کاري به کار ما ندارد. سرشان حسابي شلوغ است و حالا حالاها کار دارد ياد بگيرند با wordکار کنند، مي روم تا به کارشان برسند.

دو تا دختر جوان که لباس هاي شاد و گلداري پوشيده اند در حال نقاشي هستند، سوده يکي از دختران نقاش است که مي گويد:" وقتي توي پارک هاي ديگر بساط نقاشي مان را پهن مي کنيم بايد منتظر باشيم يکي بيايد قلم مو و رنگ مان را بردارد، چند تا پسر دور و برمان جمع شوند و درباره نقاشي هاي مان نظر بدهند يا بگويند چرا نقاشي ما را نمي کشيد، ولي اينجا همه خانم هستند و ما راحتيم، چادرمان را در مي آوريم و نقاشي مان را مي کشيم."

همه چيز اينجا با بقيه پارک ها متفاوت است، پوشش خانم ها، که تقريبا همه چادرهاي شان را درآورده اند و بعضي ها هم روسري و مانتوي شان را! خانم هاي مسن راحت نشسته اند يا پياده روي مي کنند، دخترهاي نوجوان و جوان روي چمن ها دراز مي کشند و از ته دل مي خندند و کسي نگاه شان نمي کند. چند تا دختر با سر و صداي زياد فوتبال دستي بازي مي کنند، به محض اينکه يکي از تيم ها گل مي زند به سراغ شان مي روم، مي پرسم فوتبال دستي تان خوب است؟ الناز مي گويد من قهرمان فوتبال دستي خانه مان هستم، الان هم فقط خودم گل مي زنم، سر و صداي بقيه بلند مي شود و براي هم کُري مي خوانند. مي گويم لابد فوتبال دستي دخترانه خيلي هيجان انگيز است؟ الناز مي گويد: بله بالاخره ما هم صاحب ميز فوتبال دستي شديم، توي هيچ پارکي هيچ مردي ميز فوتبال دستي و يا پينگ پنگ را به خانم ها نمي دهد، معلوم است که هيجان انگيز است.

چشمم به کاغذي مي افتد که روي يکي از ديوارها زده شده: ساعت 15-12 و 3-22 احتمال حضور کارگران مرد. به سراغ خانم هاي نگهبان پارک مي روم که مانتو و مقنعه سبز تن شان است و يک سوت هم به گردن دارند، مي گويم براي گزارش روزنامه چند تا سوال دارم، مي گويد: ما اجازه نداريم حرف بزنيم، عکس هم نگيريد، مي گويم چند تا سوال ساده است، مي خواهم بدانم کارگران مرد بدون هماهنگي يکهو مي آيند مي گويد جواب نمي دهم، مسئوليت دارد بايد از مديريت پارک بپرسيد. جواب سوالم مشخص نمي شود ولي خانم هايي که در اين ساعت ها در پارک بوده اند مي گويند کارگران مرد با چند تا ياا... و اطلاع نگهبان هاي خانم مي آيند و مي روند. پس اينجا خيلي هم زنانه نيست!

از يک خانم ميانسال که در حال دويدن است مي پرسم پارک بانوان براي تان خوب است؟ مي گويد بيرون از اينجا براي ما که مي خواهيم حريم ها را رعايت کنيم دويدن سخت است، ورزش هم لازم است وجود اين پارک ها يک جور امنيت است مخصوصا من که سن و سالم بالا است و نمي توانم بعضي از رفتارهاي پسرهاي جوان را توي پارک ها تحمل کنم، براي دخترها هم اينجا بهتر است، همين دخترهاي نوجوان را ببينيد، مادرهاي شان خيال شان راحت است که کسي به اين ها حرفي نمي زند و مزاحمتي ايجاد نمي کند.

مي نشينم تا خستگي در کنم، خانم جواني که يک کالسکه بچه همراهش است، به طرفم مي آيد و مي گويد:" سالاد الويه و سالاد ماکاروني دارم اگر مي خواهيد؟ "مي پرسم خودتان درست مي کنيد؟ مي گويد بله، براي مهماني ها و تولد ها هم غذا و دسر و سالاد درست مي کنم، اگر خواستيد شماره ام را بدهم، تا شماره اش را بگيرم، خانم ديگري يک تراکت کوچک مي گذارد روي پايم، تبليغ يک سبزي خردکني است، کسب و کار خانم ها هم در اين پارک رونق دارد. 
وجود فضاهاي اختصاصي براي زنان ضرورت دارد
گفت و گو با فاطمه رحماني مشاور شهردار مشهد در امور بانوان و خانواده- خانم ها بهتر از هر کسي نيازهاي خودشان و همجنسان شان را مي شناسند، ما هم براي تکميل شدن جورچين پرونده پارک بانوان به سراغ يکي از بانواني رفتيم که با توجه به موقعيت اجرايي اش مي تواند در اين زمينه موثر باشد. فاطمه رحماني مشاور شهردار مشهد در امور بانوان و خانواده از نظرسنجي هايي گفت که در شهرهاي مختلف انجام شده است و بر اساس آن ها روند ساخت پارک هاي بانوان پيشرفت مي کند.

