تاریخچه و معنی نام بعضی از محلات تهران

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- تهران‌نو: محله تهران‌نو از شمال به محله‌های نارمک، تهران‌پارس و خیابان دماوند، از شرق به محله‌های تهران شرق و کوی زینبیه، از جنوب به دوشان‌تپه و خیابان پیروزی و از غرب به محله‌های نیروی هوایی و قاسم‌آباد تهران‌نو متصل است.

تهرانپارس: 
در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی ارباب هرمز از بزرگترین سرمایه‌داران زرتشتی شهرکی در شمال شرق تهران ساخت و نامش را تهرانپارس گذاشت. سپس شمار فراوانی از زرتشتیان به آنجا کوچ کردند. ارباب هرمز با یاری چند تن از مهندسان نام‌آور خیابان‌بندی و جدول‌کشی آنجا را انجام داد. ساختار شهرسازی تهرانپارس برپایه اصول شهرسازی نوین است که هم‌اکنون به‌عنوان یکی از بهترین طرح‌های شهری به شمار می‌رود.

نارمک: 
نام محله‌ای واقع در شمال شرق تهران است. در گذشته دهی در ۹ کیلومتری جنوب‌شرقی تجریش و ۵ کیلومتری راه شوسه دماوند به تهران بوده است. محله نارمک تهران که به محله صد میدان معروف است، دارای ۷/۱۲ کیلومتر مربع مساحت و ٣ ناحیه شهری است. این محله که در ضلع شمالی محله تهران‌نو واقع شده، به همراه محله تهرانپارس در دهه ۲۰ توسط فرانسوی‌ها ساخته شد.

پل رومی: 
پل رومی درواقع پل کوچکی بوده که ٢ سفارت روسیه و ترکیه را هم متصل می‌کرده است. عده‌ای هم معتقدند که نام پل از مولانا جلال‌الدین رومی گرفته‌شده است.

جوادیه (جنوب تهران): 
بسیاری از زمین‌های جوادیه متعلق به آقای فرد دانش بوده است که اهالی محل به او جواد آقا بزرگ لقب داده بودند. مسجد جامعی نیز توسط جواد آقا بزرگ در این منطقه بنا نهاده که به نام مسجد فردانش هم معروف است.

سیدخندان: 
سید پیری دانا و شیرین سخن بوده که پیشگویی‌های او زبانزد مردم در ٣٠ یا ٤٠‌سال پیش بوده است. دلیل نامگذاری این منطقه نیز احترام به این پیرمرد بوده است.

فرمانیه: 
در گذشته املاک زمین‌های این منطقه متعلق به کامران میرزا نایب‌السلطنه بوده و بعد از مرگ وی به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شده است.

آجودانیه: 
آجودانیه در شرق نیاوران قرار دارد و تا اقدسیه ادامه پیدا می‌کند. آجودانیه متعلق به رضاخان اقبال‌السلطنه وزیر قورخانه ناصرالدین شاه بوده، او ابتدا آجودان مخصوص شاه بوده است.

اقدسیه:  
نام قبلی اقدسیه (تا قبل از ۱۲۹۰ قمری) حصار ملا بوده است. ناصرالدین شاه زمین‌های آن‌جا را به باغ تبدیل کرده  و برای یکی از همسران خود به نام امینه اقدس (اقدس‌الدوله) کاخی ساخت و به همین دلیل این منطقه به اقدسیه معروف شد. سفرنامه و گردشگری

جوانمرد قصاب: 
نام یک شخصیت نیمه افسانه‌ای، نیمه‌تاریخی و آرامگاهی (بقعه)‌ در نزدیکی شهر ری است. محله پیرامون این بقعه نیز محله جوانمرد قصاب نام دارد. این محل بسیار زیباست و به نسبت سایر نقاط تهران از آلودگی کمتری رنج می‌برد.

جماران: 
زمین‌های جماران متعلق به سیدمحمد باقر جمارانی از روحانیان معروف در زمان ناصرالدین شاه بوده است. عده‌ای معتقدند که جمر و کمر به معنی سنگ بزرگ است و چون از این مکان سنگ‌های بزرگ به دست می‌آمده، آن‌جا را جماران، یعنی محل به‌دست آمدن جمر نامیده‌اند.

لویزان: 
این منطقه از گسترش روستای لویزان و شیان شمیرانات به‌وجود آمده که دارای آب و هوای بسیار مطبوع در گذشته و حال است.

