شرح قنوت نمازفطر دربیانات‌ رهبرانقلاب

به گزارش پارس ، پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI. IR در در آستانه فرارسیدن روز عید فطر، گزیده ای از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای را که در آن به تبیین و شرح فرازهای دعای قنوت نماز عید فطر پرداخته اند، منتشر کرد.

* عید فطر، روز عبادت و تقرّب به خدا

خداى متعال، مراسم با عظمت ماه رمضان را این گونه مقرّر فرموده است که به آسانى و سادگى پایان نپذیرد. در پایان این ماه - که ماه عبادت است - روزى را قرار داده است که روز عید باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگى باشد؛ برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند؛ موفقیّتهاى ماه رمضان را قدر بدانند؛ میان خود و خدا محاسبه کنند؛ آنچه را که در این ماه شریف ذخیره آنها شده است، براى خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عید فطر است. لذا روز عید فطر هم اگرچه عید است؛ اما روز عبادت و توسّل و تذکّر و تقرّب به خداست که با نماز شروع مى شود و با دعا و توسّل و ذکر پایان مى پذیرد. این روز را قدر بدانید؛ ذخیره تقوا را مغتنم بشمارید و عید فطر را بزرگ بدانید.

امروز در قنوت نماز، نُه مرتبه به خدا عرض کردید: « اللّهم انى اسألک خیر ما سألک منه عبادک الصّالحون؛ یعنى بهترین چیزى را که بندگان صالح خدا از او طلب مى کنند، به ما عطا کن. « و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون» ؛ (۱) و از آنچه که بندگان مخلص خدا، به خدا پناه مى برند، ما نیز به خدا پناه مى بریم. آنچه که شما خواسته اید، رضاى خداست، تقرّب به خداست، توفیق عمل براى خدا و توفیق عبودیّت الهى است. آنچه که شما از آن به خدا پناه برده اید، بندگى نفس است، بندگى هوى است، بندگى غیر خداست، شرک به پروردگار است. ۲۸/۱۰/۱۳۷۷

* عید فطر مایه ازدیاد عزت و شرف امت اسلامی

خداوند متعال عید سعید فطر را براى امت اسلام و براى پیامبر عظیم الشأن مایه ى عزت و ذخر و شرف و کرامت قرار داد؛ « و لمحمّد صلّى اللّه علیه و ءاله ذخرا و شرفا و کرامة و مزیدا» ؛ مایه ى ازدیاد عزت و شرف امت اسلامى و پیامبر عظیم الشأن است. این بسته به این است که ما مسلمانها، با این موقعیتها و با این مناسبتها چگونه رفتار کنیم. ملتهاى مسلمان میتوانند ماه رمضان را و عید فطر را وسیله اى قرار بدهند براى عزت؛ نردبانى قرار بدهند به سمت علوّ معنوى و مادى و عزت دنیا و آخرت. باید بیدار باشیم، باید از این موقعیتها استفاده کنیم. ۲۹/۵/۱۳۹۱

* شکرانه نعمت الهی در ماه رمضان

نماز روز عید فطر به یک معنا شکرانه ى نعمت الهى در ماه رمضان است. شکرانه ى این ولادت جدید است. در نماز عید فطر بارها به خداوند عرض میکنیم: « ادخلنى فى کلّ خیر ادخلت فیه محمّدا و آل محمّد» ؛ ما را به آن بهشت مصفاى ایمان و اخلاق و عمل که این برگزیدگان را در آن جا دادى، وارد کن. « و اخرجنى من کلّ سوء اخرجت منه محمّدا و آل محمّد صلواتک علیه و علیهم» ؛ از آن دوزخ عمل ناشایست، اخلاق ناشایست، عقیده ى ناشایست که این بزرگواران و عزیزان عالم خلقت را از آن محفوظ و مصون نگاه داشتى، ما را خارج کن. این هدف بزرگ را براى خودمان در روز عید فطر ترسیم میکنیم، آن را از خدا طلب میکنیم و خودِ ما هم البته وظیفه داریم، تکلیف داریم که سعى کنیم، تلاش کنیم که در این صراط مستقیم بمانیم. ۲۹/۶/۱۳۸۸

