تغییرکاربری برنامه ویژه برای مرکز تهران

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- بهشاد بهرامی- اجرای فاز اول طرح «ایجاد محدوده مرکزی در تهران» که اوایل امسال از سوی شهرداری اعلام شده بود، در پرترددترین منطقه در دل پایتخت، آغاز شد.

طرح «محدوده‌ مرکزی» تجربه برخی شهرهای بزرگ دنیا است که در راستای آن، کاربری نقاط مرکزی شهر از شکل غالب تجاری و اداری یا مسکونی، به فعالیت‌های «تفریحی و گردشگری» تغییر پیدا می‌کند.

هدفی که شهرداری تهران قرار است از این تغییرکاربری در مرکز پایتخت، دنبال کند، رفع حس «شب‌مردگی» در مناطقی است که هم‌اکنون کار و فعالیت در این نقاط، سایر ظرفیت‌های شهری آنجا را تحت‌الشعاع قرار داده و مانع از آن شده که ساکنان تهران از کاربری‌های تفریحی موجود در این مناطق بهره‌ ببرند.

آن‌طور که معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران اعلام کرده، از جمله تغییرات عمده‌ای که با اجرای طرح «محدوده مرکزی» در مناطقی از پایتخت اتفاق می‌افتد، عبارت است از کاهش تردد خودروهای شخصی در این مناطق، افزایش مسیرهای پیاده‌رو‌ی و همچنین برقراری امکانات گردشگری و محیط‌های تفریحی.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران از اجرای آزمایشی طرح «محدوده مرکزی شهر» در منطقه 12 تهران خبر داد و گفت: این طرح در مناطقی از شهر که دارای بافت تاریخی و گردشگری هستند اجرایی خواهد شد.

طرح «محدوده مرکزی شهر» طرحی است که از ابتدای سال جاری به عنوان طرح جدید مدیریت شهری عنوان شده است و طی آن مدیریت شهری بنا دارد ساختار مناطقی از پایتخت را در قالب احداث مراکز تفریحی-گردشگری ساماندهی کند.

طرح «محدوده مرکزی» به عنوان یکی از طرح‌های موضوعی شهر تهران مطرح شده است که علاوه‌بر حفظ نماهای تاریخی قدیمی محدوده اجرای طرح، در جهت ایجاد مراکز تفریحی و گردشگری برای گذران اوقات فراغت پایتخت‌نشینان اجرایی خواهد شد.

براساس تجربه‌های جهانی در این طرح، محدوده مرکزی شهر باید تمیز، سالم و امن باشد و با ساخت پیاده‌راه و افزایش حمل‌ونقل عمومی، کاهش تردد خودروهای شخصی را در این محدوده به دنبال داشته باشد.

این مراکز همین‌طور مراکزی برای گذران اوقات فراغت محسوب می‌شود که محدوده مرکزی شهر را از شب‌مردگی دور می‌کند و با ایجاد یکسری مراکز تفریحی همچون رستوران‌، سینما و... به محلی برای تفریح و سرگرمی مردم شهر تبدیل خواهد شد.

به گفته مدیران شهری بارزترین اثربخشی اجرای طرح «محدوده مرکزی» بهبود محیط زندگی مردم خصوصا در محلات کم‌برخوردار و محروم است.

 سه مزیت طرح

علیرضا نادری معاون شهردار تهران با ارائه جزئیات بیشتری در مورد طرح downtown یا «محدوده مرکزی شهر» اظهار کرد: برخی از مناطق 22گانه شهر تهران در عین آنکه عمدتا دارای کاربری تجاری و اداری هستند، بافت تاریخی و گردشگری شهر را نیز در دل خود جای داده‌اند اما با این حال ویژگی این بافت‌ها برای بخش عمده‌ای از شهروندان ناشناخته مانده است.

او با اشاره به محدوده «بازار تهران» به عنوان یکی از این مناطق افزود: ناشناخته بودن این محله‌ها سبب می‌شود تا شاهد شب مردگی در این مناطق باشیم اما اجرای طرح محدوده مرکزی در چنین مناطقی سه نتیجه مهم در پی دارد.

نادری سه مزیت مهم برای اجرای این طرح در کلانشهر تهران برشمرد و توضیح داد: اول اینکه «شب مردگی» در این مناطق از بین می‌رود و دوم اینکه از امکانات این مناطق علاوه‌بر روز، در ساعات غیر اداری نیز استفاده خواهد شد. سومین مزیت این طرح، شناخته شدن بافت تاریخی مناطق قدیمی شهر برای جذب توریست و گردشگر است.

 او با بیان اینکه طرح «محدوده مرکزی شهر» در بسیاری از کشورهای دنیا تجربه شده است گفت: در همه جای دنیا «محدوده مرکزی شهر» گران‌ترین نقطه شهر است؛ این در حالی است که در شهر تهران بهترین امکانات در نقاط شمالی شهر قرار دارند و مناطق مرکزی شهر همچون بازار تهران در معرض تخریب است که این خود تهدیدی برای شهر محسوب می‌شود.

معاون شهردار تهران جایگزینی رویکرد «انسان محور» به «ماشین محور» را یکی از شاخصه‌های اصلی این طرح عنوان کرد و گفت: بنا داریم در محدوده مرکزی شهر با احیای بافت‌های تاریخی از ورود خودروهای شخصی جلوگیری کنیم و پیاده راه سازی را مد نظر قرار دهیم.