کامرانیه: 
زمین‌های این منطقه ابتدا به میرزا سعیدخان، وزیر امور خارجه ‌تعلق داشت و سپس کامران میرزا پسر بزرگ ناصرالدین شاه، با خرید زمین‌های حصاربوعلی، جماران و نیاوران، اهالی منطقه را مجبور به ترک زمین‌ها کرد و سپس آنجا را کامرانیه نامید.

محمودیه: 
در این منطقه باغی بوده است که متعلق به حاج میرزا آقاسی بوده و چون نام او عباس بوده آن را عباسیه می‌گفتند. سپس علاءالدوله این باغ بزرگ را از دولت خرید و به نام پسرش، محمودخان احتشام‌السلطنه، محمودیه نامید.

نیاوران: 
نام قدیم این منطقه گردوی بوده و برخی معتقدند در زمان ناصرالدین شاه نام این ده به نیاوران تغییر کرده است به این ترتیب که نیاوران مرکب از «نیا» (حد، عظمت و قدرت)؛ «ور» (صاحب) و «ان‌« علامت نسبت است و در مجموع یعنی کاخ دارای عظمت.

ونک: 
نام ونک تشکیل شده است از دو حرف (ون) به نام درخت و حرف (ک) که به صورت صفت ظاهر می‌شود.

یوسف‌آباد: 
منطقه یوسف‌آباد را میرزا یوسف آشتیانی مستوفی‌الممالک در شمال غربی دارالخلافه ناصری احداث کرد و به نام خود، یوسف‌آباد نامید.

پل چوبی: 
قبل از این‌که شهر تهران به شکل امروزی خود درآید، دور شهر دروازه‌هایی بنا شده بود تا دفاع از شهر ممکن باشد. یکی از این دروازه‌ها، دروازه شمیران بود با خندق‌هایی پر از آب در اطرافش که برای عبور از آن، از پلی چوبی استفاده می‌شد. امروزه از این دروازه و آن خندق پر از آب اثری نیست، اما این محل همچنان به نام پل چوبی معروف است.

شمیران: 
نظریات مختلفی درباره این نام شمیران وجود دارد. یکی از مطرح‌ترین دلایل عنوان شده ترکیب دو کلمه سمی یا شمی به معنای سرد و «ران» به معنای جایگاه است و درواقع شمیران به معنای جای سرد است. همچنین در نظریه دیگری به دلیل وجود قلعه نظامی در این منطقه به آن شمیران می‌گفتند و همچنین برخی نیز معتقدند که یکی از نه ولایت ری را شمع ایران می‌گفتند که بعدها به شمیران تبدیل شده است.

فرحزاد: 
این منطقه به دلیل آب و هوای فرح بخش‌اش به این نام معروف شد. البته نام اصلی آن «فره زاد» بوده و گویا به سبب پیدایش آب در آنجا آن‌را «توشه با عظمت» شمرده‌اند.
گیشا: 
نام گیشا که در ابتدا کیشا بوده  برگرفته از نام دو بنیانگذار این منطقه آقایان کینژاد و شاپوری است.

منیریه: 
منیریه در زمان قاجار یکی از محله‌های اعیان‌نشین تهران بوده و گفته شده نام آن از نام زن کامران‌میرزا، یکی از صاحب‌منصبان قاجار، به نام منیر گرفته شده ‌است.

داودیه (بین میرداماد و ظفر): 
میرزا آقاخان نوری صدراعظم این اراضی را برای پسرش، میرزا داودخان، خرید و آن را توسعه داد. این منطقه در ابتدا ارغوانیه نام داشت و بعدها به دلیل ذکر شده داودیه نام گرفت.

درکه: 
اگر چه هنوز دلیل اصلی نامگذاری این محل مشخص نیست اما برخی آن‌را مرتبط به نوعی کفش برای حرکت در برف که در این منطقه استفاده می‌شده و به زبان اصلی «درگ» نامیده می‌شده است، دانسته‌اند.

دزاشیب (در نزدیکی تجریش): 
روایت شده که قلعه بزرگی در این منطقه به نام «آشِب» وجود داشته است و در گذشته نیز به این منطقه دزآشوب و دزج سفلی و در لهجه  محلی  ددر شو می‌گفتند.

زرگنده: 
احتمالا دلیل نامگذاری این محل کشف سکه‌ها و اشیای قیمتی در این محل بوده است. در گذشته این منطقه ییلاق کارکنان روسیه بوده است.

قلهک: 
کلمه قلهک از دو کلمه «قله» و «ک» تشکیل شده که قله معرب کلمه کله، مخفف کلات به معنای قلعه است. عقیده اهالی بر این است که به دلیل اهمیت آبادی قلهک که سه‌راه گذرگاه‌های لشگرک، ونک و شمیران بوده است، به آن (قله- هک) گفته شده است.