* وحدت مسلمین در عید فطر وسیله کرامت و شرف پیامبر (صلی الله علیه وآله)

نماز عید فطر هم مظهرى از همین وحدت در هر نقطه اى از نقاط دنیاى اسلام است. لذا در این دعائى که ما در قنوت میخوانیم؛ « الّذى جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد (صلّى اللَّه علیه و اله) ذخرا و شرفا و کرامتا و مزیدا» ؛ براى وجود مقدس نبى اکرم این عید یک ذخیره است، وسیله ى شرف است، وسیله ى کرامت و ازدیاد مقام عالىِ متعالىِ آن وجود مقدس است. کِى این خصوصیات حاصل میشود؟ آن وقتى که این عید، عید آشتى کنان دلهاى مسلمانان با یکدیگر باشد. هم در ابعاد ملى این حرف صادق است، هم در ابعاد وسیع امت اسلامى این حرف صادق است. در ابعاد ملى همچنانیکه ملت بزرگ ما در طول سالیان پس از انقلاب تا امروز تجربه کرده است، اتحاد و اتفاق کلمه، وسیله ى عزت اوست، وسیله ى قدرت اوست. ۲۱/۷/۱۳۸۶

* پاسداشتن عزت و شوکت امت اسلام با حفظ وحدت

در دعاى قنوت نماز عید فطر مى خوانیم که: « اسألک بحقّ هذا الیوم الّذى جعلته للمسلمین عیدا» ؛ این روز را خداى متعال عید مسلمانان قرار داده است؛ یعنى روزى که براى مسلمانان همواره خاطره انگیز است: اجتماع مردم، آشنایى مردم با یکدیگر و نو کردن روز و روزگار و روش زندگى. در دنباله ى این جمله مى خوانیم که: « و لمحمّد (صلى اللَّه علیه وآله) ذخراً و شرفاً و کرامتاً و مزیدا» ؛ براى پیغمبر ذخیره، شرف، کرامت و مزید است؛ مایه ى افزایش و گسترش میراث معنوى پیغمبر است. ما امت اسلامى چه زمانى مى توانیم این روز را به معناى حقیقى خود براى خودمان عید قرار بدهیم و براى پیامبر مکرّممان مایه ى شرف و سربلندى بسازیم؟ آن وقتى که به اشاره ى دست پیغمبر توجه کنیم و بر طبق آن حرکت کنیم. ۲۴/۸/۱۳۸۳

ارتباط ویژه ى این روز با وجود مقدس نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه وآله امرى معلوم و آشکار است. من عرض مى کنم اگر در هر روز عید فطر، امّت این بزرگوار، حرکت شایسته اى نسبت به پیشواى عظیم الشّأن و رهبر معظّمِ الهىِ خود انجام دهد، آن وقت، عید فطر آن چنان که خدا خواسته و مقرّر شده است، یک عید نبوى و عید مصطفوى واقعى خواهد شد.

آنچه من امروز در مقابل چشم خود مشاهده مى کنم و مناسب است امّت مصطفوى، نسبت به پیشواى عظیم الشّأن و پیامبر برگزیده ى خدا، به عنوان یک هدیه ى عید تقدیم کند، حضور یکپارچه ى جمعیتى از امت مسلمان است که براى نماز عید آمده اند. جا دارد که امروز، امّت سعى کند یکپارچگى، التیام، وحدت و هماهنگى و همدلى در میان خود را - همچنان که نام یک امّت از این همه خبر مى دهد - براى خود حفظ کند.

