از تظاهرات ۳۰ ژوئن تا دخالت ارتش برای برکناری مرسی

به گزارش پارس ، به نقل از فارس، مصر در هفته گذشته شاهد تحولاتی سرنوشت ساز بود که طی آن محمد مرسی با ائتلاف همزمان شورای نظامی، احزاب سیاسی و مذهبی و معترضان خیابانی توسط ارتش از سمتش کنار گذاشته شد.

مرسی طی ماه های اخیر به دلیل عملکرد ضعیفش در عرصه داخلی و سیاست خارجی به شدت مورد انتقاد بود، وی در حالی که پیش از به قدرت رسیدن وعده داده بود مشکلات مردم همچون کمبود بنزین، قطع برق، بیکاری و دیگر مشکلات را طی صد روز حل می کند با گذشت ۱۱ ماه به هیچ کدام از اهدافش نرسیده بود.

در عرصه سیاسی نیز مرسی بی توجه به فضای چند جناحی مصر تلاش گسترده ای برای قبضه کردن قدرت به سود جماعت اخوان المسلمین داشت و تغییرات گسترده ای را در بخش های مختلف آغاز کرده بود که این مسئله خشم جناح های سیاسی و مردم را برانگیخته بود.

در عرصه خارجی نیز محمد مرسی و اخوان المسلمین که پیش از به قدرت رسیدن مدعی سیاست خارجی ضد صهیونیستی و ضد آمریکایی بودند، طی این یک سال عملکردی متفاوت از حسنی مبارک نداشت. مرسی اولین سفر خارجی خود را به عربستان سعودی کرد تا بر ادامه دریافت کمک های مالی از ریاض ادامه دهد. همچنین رابطه با آمریکا و کمک های مالی سالانه این کشور را نیز چنان گذشته ادامه داد. مرسی در نامه ای بلند بالا به شیمون پرز رئیس رژیم صهیونیستی نیز تاکید کرد که مصر به روابط محکم با اسرائیل پایبند است تا مردم این کشور بیش از گذشته از این رفتار خشمگین باشند.

مرسی در سوریه نیز همسو با آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج فارس علیه دمشق وارد عمل شده بود و این در شرایطی بود که روابط مصر با سوریه محکم ترین روابط سیاسی تاریخ جهان عرب بود که این اقدام در ماه گذشته بیش از پیش خشم مردم را برانگیخته بود.

حمله به شیعیان و کشته شدن چهار نفر از جمله شیخ حسن شحاته رهبر شیعیان مصر توسط سلفی های تندرو نیز از دیگر اقداماتی بود که در آخرین روزهای حکومت مرسی و در نتیجه سیاست های وی و میدان دادن به تندرو اتفاق افتاد.

مجموعه این کارنامه ناموفق باعث شد تا جوانان مصری همچون سال ۲۰۱۱ در فضای مجازی با فراخوان گسترده برای برگزاری تظاهرات ۳۰ ژوئن (همزمان با سالگرد تحلیف مرسی در میدان التحریر) به خیابان ها بیایند و تظاهرات گسترده ای را در شهر قاهره (میدان التحریر، پل ۶ اکتبر و خیابان الاتحادیه) ، اسکندریه (مسجد قائد أبراهیم) ، پورت سعید، منیا، قازیق، … برگزار کردند؛ به طوری که وزارت کشور مصر اعلام کرد که در روز ۳۰ ژوئن۱۷ میلیون نفر در خیابان ها مصر حضور داشتند.

این حضور گسترده باعث شد تا ارتش مصر فرصت را برای دخالت علیه دولت اخوان المسلمین مناسب ببیند، عبدالفتاح السیسی فرمانده نیروهای مسلح پس از این مسئله به دولت و جناح های سیاسی ۴۸ ساعت فرصت داد تا به خواسته های مردم پاسخ دهند.

در پی این ضرب الاجل محمد مرسی طی سخنرانی این اقدام را محکوم کرد و با اذعان به برخی از اشتباهات خود تاکید کرد که از قدرت کناره گیری نمی کند و از ارتش نیز خواست که ضرب الاجل را پس بگیرد. اخوان المسلمین نیز به عنوان اصلی ترین حامی مرسی به جای تلاش برای حل بحران سیاسی، اقدام به ساماندهی طرفدارش برای حضور در خیابان ها کرد که این اقدام موجی از درگیری ها را در پی داشت که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از مصری ها شد و بحران را پیچیده تر کرد.

سرانجام در روز چهارشنبه با پایان فرصت ۴۸ ساعته نشست سران سیاسی، مذهبی و نظامی مصر برگزار شد که نتیجه این نشست صدور نقشه راهی بود که بر اساس آن محمد مرسی از سمت ریاست جمهوری برکنار، قانون اساسی تعلیق و قاضی" عدلی محمود منصور" به عنوان رئیس جمهور موقت مصر انتخاب شد.

السیسی در بیانیه نیروهای مسلح اعلام کرد: گروه های سیاسی که با فرماندهان کل نیروهای مسلح نشست برگزار کردند، درباره نقشه راه به قرار زیر توافق کردند:

-تعلیق موقت فعالیت قانون اساسی

-دوم اینکه رئیس دادگاه عالی قانون اساسی در برابر مجمع عمومی دادگاه قانون اساسی سوگند یاد می کند و رئیس دادگاه عالی قانون اساسی اداره امور کشور در مرحله انتقالی تا انتخاب رئیس جمهور جدید را بر عهده خواهد گرفت.