او با تاکید بر اینکه در این طرح تملک املاک محدوده مرکزی شهر انجام نمی‌شود، اظهار کرد: در این طرح فقط از امکانات محدوده‌های واقع در طرح استفاده می‌شود. به عنوان مثال اگر ساختمانی اداری، دارای پارک یا فضای سبز است که با پایان وقت اداری امکان استفاده از آن وجود ندارد، برای استفاده احیا می‌شود. یا اینکه در این طرح تمامی رستوران‌های مطرح شهر که در مرکز قرار دارند و امکان استفاده از آنها برای اقشاری از جامعه به‌دلیل دوری مسافت وجود ندارد، در یک منطقه متمرکز می‌شوند.

 منطقه 12، نقطه شروع طرح

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران به اجرای آزمایشی طرح در منطقه 12 پایتخت اشاره و تصریح کرد: در این منطقه 168 نقطه تاریخی شناسایی شده است که با احیای آنها و ایجاد پیاده راه سعی در حفظ فضاهای تاریخی این منطقه شده است. همین‌طور با تغییر کاربری بازار تهران از «عمده فروشی» به «خرده‌فروشی» جاذبه گردشگری و تفریحی در این منطقه را افزایش خواهیم داد.

او اضافه کرد: علاوه‌بر این رفت و آمد شهروندان به این منطقه از طریق وسایل نقلیه عمومی صورت خواهد گرفت و شکل غالب حمل و نقل از حالت استفاده از خودروهای شخصی به شیوه حمل و نقل عمومی یا پیاده‌روی تغییر می‌کند.

نادری در توضیح اقدامات مدیریت شهری برای حفظ بافت و هویت تاریخی شهر تهران از چاپ «نقشه‌های گیتاشناسی محلات تهران» در قالب یک کتاب خبر داد و گفت: در این کتاب نقاط تاریخی و گردشگری شهر منطقه به منطقه شرح داده شده و پیشینه تاریخی و فرهنگی هر یک توضیح داده شده است.

 حذف پارکینگ از محدوده مرکزی

معاون شهردار تهران به موضوع پارکینگ در طرح «محدوده مرکزی شهر» اشاره کرد و افزود: در هیچ کشوری در زمان اجرای طرح محدوده مرکزی ساخت پارکینگ عمومی در دستور کار قرار نگرفته است حتی در مناطقی از دنیا در صورتی که پارکینگ‌های عمومی در این مناطق وجود داشته، به نوعی آنها را غیر قابل استفاده کرده‌اند.

او در توضیح علت حذف پارکینگ‌ها از محدوده مرکزی شهر گفت: در محدوده مرکزی شهر پارکینگ وجود ندارد چرا که با ساخت پارکینگ سفر با خودروهای شخصی را تبلیغ می‌کنیم و به این ترتیب کمکی به رفع آلودگی هوا نخواهد شد.

 این در حالی است که یکی از اهداف ایجاد محدوده مرکزی شهر کاهش آلودگی هوا در مناطق مرکزی است.

او تاکید کرد: شهروندان نباید با خودروهای شخصی به downtown سفر کنند. برای دستیابی به این هدف یا باید پارکینگ‌های این محدوده تعطیل شوند یا آنکه بهای استفاده از این پارکینگ‌ها به قدری افزایش یابد که مزیت استفاده از خودروهای شخصی از بین برود.

نادری در پایان اظهار کرد: برای اجرای این مدل باید در آینده‌ای نزدیک در محدوده مرکزی شهر در فاصله‌های کوتاه 300 متری ایستگاه وسایل نقلیه عمومی قرار دهیم تا سفر با خودرو شخصی در ناخودآگاه شهروندان هزینه بر و زمانبر شود.

 جلوگيري از تردد خودرو در مركز

محمد سالاري رئيس كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر تهران نيز درباره جزئيات طرح «محدوده مركزي» اعلام كرد: مديريت شهري معتقد است با توجه به اينكه بافت‌هاي تاريخي و ميراث فرهنگي شهر در محدوده مركزي تهران متمركز است و به نوعي پيشينه تاريخي شهر محسوب مي‌شوند براي شهروندان و حتي گردشگران جاذبه‌هايي دارد. علاوه بر اين هسته اوليه شهر تهران در محدوده مركزي شهر شكل گرفته و بخش زيادي از خاطرات مردم اين شهر به اين محدوده تعلق  دارد.

سالاري با بيان اينكه، در راستاي حفظ اين محدوده بايد تجديدنظر جدي صورت گيرد افزود: طرح محدوده مركزي نيز با نگاهي به اين رويكرد عنوان شده است و براساس اين طرح در محدوده‌هايي از مركز شهر تهران جهت آرام‌سازي تردد، اجازه ورود و خروج خودروهاي شخصي داده نمي‌شود تا نهايتا در يك فرآيند تدريجي به پياده‌راه تبديل شود. از سوي ديگر، خالي شدن مناطق مركزي شهر از سكنه و تبديل آنها به واحدهاي تجاري و خدماتي تهديدي براي اين مناطق محسوب مي‌شود چون عملا شب‌مردگي در اين مناطق به وجود مي‌آيد.

وي تصريح كرد: هر مكاني هم كه از حضور مردم خالي باشد و مردم حضوري در آنجا نداشته باشند، محلي براي بروز آسيب‌هاي اجتماعي خواهد شد.

اما در اين طرح، پيش‌بيني ايجاد امكانات رفاهي و تفريحي در محدوده‌هاي مركزي شده است تا با حضور مردم زمينه بروز آسيب‌هاي اجتماعي از بين برود؛ حتي با ايجاد بازارهاي فصلي يا دائمي مي‌توان مردم را به حضور در آنجا ترغيب كرد.