لزوم وجود پارک هاي بانوان در بافت شهرها چيست؟

زندگي آپارتمان نشيني امروزه؛ نياز بانوان به مکان هاي عمومي اختصاصي را افزايش داده است. بانوان براي داشتن فضاهاي اختصاصي که در آن آزادانه به تفريح و ورزش بپردازند، به چنين فضايي نياز دارند.

آيا ساختن فضاهاي مخصوص زنان حضور آن ها را در اجتماع کم نمي کند و باعث نمي شود زنان نتوانند حضور موفق و سالمي در اجتماع داشته باشند؟

با اينکه استفاده از مکان هاي خاص بانوان امري سليقه اي است باز هم جمعيت زيادي از بانوان مايلند آزادانه در اين بوستان هاي اختصاصي به تفريح و نشاط بپردازند. اين موضوع بين زنان شهرهاي مختلف به نظرسنجي گذاشته شده است.

در حال حاضر در شهري مثل مشهد که علاوه بر جمعيت ثابت با جمعيت متغير زائران هم مواجه است چه مکان هاي اختصاصي براي بانوان وجود دارد؟

به تازگي بوستان ريحانه به منظور استفاده بانوان افتتاح شده است،علاوه بر اين در گذشته پارک حجاب و پارک بانوان ملت نيز به طور اختصاصي در اختيار خانم ها قرار مي گرفته است و در حال حاضر بخشي از بوستان ربيع در انتهاي خواجه ربيع و بوستان چهل بازه، نيز مخصوص بانوان در حال افتتاح است.

طبق قوانين هر بوستاني که بيش از 5 هزار متر باشد بايد فضايي براي بانوان در آن اختصاص داده شود، البته در شهر مشهد تنها به بانوان مشهدي فکر نمي شود و زائران علي بن موسي الرضا(ع) نيز مورد توجه قرار مي گيرند.

آيا امکانات اين پارک ها به اندازه کافي است؟

شهرداري مشهد سعي دارد علاوه بر مکان هاي اختصاصي براي بانوان، امکانات و تجهيزات ورزشي اختصاصي را هم به وجود بياورد تا بانوان در فضاي عمومي احساس راحت تري داشته باشند.

آيا اين پارک هاي اختصاصي باعث دوري همسران و افراد خانواده ازهم نمي شود؟

حضور بانوان در خانواده اهميت بيشتري دارد، اما آنچه شهرداري انجام مي دهد در حقيقت غني سازي اوقات فراغت خانم ها به نحو صحيح است تا با تجديد قوا و احساس امنيت بيشتر در خدمت خانواده قرار گيرند.

وجود محل هايي مخصوص بانوان ضروري است
مهين ساعدي- دکتر حسين اکبري عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد و دبير انجمن جامعه شناسي ايران دفتر خراسان با بيان اينکه در جامعه ما با توجه به ماهيت نظام فرهنگي و نوع رابطه زن و مرد در فضاهاي عمومي، به فضاهاي خاص زنان براي امور فرهنگي و ورزشي احساس نياز مي شود، اين موضوع را به عنوان يک مطالبه اجتماعي عنوان کرد.

اکبري اظهار کرد: قرار نيست و نمي توانيم همه فضاهاي مشترک بين زنان و مردان را تفکيک کنيم؛ ولي مي توان در حد معمولي که خود بانوان نيز خواستار آن هستند فضاهايي پوشيده مخصوص آن ها به وجود آورد تا بتوانند با آرامش و راحتي بيشتري فعاليت هايي را انجام دهند.

اين جامعه شناس با اشاره به ايجاد حس نابرابري و تبعيض در صورت تفکيک کليه امکانات و فضاهاي شهري بين زنان و مردان، تصريح کرد: ايجاد فضاهاي خاص زنان يک انتخاب است که به آنها داده مي شود تا در صورت تمايل از آن استفاده کنند. اکبري با اشاره به نقش فرهنگ در روابط اجتماعي صحيح در جامعه امروزي بيان کرد: ارتباط و حضور صحيح در جامعه نياز به فرهنگ سازي در چارچوب عناصر فرهنگي و توجه به خواست افراد دارد. او در اين زمينه معتقد است که اولين گام هاي جامعه پذيري و برخورد با جنس مخالف، در نهاد خانواده و ارتباط با والدين و برادرها و خواهرها شکل مي گيرد.

وي اضافه کرد: البته آنچه که در خصوص حضور زنان در جامعه اهميت بيشتري دارد ايجاد احساس امنيت در فضاهاي عمومي و نيمه عمومي است که وظيفه آن به عهده مديريت شهري است. اکبري با تاکيد بر روند فرهنگ سازي در جهت افزايش احساس امنيت بيان کرد: اينکه فقط بخواهيم يک فضاي به خصوص به وجود بياوريم پاسخگو نيست بلکه بايد بيشتر در راستاي فرهنگ سازي موثر در جهت ايجاد فضاي اجتماعي مطلوب براي فعاليت هاي اجتماعي زنان گام برداريم.