امروز وظیفه ى این امّتِ بزرگ، در مقابل پیامبر، نجات دهنده، پیشوا، معلّم، امانت الهى در میان خود و محبوبترین چهره در میان امّت؛ یعنى وجود مقدس نبىّ اکرم علیه وعلى آله الصّلاةوالسّلام این است که عزّت و شوکت امّتِ اسلامى را با حفظ وحدت پاس بدارد. این وظیفه ى امروزِ امّت است. ۱۱/۱۲/۱۳۷۳

* عید فطر ذخیره ای برای وحدت و معنویت در دنیای اسلام

عید سعید فطر شاید برجسته ترین خصوصیتش این است که مراسمى معنوى و بین المللى است. برخلاف بسیارى از رسوم بین المللى که جنبه ى سیاسىِ محض دارد، این رسم بین المللى جنبه ى معنوىِ بارز و نمایانى دارد. در دعاى قنوت عید فطر مى خوانیم: « اسئلک بحقّ هذا الیوم الّذى جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد صلّى اللَّه علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامة و مزیدا» ؛ این روز، عید همه ى مسلمانان و مایه ى شرف اسلام و پیامبر اسلام و عزّت اسلام و ذخیره اى تمام نشدنى در طول تاریخ است. با این چشم به عید سعید فطر نگاه کنیم. امروز ملت اسلامىِ بزرگ ما به این ذخیره نیازمند است. از این ذخیره، دو چیز باید مورد استفاده ى مسلمانان قرار گیرد: اوّل، وحدت و نزدیکى مسلمین است و دوم، توجّه به معنویت در دنیاى اسلام است. در دنیاى اسلام، هر دو عاملِ تکامل بخش و پیشبرنده، مورد خدشه قرار گرفته است. امروز وحدت مسلمانان با ایجاد تفرقه هاى مذهبى، فرقه اى، نژادى، ناسیونالیسمهاى گوناگون، قومیتهاى مختلف و شعارهاى انحرافى، مخدوش شده است. مسلمانان بر فراز همه ى شعارهاى خود - چه شعار قومیّت، چه شعار مذاهب اختصاصى خودشان، چه شعارهاى مربوط به سیاستهاى خودشان - باید شعار وحدت و یکپارچگى امّت اسلامى را قرار دهند. امروز براى آنها یکى از کارآمدترین شعارها این است. مى دانیم که استعمار و استکبار و دست قدرتهاى بیگانه همیشه سعى کرده است با انواع و اقسام حیَل، این وحدت را درهم بشکند؛ که یکى از خبیث ترین حیله ها، حیله ى غصب سرزمین فلسطین و کاشتن شجره ى خبیثه ى صهیونیسم در سرزمین اسلامى فلسطین - یعنى در قلب ملتهاى مسلمان و کشورهاى اسلامى - بوده است.

نقطه ى دوم هم معنویت است. استعمارگرانى که آمدند سرمایه هاى ما را - نفت ما را، استقلال ما را، عزّت ما را، وحدت و یکپارچگى ما را - به دست چپاول و غارت سپردند، معنویت ما را هم به یغما بردند و در دنیاى اسلامى، مادیّتِ خودشان را به صورت فرهنگهاى گوناگون و مبانى باطل گستراندند. امروز باید بازگشت به معنویت اسلام، به حقیقت اسلام و روحانیت دین، شعار مسلمانان باشد. امروز مسلمانان به این احتیاج دارند.

اگر ما امروز وحدت مى داشتیم و اگر به معنویت اسلام تکیه مى کردیم، دشمن نمى توانست با این وضوح ملت فلسطین را در خانه ى خودش این گونه مورد شکنجه و فشار و تعقیب و آزار قرار دهد. ۷/۱۰/۱۳۷۹

* لزوم پیشرو بودن جامعه اسلامی در خیرات

خصوصیت عید فطر و بعضى اعیاد دیگر اسلامى این است که مخصوص به مجموعه ى خاصى از جامعه ى عظیم اسلامى نیست. حقیقتاً ما مسلمین امروز باید به دنبال آن نقاطى باشیم که همه ى آحاد مسلمان را در شرق و غرب دنیاى اسلام، از هر ملیتى، با هر نژادى، با هر زبانى و با هر فرهنگى، گرد محور توحید و کلمه ى متعالى اسلامى جمع کند. عید فطر از جمله ى اینهاست. البته بعضى اعیاد دیگر هم این خصوصّیت را دارند. لذا در دعاى قنوت عید فطر - برحسب آنچه وارد شده است، مستحب مى دانیم و مى خوانیم - عرض مى کنیم « الذّى جعلته للمسلمین عیدا» ؛ خداى متعال این روز را براى مسلمین عید قرار داده است.