- دعوت به برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری

- رئیس دادگاه قانون اساسی حق دارد بیانیه های قانون اساسی و قوانین اجرایی لازم برای اداره مرحله انتقالی را صادر نماید

- تشکیل دولت شایسته سالار ملی قوی که از اختیارات لازم برای اداره مرحله انتقالی برخوردار باشد

-درخواست از دادگاه عالی قانون اساسی برای طرح قانون انتخابات مجلس نمایندگان و اتخاذ ساز و کارهای برگزاری انتخابات پارلمانی

-تشکیل کمیته ای با حضور همه طیف های سیاسی و با حضور کارشناسان برای بررسی تعدیل های قابل اجرا بر قانون اسیاسی لغو شده

-جوانان بتوانند در عرصه سیاسی ایفای نقش کرده و نقش بارزی در حیات سیاسی داشته باشند

-تشکیل کمیته عالی متشکل از شخصیت های معتبر و دارای مقبولیت که نماینده همه طیف ها باشد

-ایجاد منشور رسانه ای که آزادی رسانه ها را تأمین کند و معیارهای حرفه ای و بی طرفی رسانه در راستای منافع ملی را محقق کند.

- نیروهای مسلح از ملت عظیم مصر می خواهد که به تظاهرات مسالمت آمیز پایبند باشد و از خشونتی که منجر به ریخته شدن خون بیگناهان شود دوری کند.

-ارتش بر اساس وظایف ملی و تاریخی خود هشدار می دهد که باهمکاری نیروهای وزارت کشور با هرگونه تظاهرات غیر مسالمت آمیز و قانون شکنی برخورد خواهد کرد

-نیروهای مسلح همچنین از نیروهای پلیس و نهادهای قضایی به خاطر نقش ملی و ایثار پی در پیشان برای حفظ امنیت ملت و کشور مصر بزرگ تقدیر می کند

نکته جالب این بود که پس از قرائت بیانیه ارتش توسط ژنرال السیسی، محمد البرادعی، رئیس الازهر، رهبر قبطی های مصر، دبیر کل حزب النور سلفی، یکی از رهبران جنبش تمرد و یکی از روزنامه نگاران سرشناس مصر در حمایت از نقشه راه سخنرانی کردند.

پس از خوانده شدن این سخنرانی موجی از شادی خیابان های مصر را در برگرفت و در سوی دیگر هواداران اخوان المسلمین بهت زده به صفحه تلویزیون نگاه می کردند.

نیروهای ارتش هم با حضور گسترده اجازه ندادند که درگیری ها خونینی روی دهد، هر چند دست کم ۸ نفر در درگیری ها اولین شب ناآرامی کشته و ۳۴۳ تن نیز زخمی شدند. ساعتی پس از اعلام برکناری مرسی موجی از دستگیری رهبران اخوان آغاز شد و رهبران سرشناس این جریان از جمله محمود بدیع رهبر اخوان المسلمین، مهدی عاکف رهبر سابق اخوان، هشام قندیل نخست وزیر، خیرات الشاطر، سعد الکتاتنی و محمد البلتاجی که همگی از چهره های اصلی اخوان بودند، دستگیر شدند.

محمد مرسی رئیس جمهور برکنار شده نیز توسط نیروهای امنیتی مصر دستگیر شد. یک منبع قضایی مصر اعلام کرد که تحقیقات از محمد مرسی رئیس جمهوری مخلوع و هشت متهم دیگر به علت اهانت به دستگاه قضایی از دوشنبه آینده آغاز می شود.

از سوی دیگر موجی از پیام های تبریک و ابراز نگرانی ها نیز همزمان با این تحول به سوی مصر سرازیر شد. ملک عبدالله پادشاه عربستان که میزبان اولین سفر خارجی مرسی بود، اولین پیام تبریک را هم ارسال کرد تا درس بزرگی به اخوان المسلمین داده باشد.

امارات متحده عربی، اردن، بحرین و سوریه از این تغییر استقبال کردند و در مقابل ترکیه، تونس، آلمان از تحولات ابراز نگرانی کردند.

موضع امریکا تا حد زیادی دو پهلو بود، واشنگتن که طی یک سال ریاست مرسی حامی وی بود در هفته های اخیر نیز از طریق سفیر خود در قاهره تلاش زیادی کرد تا مانع از سقوط دولت مصر شود ولی در دستیابی به این هدف ناکام ماند و در بیانیه خود در حالی که به توجه به خواست مردم تاکید داشت ولی تا حدی از روند تحولات ابراز نگرانی کرد و در اولین واکنش کمک های مالی به مصر را موقتاً متوقف کرد.

در چنین فضایی اخوان المسلمین امروز برای برگزاری تظاهرات علیه برکناری مرسی فراخوان داده، این تظاهرات برای آنکه قدرت اخوان را در کف خیابان نشان دهد دارای اهمیت فراوانی است. هرچند پیش از این نیز رهبران اخوان بارها تاکید کرده بودند که در مقابل اقدام ارتش دست بسته نخواهند بود.

ارتش مصر در آستانه برگزاری تظاهرات حامیان مرسی در اعتراض به برکناری وی بیانیه ای صادر کرد و نسبت به خطر افتادن کشور به دام انتقام گیری هشدار داد.

اینکه اخوان چه واکنشی نشان خواهد داد، اینکه اخوان در بهترین شرایط به مخالف سیاسی دولت تبدیل می شود یا اینکه که در بدترین سناریو وارد مقابله خشونت آمیزی با ارتش می شود همانند آنچه که در الجزایر در دهه ۹۰ میلادی روی داد. پاسخ به این سوال را تحولات روزهای آینده مشخص خواهد کرد.