عید، یعنى سالگشتى که مایه ى شادى و خشنودى است. چه چیزى براى امّت اسلام مایه ى خوشحالى است؟ نزدیک شدن به هدفهاى اسلامى. اسلام براى جامعه و امّت اسلامى هم مثل فرد مسلمان اهدافى را تعریف و ترسیم کرده است. باید اعتراف کنیم که امروز دنیاى اسلامى متأسّفانه از این هدفها دور است. ما مسلمین عالم، ما امّت اسلامى، با آنچه که اسلام براى امّت اسلامى مى خواهد و مى پسندد، فاصله ى زیادى داریم.

امّت اسلامى باید امروز در دنیا به برکت اسلام آن چنان باشد که مثل مشعلى راه بشریت را روشن کند؛ مثل خورشیدى بر بشریت بتابد و به آنها خیر برساند؛ آنها را گرما ببخشد، آنها را نورانیّت ببخشد، به آنها حرکت ببخشد، به آنها حیات بدهد. آن جامعه ى اسلامى که باید « لتکونوا شهداء على النّاس» باشد؛ آن جامعه ى اسلامى که باید « یدعون الى الخیر» باشد؛ آن جامعه ى اسلامى که باید پیشرو بشریت در همه ى خیرات باشد، این گونه است. آن جامعه ى اسلامى که باید پرتوى از « وللَّه العزة و لرسوله و للمؤمنین» را داشته باشد، با وضع فعلى جهان اسلام و امّت اسلامى فاصله دارد.

البته بحمداللَّه شوق این هدفهاى عالى در دلهاى مسلمین پیدا شده است و ملتهاى اسلامى حرکتهاى خوبى را شروع کرده اند و در سراسر آفاق دنیاى اسلامى، امروز بحمداللَّه ارزشهاى اسلامى رو به نو شدن است. برخلاف آنچه که دشمنان اسلام مى خواستند که این ارزشها را از زندگى بشر بزدایند، امروز بحمداللَّه وقتى ما در شرق و غرب دنیاى اسلامى نگاه مى کنیم، مى بینیم که آحاد مردم به سمت احکام نورانى قرآن و ارزشهاى اسلامى، گرایش بیشترى پیدا کرده اند؛ لیکن باید تلاش شود. ۹/۱۱/۱۳۷۶

۱- إقبال الأعمال، سید بن طاووس، ج ۱،۲۸۸ ؛

اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلُ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلُ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً [وَ کَرَامَةً] وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ [مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعَاذَ] مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ [الْمُخْلِصُونَ] .

ترجمه:

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اى خدا اى شایسته عظمت و بزرگی، و اى شایسته بخشش و قدرت، و ای لایق گذشت و رحمت، و ای سزاوار تقوی و آمرزش، از تو درخواست مى کنم به حق این روز که براى مسلمانان عید قرار دادى و براى محمد (صلّی الله علیه وآله) اندوخته و ارجمندی و زیادت [مقام] گردانیدى درخواست دارم که بر محمد (صلّی الله علیه وآله) و خاندانش درود فرستى و مرا در هر خوبی که محمد (صلّی الله علیه وآله) و خاندان محمد را داخل گردانیدى داخل سازى و از هر بدى که محمد (صلّی الله علیه وآله) و خاندان محمد را خارج ساختى مرا نیز خارج گردانى. درود های تو بر محمد (صلّی الله علیه وآله) و تمام خاندان او باد. اى خدا من از تو درخواست مى کنم بهترین چیزى را که بندگان نیکوکارت از تو درخواست کردند و پناه مى برم به تو از آنچه بندگان درستکارت [مخلصت] به تو پناه بردند.

بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۸۷، ص ۳۸۰ ؛ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۲۴۶ (اعمال روز عید فطر) .